نمايه اينترنتی «تاريخچه اماكن مربوط به امام رضا(ع)» در حوزه‌نت ارائه شد
در سالروز بمب‌گذاری حرم مطهر امام رضا(ع) به دست منافقين كوردل، نمايه «تاريخچه اماكن مربوط به امام رضا(ع)» به همراه دونمايه فرعی و 43 مقاله به منظور آشنايی با تاريخچه اماكن مربوط به امام(ع) بر روی پايگاه اينترنتی حوزه‌نت قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) در قم، «مشهد رضوی» و «حرم و ضريح مطهرامام(ع)» دو نمايه فرعی اين نمايه است كه برای آشنايی بيشتر كاربران به تاريخچه اين اماكن متبرك در ذيل خواهيم پرداخت.
نخستين بنای مضجع متبرك امام رضا عليه السلام، همان بقعه هارون الرشيد بوده كه توسط مأمون عباسی بنا شده بود. از اين تاريخ تا زمان ديلميان، نشانه‌ای از تجديد يا مرمت حرم در دست نيست.
از آغاز پيدايش حرم مطهر رضوی تا كنون در طول قرنها تعداد 25 بنای سرپوشيده به نام رواق، 9 فضای باز به نام صحن و 6 مدخل ورودی به نام بست در اطراف مضجع شريف رضوی ساخته شده است.
اولين سنگ مضجع منوّر امام عليه السلام، كه هم‌اكنون در موزه مركزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، سنگ مرمری است كه با توجه به تاريخ حك شده بر روی آن در سال 516 ه.ق بر مرقد منور رضوی نصب شده است. بارگاه منوّر امام رضا (ع) در طول تاريخ، بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
«سبكتكين»، حرم مطهر را ويران و زيارت آن را ممنوع كرد. پس از آن، «عميد الدوله فايق» در تكميل بقعه و آبادانی «مشهد» كوشيد. در سال 400 هجری قمری، به دستور «سلطان محمود غزنوی» بنای بقعه بار ديگر بر روی بازمانده ديوارهای گلين با آجر برپا شده و مناره‌ای نيز بدان افزوده شد.
بنای بقعه منوره كه پس از حمله غزها آسيب ديده بود در زمان سلطان سنجر سلجوقی مرمت و گنبدی بر آن ساخته شد.
در دوره خوارزمشاهيان، كتيبه كاشی خشتی بسيار زيبايی به خط ثلث برجسته بر روی ديوار دو طرف در ورودی حرم ـ از جانب رواق دارالحفاظ ـ نصب شد كه بر روی آن، نام و نسب حضرت رضا عليه السلام تا حضرت اميرالمومنين عليه السلام ذكر شده است. چند كتيبه و سه محراب ديگر نيز مربوط به اين دوره، در مجموعه ابنيه متبركه موجود است.
در سال 618 هـ ق، به هنگام حمله «تولی» پسر «چنگيز» بقعه مباركه رضوی دچار ويرانی شد، اما به انهدام كامل نينجاميد. از آن تاريخ تا حدود يك قرن بعد، اطلاع مستندی كه حاكی از مرمت حرم باشد، در دست نيست. تا آنكه نخست «غازان خان» و سپس «سلطان محمد خدابنده الجايتو» ضمن تعمير، در تزئين و آبادانی روضه رضوی كوشيدند.
در دوره تيموری، در زمان «شاهرخ» و همسرش «گوهرشاد» آستان قدس توسعه چشم‌گيری پيدا كرد. در اين دوره نخستين مسجد جامع شهر مشهد به نام مسجد گوهرشاد، در سمت قبله حرم مطهر برپا شد.
سپس، بنای دارالحفاظ بين حرم و مسجد فوق الذكر، دارالسياده، در مغرب دارالحفاظ و سرانجام «تحويل خانه» يا خزانه، در مشرق دارالحفاظ برپا شد. در پيرامون مجموعه نيز در عهد شاهرخ، سه مدرسه به نام‌های «مدرسه پريزاد»، «مدرسه بالاسر» و «مدرسه دودر» ساخته شد.
در زمان «سلطان حسين بايقرا» صحن كهنه و اساس ايوان طلا به وجود آمد، كه صحن مزبور در زمان «شاه عباس اول» وسعت يافت و در دوره صفويه نيز اقدامات ارزنده ای بر روی آن صورت گرفت.
در دوره «نادرشاه افشار»، ايوان طلای صحن عتيق و مناره بالای آن تعمير و طلاكاری گرديد. در طول دوره قاجار نيز تحوّلاتی در مجموعه ابنيه متبركه حرم صورت گرفته است، از جمله: ساختمان صحن جديد كه در دوره «فتحعلی شاه قاجار» آغاز و در زمان ناصر الدين شاه به پايان رسيد و طلاكاری ايوان آن نيز صورت گرفت.
در سال 1330 هـ ق ارتش روسيه صدمات زيادی به مجموعه ابنيه وارد ساخت كه پس از چندی توسط «حسين ميرزا نير الدوله» والی خراسان، تعمير شد.
بعد از پيروزی انقلاب اسلامی روند احداث فضاهای زيارتی، فرهنگی و خدماتی به سرعت افزايش يافته است به گونه‌ای كه طی سال‌های اخير حجم عمليات اجرايی بالغ بر پنج برابر بناهای قبل از پيروزی انقلاب اسلامی است. زيربنای اماكن در طول 12 قرن حدود 12 هكتار بود، در صورتی كه از پيروزی انقلاب اسلامی تا كنون به 60 هكتار رسيده است.
نخستين بنای مضجع متبرك امام رضا عليه السلام، همان بقعه هارون الرشيد بوده كه توسط مأمون عباسی بنا شده بود. از اين تاريخ تا زمان ديلميان، نشانه‌ای از تجديد يا مرمت حرم در دست نيست.
از آغاز پيدايش حرم مطهر رضوی تا كنون در طول قرنها تعداد 25 بنای سرپوشيده به نام رواق، 9 فضای باز به نام صحن و 6 مدخل ورودی به نام بست در اطراف مضجع شريف رضوی ساخته شده است.
اولين سنگ مضجع منوّر امام عليه السلام، كه هم‌اكنون در موزه مركزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، سنگ مرمری است كه با توجه به تاريخ حك شده بر روی آن در سال 516 ه.ق بر مرقد منور رضوی نصب شده است. بارگاه منوّر امام رضا (ع) در طول تاريخ، بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
«سبكتكين»، حرم مطهر را ويران و زيارت آن را ممنوع كرد. پس از آن، «عميد الدوله فايق» در تكميل بقعه و آبادانی «مشهد» كوشيد. در سال 400 هجری قمری، به دستور «سلطان محمود غزنوی» بنای بقعه بار ديگر بر روی بازمانده ديوارهای گلين با آجر برپا شده و مناره‌ای نيز بدان افزوده شد.
بنای بقعه منوره كه پس از حمله غزها آسيب ديده بود در زمان سلطان سنجر سلجوقی مرمت و گنبدی بر آن ساخته شد.
در دوره خوارزمشاهيان، كتيبه كاشی خشتی بسيار زيبايی به خط ثلث برجسته بر روی ديوار دو طرف در ورودی حرم ـ از جانب رواق دارالحفاظ ـ نصب شد كه بر روی آن، نام و نسب حضرت رضا عليه السلام تا حضرت اميرالمومنين عليه السلام ذكر شده است. چند كتيبه و سه محراب ديگر نيز مربوط به اين دوره، در مجموعه ابنيه متبركه موجود است.
در سال 618 هـ ق، به هنگام حمله «تولی» پسر «چنگيز» بقعه مباركه رضوی دچار ويرانی شد، اما به انهدام كامل نينجاميد. از آن تاريخ تا حدود يك قرن بعد، اطلاع مستندی كه حاكی از مرمت حرم باشد، در دست نيست. تا آنكه نخست «غازان خان» و سپس «سلطان محمد خدابنده الجايتو» ضمن تعمير، در تزئين و آبادانی روضه رضوی كوشيدند.
در دوره تيموری، در زمان «شاهرخ» و همسرش «گوهرشاد» آستان قدس توسعه چشم‌گيری پيدا كرد. در اين دوره نخستين مسجد جامع شهر مشهد به نام مسجد گوهرشاد، در سمت قبله حرم مطهر برپا شد.
سپس، بنای دارالحفاظ بين حرم و مسجد فوق الذكر، دارالسياده، در مغرب دارالحفاظ و سرانجام «تحويل خانه» يا خزانه، در مشرق دارالحفاظ برپا شد. در پيرامون مجموعه نيز در عهد شاهرخ، سه مدرسه به نام‌های «مدرسه پريزاد»، «مدرسه بالاسر» و «مدرسه دودر» ساخته شد.
در زمان «سلطان حسين بايقرا» صحن كهنه و اساس ايوان طلا به وجود آمد، كه صحن مزبور در زمان «شاه عباس اول» وسعت يافت و در دوره صفويه نيز اقدامات ارزنده ای بر روی آن صورت گرفت.
در دوره «نادرشاه افشار»، ايوان طلای صحن عتيق و مناره بالای آن تعمير و طلاكاری گرديد. در طول دوره قاجار نيز تحوّلاتی در مجموعه ابنيه متبركه حرم صورت گرفته است، از جمله: ساختمان صحن جديد كه در دوره «فتحعلی شاه قاجار» آغاز و در زمان ناصر الدين شاه به پايان رسيد و طلاكاری ايوان آن نيز صورت گرفت.
در سال 1330 هـ ق ارتش روسيه صدمات زيادی به مجموعه ابنيه وارد ساخت كه پس از چندی توسط «حسين ميرزا نير الدوله» والی خراسان، تعمير شد.
بعد از پيروزی انقلاب اسلامی روند احداث فضاهای زيارتی، فرهنگی و خدماتی به سرعت افزايش يافته است به گونه‌ای كه طی سال‌های اخير حجم عمليات اجرايی بالغ بر پنج برابر بناهای قبل از پيروزی انقلاب اسلامی است. زيربنای اماكن در طول 12 قرن حدود 12 هكتار بود، در صورتی كه از پيروزی انقلاب اسلامی تا كنون به 60 هكتار رسيده است.
