صحيفه سجاديه ترجمان كلام‌الله مجيد در قالب دعا است
گروه بين‌الملل: امام سجاد(ع) تمامی مبانی دين را در صحيفه در قالب دعا بيان كرده، چراكه اين كتاب همان ترجمان قرآن كريم است؛ يعنی اينكه امام چهارم شيعيان(ع)، پس از پيامبر(ص)، همانند ديگر ائمه، كلام الهی را كه راهنمای بشری است، برای همه انسان‌ها تبيين كرده است.
حجت‌الاسلام «محمدرضا اعوانی»، پژوهشگر دينی و معاون صحيفه‌پژوهی كانون خورشيد، در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن(ايكنا) با بيان اينكه برای درك اهميت صحيفه سجاديه بايد مسئله هستی و نحوه ارتباط مخلوق با خالق را بررسی كرد، گفت: اگر اهميت موضوعی درك شود، طبيعی است كه در مورد آن كارهای لازم انجام می‌شود؛ هيچ عقلی اين را نفی نمی‌كند كه خودش به تنهايی به‌وجود نيامده است و اگر پی‌در‌پی درباره ريشه اصلی خلقتش سؤال شود، نهايتا به حضرت آدم(ع) می‌رسيم و پس از آن است كه ذهن انسان درگير مسئله‌ای به نام «خالق» می‌شود. چراكه عقل انسان قبول دارد كه هستی و بشر دارای نظم خاصی هستند و پديده منظم نيازمند ناظم است.
وی افزود: زمانی كه انسان به منشأ هستی يعنی خداوند رسيد، می‌بيند كه بشر سرتاسر نياز است و حياتش به تأمين اين نيازها بستگی دارد. حال اگر بخواهد اين ضروريات را برای خود فراهم كند به زمين كه نعمات الهی در آن قرار دارد، مراجعه و مشاهده می‌كند كه اين پديده نيز نظم خاصی دارد كه حاكی از وجود خالقی توانا است. بنابراين زمانی كه انسان به وجود خدای بی‌نياز پی می‌برد، سعی می‌كند تا با اين قدرت لايتناهی ارتباط برقرار كند و مسئله اينجاست كه اين ارتباط چگونه بايد برقرار شود.
اين محقق دينی در بخش ديگری از سخنانش عنوان كرد: هر موجود زنده‌ای در اين جهان اعم از حيوانات و گياهان مراحل رشد و تكامل خاص خود را دارند و با ايجاد زمينه مناسب برای آن‌ها می‌توان شاهد رشدشان بود. حال سؤال اين است كه انسان چگونه می‌تواند، به رشد و تكامل برسد و چطور می‌تواند شرايط لازم برای پرورش فكری و معنوی را فراهم كند؟. در همين مرحله است كه انسان بار ديگر به خالق هستی مراجعه می‌كند چراكه می‌داند پروردگار عالم همه چيز را آفريده و بيش از هركس ديگر بر نحوه رشد و تكامل مخلوقاتش آگاه است.
اعوانی ادامه داد: آيه 60 سوره مباركه غافر «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ یَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ» پاسخی است كه هر انسانی برای سؤال خود درباره نحوه رشد و تكامل می‌شنود؛ خداوند دستور می‌دهد كه «مرا بخوانيد تا شما را استجابت كنم». در ادامه اين آيه، خداوند متعال از دعا به عنوان عبادت ياد می‌كند و می‌فرمايد كه هركس استكبار بورزد و مرا نخواند وارد جهنم می‌شود. انسان در زير سايه دعا دو حقيقت را بيان می‌كند: نخست اينكه من انسانم و نيازمند هستم و دوم اينكه پروردگار بی‌نياز است و اين يعنی حقيقت فقر بشر و غنی بودن خداوند. اينجاست كه انسان در برابر خداوند بی‌نياز سر تعظيم فرود می‌آورد و همين اطاعت باعث می‌شود كه انسان به تكامل برسد.
وی در ادامه ضمن ذكر اهميت كتاب «صحيفه سجاديه» در زمينه تكامل انسان، بيان كرد: امام سجاد(ع) تمامی مبانی دين را در اين كتاب در قالب دعا بيان كرده چراكه صحيفه سجاديه همان ترجمان قرآن كريم است؛ يعنی اينكه امام چهارم شيعيان(ع)، پس از پيامبر(ص)، همانند ديگر ائمه، كلام الهی را كه دفترچه راهنمای بشری است، برای بشر تببين كرده است. امام سجاد(ع) واسطه بين خدا و مردم بود و كتاب صحيفه سجاديه نيز پنجره‌ای بود كه اين امام معصوم(ع) به سمت بارگاه الهی گشوده بود.
اين پژوهشگر دينی افزود: صحيفه سجاديه همان پنجره‌ای است كه يك بنده معصوم خداوند به سوی بارگاه الهی باز كرده است و توجه به اين اثر يعنی نگاه كردن به زندگی از همان پنجره‌ای كه امام سجاد(ع) برای ما باز كرده است. انسان‌ها در مورد مسائل مختلف نظرات گوناگونی هم دارند. مثلا ممكن است يك كاری از ديدگاه يك نفر خوب و از ديد يك شخص ديگر بد باشد ولی وقتی اين كلام از زبان امام معصوم بيان می‌شود، ديگر اعمال سليقه شخصی در عمل جای ندارد. پس صحيفه سجاديه يعنی انسان بتواند درست را از نادرست توسط فردی كه تربيت‌شده بارگاه الهی است، تشخيص دهد.
اعوانی در ادامه به تاثير صحيفه سجاديه در زندگی روزمره انسان‌ها اشاره و عنوان كرد: هر انسانی با عمل به آموزه‌های صحيفه سجاديه مطمئن است كه در حال اطاعت از دستوراتی است كه در هر زمان و مكانی درست است؛ در حالی‌كه نظريه‌های انديشمندان هر روز در حال تغيير است و نمی‌توان با استناد به اين نظريات كه منبع الهی ندارند، برنامه زندگی را تدوين كرد.
وی مشكلات زمان امام سجاد(ع) را دليل بيان تعاليم اسلامی در قالب دعا دانست و گفت: در زمان امام سجاد(ع) شرايط، بسيار خاص بود و وی نمی‌توانست مانند زمان امام صادق(ع) كلاس‌های درس تشكيل دهد. بنابراين اين امام معصوم درس‌هايی را كه بايد به مسلمانان ارائه می‌كردند در قالب دعا بيان فرمودند. بنابراين اگر كسی با صحيفه سجاديه انس پيدا كند، در واقع با ائمه الهی مانوس شده است.
اين محقق دينی در بخش ديگری از سخنانش به اهميت صحيفه سجاديه نزد شيعيان اشاره و بيان كرد: امام عصر(ع) بسيار به صحيفه سجاديه و لزوم مطالعه آن تاكيد دارند؛ دليل اين سخن هم مطالبی است كه در كتاب «روضه المتقين» مرحوم مجلسی اول روايت شده‌اند. وی در مقدمه اين اثر كه شرحی بر كتاب معروف «شيخ صدوق» است، زمانی كه به اسم «متوكل ابن عمير» می‌رسد، ياد خاطره‌ای از اوايل سن بلوغ خود می‌افتد و تعريف می‌كند كه شبی در حال مكاشفه با امام زمان(عج) ديدار كرده و از ايشان درباره اينكه چه كارهايی بايد انجام دهد تا عباداتش به‌طور كامل مورد قبول درگاه حق قرار بگيرد، سوال كرده است. بر اساس بيانات مرحوم مجلسی اول، امام زمان(عج) وی را به مطالعه صحيفه سجاديه امر فرموده‌اند تا در زمان غيبت، برای تعيين مسير صحيح زندگی از آن بهره ببرد.
وی اضافه كرد: مرحوم مجلسی در ادامه تاكيد می‌كند كه زمانی‌كه مردم از اين قضيه باخبر شدند، همگی از نسخه‌ای كه در دست وی بود، استنساخ كردند و از اين به بعد، صحيفه سجاديه در خانه‌های اصفهان همانند خورشيد درخشان شد؛ بايد متذكر شوم كه قبل از اين مسئله، صحيفه سجاديه بين اوليای الهی و علما مشهور بود ولی مرحوم مجلسی اول، آن‌را به كتابی برای همه مردم تبديل كرد.
حجت‌الاسلام اعوانی با ذكر اين نكته كه بحث «سبك زندگی» امروز در همه جوامع بشری مورد بحث است، گفت: سبك يعنی روش و سنت؛ سنت نيز يعنی پيروی از دستورات و شيوه زندگی پيامبر(ص) و امام سجاد(ع) در صحيفه اين سنت را احيا فرموده است. بنابراين صحيفه سجاديه يعنی سبك زندگی چراكه اين كتاب، انسان را در مسير صحيح زندگی قرار می‌دهد. امام سجاد(ع) در قالب دعا آن‌چنان از مسائل زندگی انسان سخن می‌گويد كه ديدگاه انسان نسبت به خيلی از چيزهايی كه تا پيش از اين مشكل حساب می‌شد، تغيير پيدا می‌كند. برای مثال دعای پانزده درباره بيماری است و اگر انسان مومن واقعيت بيمار شدن را از زبان امام سجاد(ع) بشنود، ديدگاهش نسبت به اين موضوع كاملا عوض می‌شود.
وی اضافه كرد: بيماری از نظر امام سجاد(ع) يك موهبت الهی است؛ چراكه هرچيزی كه در زندگی انسان وجود دارد، همگی بر پايه خواست و اراده الهی شكل می‌گيرد و در آن‌ها خير و بركتی وجود دارد. در حقيقت صحيفه سجاديه خلاصه اعتقادات و بيانات ائمه اطهار(ع) است. به همين خاطر است كه امام خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب نيز جوانان را به مطالعه اين كتاب ارزشمند فراخوانده‌اند و تاكيد كرده‌اند كه حتی اعتكاف‌ها با محوريت صحيفه سجاديه برگزار شود.
اين پژوهشگر دينی با اشاره به بيانات رهبر معظم انقلاب در جمع پاسداران در سال 1376، توضيح داد: رهبر انقلاب در جلسه‌ای با پاسداران بيان كردند «و خود شما، و جوانانی كه با شما معاشرند، با اين مراحل معنوی مأنوس شويد و فرزندان خود را كه به مرور وارد مرحله جوانی می‌شوند، با اين مقام معنوی و توجه و حضور آشنا كنيد، آن‌هم در قالب بيانات امام سجاد(ع) در صحيفه سجاديه»؛ بنابراين اگر می‌خواهيم جوانان را به مسير درست سوق دهيم بايد آنان را با صحيفه آشنا كنيم؛ چراكه اين كتاب راه صحيح زندگی را به ما نشان می‌دهد.
حجت‌الاسلام اعوانی در پايان با تأكيد بر اينكه نحوه معرفی صحيفه سجاديه، قرائت دعاهای آن در جلسات بين‌المللی دينی است، عنوان كرد: اگر در جلسات مختلف دينی در سراسر جهان، دعاهای مختلف اين كتاب را برای خوانندگان قرائت كنيم، مطمئن هستم كه نه تنها مسلمانان بلكه غيرمسلمانان نيز برای فهم اين اثر به سمت صحيفه خواهند آمد؛ چراكه با شنيدن دعاهای امام سجاد(ع) خواهند ديد كه اين كتاب يك اثر كامل و ترجمان كلام الهی است. برای مثال دعای پانزدهم را درباره بيماری است بايد به زبان‌های مختلف ترجمه كرد و در اختيار بيماران در سراسر جهان گذاشت و آن زمان است كه متوجه قدرت كلام و دعای امام سجاد(ع) خواهيم شد و تغيير ديدگاه بيمار نسبت به بيماری را مشاهده خواهيم كرد.
وی افزود: زمانی كه انسان به منشأ هستی يعنی خداوند رسيد، می‌بيند كه بشر سرتاسر نياز است و حياتش به تأمين اين نيازها بستگی دارد. حال اگر بخواهد اين ضروريات را برای خود فراهم كند به زمين كه نعمات الهی در آن قرار دارد، مراجعه و مشاهده می‌كند كه اين پديده نيز نظم خاصی دارد كه حاكی از وجود خالقی توانا است. بنابراين زمانی كه انسان به وجود خدای بی‌نياز پی می‌برد، سعی می‌كند تا با اين قدرت لايتناهی ارتباط برقرار كند و مسئله اينجاست كه اين ارتباط چگونه بايد برقرار شود.
اين محقق دينی در بخش ديگری از سخنانش عنوان كرد: هر موجود زنده‌ای در اين جهان اعم از حيوانات و گياهان مراحل رشد و تكامل خاص خود را دارند و با ايجاد زمينه مناسب برای آن‌ها می‌توان شاهد رشدشان بود. حال سؤال اين است كه انسان چگونه می‌تواند، به رشد و تكامل برسد و چطور می‌تواند شرايط لازم برای پرورش فكری و معنوی را فراهم كند؟. در همين مرحله است كه انسان بار ديگر به خالق هستی مراجعه می‌كند چراكه می‌داند پروردگار عالم همه چيز را آفريده و بيش از هركس ديگر بر نحوه رشد و تكامل مخلوقاتش آگاه است.
اعوانی ادامه داد: آيه 60 سوره مباركه غافر «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ یَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ» پاسخی است كه هر انسانی برای سؤال خود درباره نحوه رشد و تكامل می‌شنود؛ خداوند دستور می‌دهد كه «مرا بخوانيد تا شما را استجابت كنم». در ادامه اين آيه، خداوند متعال از دعا به عنوان عبادت ياد می‌كند و می‌فرمايد كه هركس استكبار بورزد و مرا نخواند وارد جهنم می‌شود. انسان در زير سايه دعا دو حقيقت را بيان می‌كند: نخست اينكه من انسانم و نيازمند هستم و دوم اينكه پروردگار بی‌نياز است و اين يعنی حقيقت فقر بشر و غنی بودن خداوند. اينجاست كه انسان در برابر خداوند بی‌نياز سر تعظيم فرود می‌آورد و همين اطاعت باعث می‌شود كه انسان به تكامل برسد.
وی در ادامه ضمن ذكر اهميت كتاب «صحيفه سجاديه» در زمينه تكامل انسان، بيان كرد: امام سجاد(ع) تمامی مبانی دين را در اين كتاب در قالب دعا بيان كرده چراكه صحيفه سجاديه همان ترجمان قرآن كريم است؛ يعنی اينكه امام چهارم شيعيان(ع)، پس از پيامبر(ص)، همانند ديگر ائمه، كلام الهی را كه دفترچه راهنمای بشری است، برای بشر تببين كرده است. امام سجاد(ع) واسطه بين خدا و مردم بود و كتاب صحيفه سجاديه نيز پنجره‌ای بود كه اين امام معصوم(ع) به سمت بارگاه الهی گشوده بود.
اين پژوهشگر دينی افزود: صحيفه سجاديه همان پنجره‌ای است كه يك بنده معصوم خداوند به سوی بارگاه الهی باز كرده است و توجه به اين اثر يعنی نگاه كردن به زندگی از همان پنجره‌ای كه امام سجاد(ع) برای ما باز كرده است. انسان‌ها در مورد مسائل مختلف نظرات گوناگونی هم دارند. مثلا ممكن است يك كاری از ديدگاه يك نفر خوب و از ديد يك شخص ديگر بد باشد ولی وقتی اين كلام از زبان امام معصوم بيان می‌شود، ديگر اعمال سليقه شخصی در عمل جای ندارد. پس صحيفه سجاديه يعنی انسان بتواند درست را از نادرست توسط فردی كه تربيت‌شده بارگاه الهی است، تشخيص دهد.
اعوانی در ادامه به تاثير صحيفه سجاديه در زندگی روزمره انسان‌ها اشاره و عنوان كرد: هر انسانی با عمل به آموزه‌های صحيفه سجاديه مطمئن است كه در حال اطاعت از دستوراتی است كه در هر زمان و مكانی درست است؛ در حالی‌كه نظريه‌های انديشمندان هر روز در حال تغيير است و نمی‌توان با استناد به اين نظريات كه منبع الهی ندارند، برنامه زندگی را تدوين كرد.
وی مشكلات زمان امام سجاد(ع) را دليل بيان تعاليم اسلامی در قالب دعا دانست و گفت: در زمان امام سجاد(ع) شرايط، بسيار خاص بود و وی نمی‌توانست مانند زمان امام صادق(ع) كلاس‌های درس تشكيل دهد. بنابراين اين امام معصوم درس‌هايی را كه بايد به مسلمانان ارائه می‌كردند در قالب دعا بيان فرمودند. بنابراين اگر كسی با صحيفه سجاديه انس پيدا كند، در واقع با ائمه الهی مانوس شده است.
اين محقق دينی در بخش ديگری از سخنانش به اهميت صحيفه سجاديه نزد شيعيان اشاره و بيان كرد: امام عصر(ع) بسيار به صحيفه سجاديه و لزوم مطالعه آن تاكيد دارند؛ دليل اين سخن هم مطالبی است كه در كتاب «روضه المتقين» مرحوم مجلسی اول روايت شده‌اند. وی در مقدمه اين اثر كه شرحی بر كتاب معروف «شيخ صدوق» است، زمانی كه به اسم «متوكل ابن عمير» می‌رسد، ياد خاطره‌ای از اوايل سن بلوغ خود می‌افتد و تعريف می‌كند كه شبی در حال مكاشفه با امام زمان(عج) ديدار كرده و از ايشان درباره اينكه چه كارهايی بايد انجام دهد تا عباداتش به‌طور كامل مورد قبول درگاه حق قرار بگيرد، سوال كرده است. بر اساس بيانات مرحوم مجلسی اول، امام زمان(عج) وی را به مطالعه صحيفه سجاديه امر فرموده‌اند تا در زمان غيبت، برای تعيين مسير صحيح زندگی از آن بهره ببرد.
وی اضافه كرد: مرحوم مجلسی در ادامه تاكيد می‌كند كه زمانی‌كه مردم از اين قضيه باخبر شدند، همگی از نسخه‌ای كه در دست وی بود، استنساخ كردند و از اين به بعد، صحيفه سجاديه در خانه‌های اصفهان همانند خورشيد درخشان شد؛ بايد متذكر شوم كه قبل از اين مسئله، صحيفه سجاديه بين اوليای الهی و علما مشهور بود ولی مرحوم مجلسی اول، آن‌را به كتابی برای همه مردم تبديل كرد.
حجت‌الاسلام اعوانی با ذكر اين نكته كه بحث «سبك زندگی» امروز در همه جوامع بشری مورد بحث است، گفت: سبك يعنی روش و سنت؛ سنت نيز يعنی پيروی از دستورات و شيوه زندگی پيامبر(ص) و امام سجاد(ع) در صحيفه اين سنت را احيا فرموده است. بنابراين صحيفه سجاديه يعنی سبك زندگی چراكه اين كتاب، انسان را در مسير صحيح زندگی قرار می‌دهد. امام سجاد(ع) در قالب دعا آن‌چنان از مسائل زندگی انسان سخن می‌گويد كه ديدگاه انسان نسبت به خيلی از چيزهايی كه تا پيش از اين مشكل حساب می‌شد، تغيير پيدا می‌كند. برای مثال دعای پانزده درباره بيماری است و اگر انسان مومن واقعيت بيمار شدن را از زبان امام سجاد(ع) بشنود، ديدگاهش نسبت به اين موضوع كاملا عوض می‌شود.
وی اضافه كرد: بيماری از نظر امام سجاد(ع) يك موهبت الهی است؛ چراكه هرچيزی كه در زندگی انسان وجود دارد، همگی بر پايه خواست و اراده الهی شكل می‌گيرد و در آن‌ها خير و بركتی وجود دارد. در حقيقت صحيفه سجاديه خلاصه اعتقادات و بيانات ائمه اطهار(ع) است. به همين خاطر است كه امام خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب نيز جوانان را به مطالعه اين كتاب ارزشمند فراخوانده‌اند و تاكيد كرده‌اند كه حتی اعتكاف‌ها با محوريت صحيفه سجاديه برگزار شود.
اين پژوهشگر دينی با اشاره به بيانات رهبر معظم انقلاب در جمع پاسداران در سال 1376، توضيح داد: رهبر انقلاب در جلسه‌ای با پاسداران بيان كردند «و خود شما، و جوانانی كه با شما معاشرند، با اين مراحل معنوی مأنوس شويد و فرزندان خود را كه به مرور وارد مرحله جوانی می‌شوند، با اين مقام معنوی و توجه و حضور آشنا كنيد، آن‌هم در قالب بيانات امام سجاد(ع) در صحيفه سجاديه»؛ بنابراين اگر می‌خواهيم جوانان را به مسير درست سوق دهيم بايد آنان را با صحيفه آشنا كنيم؛ چراكه اين كتاب راه صحيح زندگی را به ما نشان می‌دهد.
حجت‌الاسلام اعوانی در پايان با تأكيد بر اينكه نحوه معرفی صحيفه سجاديه، قرائت دعاهای آن در جلسات بين‌المللی دينی است، عنوان كرد: اگر در جلسات مختلف دينی در سراسر جهان، دعاهای مختلف اين كتاب را برای خوانندگان قرائت كنيم، مطمئن هستم كه نه تنها مسلمانان بلكه غيرمسلمانان نيز برای فهم اين اثر به سمت صحيفه خواهند آمد؛ چراكه با شنيدن دعاهای امام سجاد(ع) خواهند ديد كه اين كتاب يك اثر كامل و ترجمان كلام الهی است. برای مثال دعای پانزدهم را درباره بيماری است بايد به زبان‌های مختلف ترجمه كرد و در اختيار بيماران در سراسر جهان گذاشت و آن زمان است كه متوجه قدرت كلام و دعای امام سجاد(ع) خواهيم شد و تغيير ديدگاه بيمار نسبت به بيماری را مشاهده خواهيم كرد.
مطالب مرتبط
