حسادت از نگاه قرآن/ حسد از ضعف ایمان، تنگ‌نظری و بخل نشئت می‌گیرد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، حسد یک خوی زشت شیطانی است که بر اثر عوامل مختلف مانند ضعف ایمان و تنگ‌نظری و بخل در وجود انسان پیدا می‌شود و به معنی درخواست و آرزوی زوال نعمت از دیگری است. حسد سرچشمه بسیاری از گناهان کبیره است.

حسادت! احساسی کاملاً پیچیده است که در کمترین حالت آن احساسی اضطراب‌آور بوده و فرد را دچار ترس از طرد شدن، زیان دیدن، افسوس، خشم و حقارت می‌کند.

افرادی‌که به حسادت مبتلا هستند به‌طور دائم دیگران را (به‌ویژه کسانی که در کارهایشان موفق هستند) سرزنش می کنند. محققان پس از بررسی‌های متعدد به این نتیجه رسیدند ویژگی‌های شخصیتی روی حسود بودن یا نبودن افراد مؤثر است. در واقع، کسانی که نسبت به خود و زندگی خود احساس ناامنی می‌کنند، نمی‌توانند نسبت به محیط اطراف خود درک واقع‌بینانه‌ای داشته باشند و هر موضوعی را نوعی تهدید تلقی کرده و به‌دنبال این قضاوت غیرواقعی دیگران را بی‌جهت متهم می‌کنند و درعین حال قصد در تخریب شخصیت افراد موفق دارند.

حسادت وقتی به‌وجود می‌آید که شخص احساس کند آن‌چه دارد، کمتر از آن چیزی است که باید داشته باشد. حسادت در هر جامعه معنی خاصی دارد. در هر جامعه‌ای، داشتن چیز به‌‌خصوصی که در آن جامعه ارزش جلوه می‌کند، باعث حسادت می‌شود.

در جامعه امروز حتی آگهی‌های تلویزیون سعی می‌کنند با توجه به این ضعف بشری مردم را به‌سوی استفاده از یک کالای به‌‎خصوص یا انجام عملی تشویق کنند. جامعه سرمایه‌دار از حسادت مردم جهت منفعت بیشتر استفاده می‌کند، زیرا حسادت یک انگیزه است و باعث جاه‌طلبی و افزایش انرژی می‌شود.

حسادت در واقع به‌خاطر خانه بزرگ‌تر، اتومبیل سریع‌تر و زیبایی بیشتر نیست، بلکه انسان به‌خاطر این‌که شخص به‌علت داشتن چیزی مورد احترام واقع می‌شود، حسادت می‌ورزد.

حسود هیچ وقت فکر نمی‌کند آن فردی‌که بیشتر دارد حتماً خیلی سخت‌تر کار کرده، او گمان می‌کند که هر موقعیت بهتری، چه از نظر روانی یا مالی قیمتی دارد که شخص حسود هرگز حاضر به پرداخت آن نیست. اکثر افراد حسود فکر می‌کنند که حق آنان ضایع شده و آن‌ها کمتر از دیگری به حقشان رسیده‌اند.

حسودانی که می‌پذیرند دیگری حقش بوده که بیشتر بهره ببرد، رنج بیشتری می‌کشند؛ این حسودان سعی می‌کنند با یک رفتار خشونت‌آمیز به فرد مورد حسادت‌شان حمله کنند؛ یعنی آن‌ها با تمام قوا عملی انجام می‌دهند که طرف مقابل از امکانات بهتری که دارد لذت نبرده و به این وسیله هر آن‌چه باعث یادآوری عدم موفقیت او می‌شود نابود می‌کنند.

افراد حسود محبوب دیگران نیستند و معمولاً چهره واقعی خود را نشان نمی‌دهند و همیشه تظاهر می‌کنند که دیگری را تحسین می‌کنند، ولی در واقع بسیار رنج می‌کشند.

حسادت؛ ترکیبی از خشونت و شکست

حسادت یک احساس مطلق نیست، بلکه مخلوطی است از خشونت و شکست. خشونتی که حسود احساس می‌کند مانع از رنج بیشتر او از شکست می‌شود.

اگر شخص حسود جلوی خشونتش را بگیرد بیشتر از شکست رنج می‌کشد. چنین شخصی متوجه می‌شود که اگر او تمام قدرتش را هم به‌کار ببرد به حق دیگری نخواهد رسید. به همین دلیل فرد دچار افسردگی شدید و فلج کننده‌ای می‌شود زیرا از خودش سؤال نمی‌کند که به چه وسیله‌ای فرد مورد نظر به خوشبختی رسیده است.

حسد از نظر شرع مذموم و ناپسند است زیرا حسد بیماری دل است و بدخواهی را بر مسلمان و ناراحتی از لطف و نعمت یزدان و اعتراض به عدالت خدای تعالی که این ناراحتی موجب لاغری تن و اختلال حواس و دق کردن حسود می‌شود قبل از ضرر زدن به دیگری دشمن جان خود می‌شود.

حسادت از منظر قرآن

کلمه حسد بیشتر از پنج بار نیامده است و به‌معنی بدخواهی و خواستار بودن زوال نعمت و سعادت دیگری معنی شده است. در آیه 5  سوره مبارکه فلق خداوند متعال به حسد اشاره شده و آمده است: «و مِن شَرِّ، حاسدٍ إذا حَسَدَ؛ و پناه می‌برم به خدا از حسود وقتی که حسد بورزد».

حسد سرچشمه بسیاری از گناهان کبیره است. در تفسیر اثنی‌عشری در توضیح حدیث «آفَهُ الدّین العُجبُ والحسدُ و الفخرُ» این‌گونه  مطرح می‌کند که علت سرچشمه بودن گناهان کبیره این است که حسود در واقع معترض بر حکمت خداست که چرا به افرادی نعمت بخشیده و مشمول عنایت خود قرار داده همان‌طور که در آیه ۵۴ سوره مبارکه  نساء می‌خوانیم: «أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ ... : که به مردم براى آنچه خدا از فضل خویش به آنان عطا کرده رشک می‌ورزند...».

در جلد سوم تفسیر نمونه، صفحه ۴۲۴ در توضیح آیه فوق بیان شده: «حسد که در فارسی از آن تعبیر به رشک می‌کنیم به‌معنی آرزوی زوال نعمت از دیگری است خواه آن نعمت به حسود برسد یا نرسد»؛  سپس به عوارض ناشی از حسد از جمله: سرچشمه بسیاری از نابسامانی‌ها، عامل برخی از جنایات و سبب ناراحتی جسم شدن اشاره می‌کند.

حسد از نظر معنوی نشانه کمبود شخصیت و نادانی و کوتاهی فکر و نقص ایمان است زیرا در واقع حسود خود را ناتوان‌تر از آن می‌بیند که به مقام محمود و بالاتر از آن برسد و لذا سعی می‌کند محسود را به عقب برگرداند. به‌علاوه او عملاً به حکمت خداوند، بخشنده اصلی این نعمت‌ها معترض است و امام صادق(ع) حسد و بدخواهی را دو بال کفر معرفی می‌کند که تدریجاً سوظن به خدا و حکمت و عدالت او در شخص حسود بیشتر شده و او را از وادی ایمان بیرون می کشد.

مرحوم طالقانی در صفحه ۳۱۰ تفسیر پرتوی از قرآن راجع به حسد چنین می‌نویسد: «کسی‌که دارای طبیعت و خوی حسد است این خوی چون دیگر خوی‌های پست ناشی از کوته‌بینی و ناتوانی و زبونی روحی است و اثرش در نفس حاسد این است که بدون حساب سود و زیان از نعمت و قدرت دیگری رنج می‌برد و خود را می‌خورد و چون این خوی برانگیخته شده از درون سر می‌زند بنابراین فتنه بر می‌انگیزد و زیان‌ها می‌رساند».

تفاوت حسد و غبطه

حسد آن است که نعمتی را که خداوند به برادر دینی تو داده، برای او نخواهی و از آن رنج بری و آرزوی زوال آن را داشته باشی چه آن نعمت به خودت برسد یا نرسد. ولی غبطه آن است که با نعمت او کاری نداشته باشی و آرزو کنی که خودت هم مثل آن نعمت را داشته باشی.