چالش‌های زندگی دانشجویان مسلمانان در آن سوی مرزها

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) دومین هم‌اندیشی دانشجویان ایرانی خارج از کشور با شعار «دانشجوی ایرانی، فرهنگ اسلامی، پیام جهانی» امروز، 11 دی‌ماه در سالن شیخ انصاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی پردیس مرکزی دانشگاه تهران برگزار شد.

مسعود شادنام، استادیار مدیریت و استراتژی در دانشگاه‌های کانادا به‌عنوان مهمان ویژه در این مراسم حضور داشت. وی با اشاره به افراد حاضر در جلسه گفت: در اینجا دو دسته مخاطب داریم؛ یک دسته خود دانشجویانی که خارج از کشور هستند و یک دسته هم مسئولان و کسانی هستند که دوست دارند با این دانشجویان در ارتباط باشند و به آن‌ها در موارد مختلف کمک کنند.

وی ضمن برشمردن برخی از مشکلات و چالش‌های زندگی مسلمانانه‌ در آن سوی مرزها، اظهار کرد: جمله‌‌ای که از شهید بهشتی نیز دیده‌ام مؤید این مسئله است که اولین وظیفه ما به‌عنوان دانشجوی مسلمان این است که واقعاً مسلمان باشیم. طبق آنچه که در طول 10 سال خارج از ایران بودنم دیده‌ام مواردی را نیز به‌عنوان راه حل ارائه می‌دهم. این راه‌حل‌ها در واقع برای کسانی است که در خارج از کشور هستند؛ ولی برخی از آن‌ها نیز می‌تواند ایده‌هایی برای مسئولان داخلی داشته باشد که اگر می‌خواهند به ما در راستای داشتن یک زندگی اسلامی کمک کنند به چه حیطه‌هایی می‌توانند فکر کنند.

این استاد دانشگاه گفت: در ابتدا برای دکتری به کانادا رفتم. با محیط جدیدی مواجه ‌شدم، به خصوص به تفاوت‌های آنجا با ایران فکر می‌کردم، بعد از آن هم که به فرانسه رفتم باز دیدم که آنجا هم متفاوت است. هر کشوری متفاوت از کشورهای دیگر است و این ایده‌ها و نظرات از سوی افرادی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند باید جمع شود.

شادنام با بیان اینکه اولین چیزی که به‌عنوان یک مسلمان باید انجام بدهیم شرعیات معمولمان است، اظهار کرد: مشکلی که در این مورد است دسترسی به مراجع تقلید است. در ایران هفت یا هشت مرجع تقلید داریم شاید فقط یکی دوتا از آن‌ها باشند که وب‌سایت‌هایشان، مرتب است و امکان ارتباط آن لاین خوب با آن‌ها وجود دارد. حتی بعضاً با آن‌ها که تماس می‌گیریم نماینده‌ای را در همان جایی که ما هستیم معرفی می‌کنند و این داشتن نماینده در محل معمولاً خیلی می‌تواند کمک کند. این برای بسیاری از مراجع ما وجود ندارد. یکی از مسائل دادن خمس و زکات و وجوهات سالانه است که باید به نماینده مرجع داد و اینکه در همان محلی که هستی قضیه اوقات شرعی و استهلال چگونه است.

وی افزود: به‌خاطر ظرایفی که وجود دارد، سعی می‌کنیم در مورد این موضوعات به مراجع‌مان وصل شویم. برای تماس گرفتن با دفتر مراجع نیز مشکلاتی داریم، ساعت‌ها و روزهای تعطیلمان، مشترک نیست. حتی تماس گرفتن هم بعضاً سخت می‌شود.نکته دیگری که متأسفم از آن، این است که بعضاً بین نماینده‌های یک مرجع هم اختلاف نظر وجود دارد، خودم در مورد موضوعی با نمایندگان مرجعی در تهران، مشهد و قم تماس گرفتم و سه تا جواب مختلف در مورد سؤالی که داشتم، گرفتم. انتظار ما این است که سیستماتیک‌تر این قضیه انجام شود.

شادنام با اشاره به مسائل شرعی خاص دانشجویان ایرانی خارج از کشور گفت: نکات دیگری هم هست که بیشتر خاص آن سوی مرزها است و شاید کمتر در ایران مصداق داشته باشد. موضوع این است که نمایندگان مراجع باید کمی بیشتر با آن‌ها آشنا باشند. شرایط محیطی که ما در آنجا داریم متفاوت است و درک متقابل لازم است تا بتوانند جواب درستی به سؤالات ما داده شود. به‌طور مثال یکی از این مسائل موضوع برخورد ما با آدم‌هایی است خود را اندکس‌گرا معرفی می‌کنند. خانم دانشجویی می‌گفت استاد راهنمایش خانمی اندکس‌گراست. این سؤال برای او مطرح بود که من با او صحبت می‌کنم یا مثلاً قرار است کنفرانسی را با او بروم و استادم پیشنهاد داده است که در هتل، یک اتاق بگیریم، من اصلاً می‌توانم جلوی این خانم حجابم را بردارم یا نه. تماس گرفته بود با قسمت بانوان مرجع خودش، گفته بودند مسئله‌ای نیست و بعد به او گفته بودند اصلاً شما چرا با او مرتبط هستی. روی این دست مسائل قبلاً باید کمی فکر شده باشد و کار شده باشد که بشود جواب دقیق‌تری گرفت. به‌عنوان مسلمان می‌خواهیم تسلیم حکم خداوند باشیم.

وی با اشاره به راهکاری که می‌تواند در زمینه شرعیات به دانشجویان کمک کند، اظهار کرد: به نظرم می‌آید گروه‌ها و انجمن‌هایی که بین دانشجویان خارج از کشور شکل می‌گیرد می‌تواند به این زمینه کمک کند. وقتی تشکلی شکل می‌گیرد این می‌تواند نقش واسطه بین دانشجویان و بیوت مراجع را ایفا کند و سؤالات متداول دانشجویان را منتقل کنند و هم اینکه به تبیین فضای موجود در کشوری که زندگی می‌کنند کمک کنند. حیطه بعدی تشکیل انجمن و گروه است و اینکه از فرد به گروه برسیم. مسئله مهمی در خارج از کشور است که شما تنها نمانی؛ ولی در راستای تشکیل اینگونه گروه‌ها و انجمن‌ها مسائلی وجود دارد، اول آن که بین دانشجویان قرائت‌‌های مختلفی از دین است. این تکثر بین نظرات باعث می‌شود جمع شدن آن‌ها سخت شود.

شادنام افزود: دو دسته افراد داریم یک دسته که می‌گویند باید نسبت به نظرات باز باشند و همه را بپذیرند و جذب کنند؛ در واقع به سمت تشکیل بزرگترین جمع ممکن می‌روند اما به این تبدیل می‌شود که این انجمن بین آدم‌هایش هیچ چیز مشترکی نیست. اعتقاد مشترکی ندارند و فقط یک مقدار آداب و رسوم مشترک دارند. از آن طرف گروهی هم هستند که تعداد برایشان مهم نیست و حتی اگر سه نفر آدم باشند که یکجور فکر کنند و برداشتشان از دین مشترک باشد، گروه را تشکیل می‌دهند. ما نباید پرهیز کنیم که در سطوح مختلف اینجور جمع‌ها را تعریف کنیم. هم جمع خاص‌تری داشته باشیم با عقاید مشترک‌تر و هم اینکه اشکالی هم ندارد که با جمع‌های بزرگتر نیز در ارتباط باشیم و تا حدی که فکر می‌کنیم اثرگذار باشیم.
وی به مشکل دیگر در این زمینه اشاره کرد و گفت: مشکل دیگر در جذب تازه‌واردان به این گروه‌هاست. هم مشکل اطلاع‌رسانی وجود دارد که کسی که تازه به شهری می‌آید خیلی طول می‌کشد که پیدا کند چه گروه‌هایی با چه نوع عقایدی در آن شهر هستند. هر عضو جدیدی هم وارد می‌شود خودش یک چالش است، ممکن است سؤالی را خارج از فرهنگ گروه بپرسد و به نوعی احساس تزلزل هویتی به آن گروه بدهد. در این مورد هم پیشنهادی دارم که آن گروه تحت هویت و عقایدی که روی آن جمع شده‌اند بی‌تعارف بمانند ولی در عین حال روی آن برای ورود تازه‌واردها خیلی پافشاری کنند.

معرفی گروه «Crescent»

شادنام با اشاره به حوزه اجتماعیات اظهار کرد: به‌عنوان مسلمان یکسری وظایف اجتماعی داریم از آنجمله داشتن ارتباط با گروه‌های مسلمانان از هر کشوری و حتی گروه‌های غیرمسلمان است. مثل گروه‌های ضدجنگ و ضداسرائیلی. به‌طور معمول دانشجویان ایرانی خارج از کشور زیاد به سمت این گروه‌ها نمی‌روند. شاید احساس نیاز نمی‌کنند و یا انگار ما افرادی درونگرا هستیم. یکی از این گروه‌ها گروه «Crescent» است که این‌ها مجلاتی دارند و برای مجموعه مخاطبان خیلی بزرگی از اهل سنت تولید محتوای فرهنگی می‌کنند، خودشان هم گروه اهل سنتی هستند ولی اهل سنتی هستند که از خیلی از گروه‌های شیعه به ما نزدیک‌ترند. نوع موضع‌گیری‌هایشان به مسائل فلسطین، سوریه و مسائل دنیا و موضوعات ایران خیلی به مواضع ما نزدیک است. رئیس و بنیانگذار آن «ظفر بن قاش» از اهل سنت است، اما وقتی از او پرسیده بودند که اهل سنت هستی ولی چرا اینقدر از نظام ایران حمایت می‌کنی، جواب داده بود که اهل سنت هستم یعنی معتقد به خلافت بعد از پیامبر(ص) هستم و در حال حاضر هم خلیفه مسلمانان جهان امام خامنه‌ای است. این گروه‌هایی هستند که ما خیلی می‌توانیم به آن‌ها نزدیک باشیم و با آن‌ها کار کنیم.

وی با بیان اینکه از کسانی که خارج از کشور هستند، انتظار می‌‌رود سفیران فرهنگی کشورمان باشند، گفت: این حرف خوبی است ولی خیلی موانع بر سر راهش است. بین خود دانشجویان ایرانی خارج از کشور تشتت فکری و نگاهی در مورد ایران و اسلام وجود دارد. ما متأسفانه خیلی انسان‌های مطلعی نیستیم چه در مورد تاریخ معاصر و قدیممان و چه در مورد دانش دینی‌مان. فقر فرهنگی خودش علتی است برای اینکه ما در جمع‌های خودمان درونگرا شویم. دشواری‌های زبانی و ترس‌های امنیتی وجود دارد. تا حدی هر کدام اینها دشواری ایجاد می‌کند اما این‌ها جزو تکالیف ماست و تا موقعی که به سمتش نرویم و سعی نکنیم بر آن غلبه کنیم اتفاق خاصی نمی‌افتد. در مجموع باید سعی کنیم که عمل‌گراتر باشیم و به سمت گروه‌های مختلف برویم و این به این معنا نیست که خودمان و خودسازی را فراموش کنیم. باید دانش و اطلاعاتی را که برای هر حرکت اجتماعی لازم است را کسب کنیم. امام علی(ع) می‌فرمودند: اول فقه تجارت را یاد بگیرید بعد آن را انجام دهید. برای ما هم همین است اول باید فقه آن را یاد بگیریم و بعد برویم سراغ حرکت‌های اجتماعی.

وی به موضوع تعلیمات اشاره و اظهار کرد: رابطه ما با مراجع فقط رابطه تقلیدی نیست. باید سعی کنیم علم دین را یاد بگیریم. از جمله مشکلات ناهم‌زبانی خیلی از علما و منابع دینی با زبان معمول یک دانشجو در خارج از کشور است که اگر کتاب یک عالم را بخواهد بخواند خیلی راحت نمی‌تواند متوجه شود. کارهایی در برخی از انجمن‌ها می‌کردیم به‌طور مثال اعضای گروه باید یک کتاب را می‌خوانند و برای بقیه ارائه می‌دادند. یکی از مفیدترین آثارش این بود که دانشجویان یاد می‌گرفتند که خودشان به سراغ منابع دینی بروند. دسترسی به علما در محل خیلی محدود است و در خارج از کشور داشتن کلاس‌های تفسیری و اخلاقی سخت می‌شود.

شادنام با اشاره به برخی از مشکلات دیگر گفت: مشکل دیگر نبود مشاوره‌ برای مشکلات خانوادگی است. مشاوری که غربی نباشد و به باورهای دینی ما اعتقاد داشته باشد و بر اساس آن‌ها مشاوره دهد. خیلی مواقع نسخه آن‌لاین کتب را پیدا نمی‌کنیم و یا اگر پیدا می‌کنیم خیلی در آن اهمال شده است و متن کتاب را ناقص پیدا می‌کنیم. یکی از تخصصی‌ترین مراکز علوم حدیث، مؤسسه دارالحدیث به ریاست آیت‌الله ری‌شهری است که مطالعات دقیق و ظریفی روی حدیث‌شناسی انجام داده‌اند و بیشتر کتاب‌‌ها و مقالاتشان را آن‌لاین روی وب‌سایتشان گذاشته‌اند. اخیراً بخشی به‌عنوان پرسش حدیثی اضافه کرده‌اند که می‌توانیم یک حدیث را ارسال کنیم و در مورد صحت آن بررسی می‌شود ولی وقتی آن را امتحان کردم دیدم که مجموعه گروه کارشناسی به‌درستی جوابگو نبودند و در حد طبع و ظرافتی که از مجموعه دارالحدیث انتظار می‌رود، نبود.