بهار؛ مدرسه زندگی و معرفت/ فصلی برای تجدید قوای معنوی
کانون خبرنگاران نبأ: فصل بهار مدرسه زندگی و معرفت است؛ همان گونه که طبیعت خزان و بهاری دارد، دنیای درون آدمی نیز تحولات مشابهی را از سر می‌گذراند. با این تفاوت که خزان و بهار دنیای درون هرکس تحت کنترل و اختیار خود اوست.
به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، بار دیگر جان تازه‌ای در جسم طبیعت دمیده شده است و درختان شکوفه داده‌اند. باز هم بوی بهار و سبزه و گل به مشام می‌رسد و روح انسان را نوازش می‌دهد. حتی آسمان انگار طراوت دیگری دارد. این روزها در هر شکوفه نورسته، در هر گلبرگ نازک تن، در هر نسیم نوازشگر و در هر قطره باران به‌وضوح و بیش از هر زمان دیگری می‌توان حضور خداوند را احساس کرد. اگر با چشم بصیرت بنگریم می‌توانیم با الهام‌گیری از بهار طبیعت قدم در مسیر احیای روح خویشتن برداشته و با تجدید قوای معنوی عید نوروز را دیگرگونه جشن بگیریم.
بهار؛ فصل اثبات قدرت الهی
فصل بهار فصل زنده شدن طبیعت و بیدار شدن زمین از خواب زمستانی است. به تعبیر بهتر بهار فصل «آفرینش دوباره» است. خداوند در قرآن با اشارات بسیاری به فصل بهار انسان را به تفکر و تعقل و توحید فرامی‌خواند و بهار را نشانه‌ای برای اثبات قدرت الهی و روز رستاخیز می‌داند.
معادل کلمه «بهار» در عربی، واژة «ربیع» است. هرچند که این واژه در قرآن به صراحت ذکر نشده است؛ اما آیات فراوانی از قرآن از مردن زمین و زنده کردن آن به دست قدرت الهی، سخن می‌گوید و در حدود 100 آیه از قرآن به بهار و برکات و جلوه‌ها و آثار آن اشاره‌هایی بدیع و روح‌بخش دارد. آیاتی که از ابرها، باران، آب‌ها، گیاهان، درختان، میوه‌ها و ...دیگر نشانه‌های طبیعی سخن می‌گوید و همه در وصف بهار است. به عنوان نمونه خداوند متعال در سوره روم می‌فرماید: «فَانظُرْ إِلَی‌َّ ءَاثَرِ رَحْمَت‌ِ اللَّه‌ِ کَیْف‌َ یُحْی‌ِ الاْ رْض‌َ بَعْدَ مَوْتِهَآ إِن‌َّ ذَ لِکَ لَمُحْی‌ِ الْمَوْتَی‌َ وَ هُوَ عَلَی‌َ کُل‌ِّ شَی‌ْءٍ قَدِیرٌ؛ پس به آثار رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را پس از مرگش زنده می‌گرداند. در حقیقت، هم اوست که قطعاً زنده کننده مردگان است و اوست که بر هر چیزی تواناست». (روم/آیه 50)
برکات فصل بهار در قرآن کریم
سوره‌های روم ، نحل و حج ، سوره‌هایی هستند که بیشترین اشاره را به این برکات و نشانه‌های موجود در فصل بهار داشته‌اند. بهار از منظر قرآن مظهر رحمت ، قدرت و حقانیت حق و گواه حقیقت معاد است « یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَیُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَکَذَلِکَ تُخْرَجُونَ؛ زنده را از مرده بیرون مى آورد و مرده را از زنده بیرون مى آورد و زمین را بعد از مرگش زنده مى سازد و بدین گونه [از گورها] بیرون آورده مى شوید » (روم/ 19)
با این حال قرآن برکات فراوان دیگری هم از بهار بیان میکند: پاکی و طهارت (فرقان ۴۸)- برکت (ق ۹)- گسترش رحمت (اعراف ۵۷)- رزق الهی (جاثیه ۵)- سرور و شادی (روم ۴۸) و زندگی (زخرف ۱۱).
بهار؛ مدرسه زندگی و معرفت
فصل بهار در واقع مدرسه زندگی و معرفت است و یکی از درس‌هایی که از فصل بهار می‌توان آموخت این است که همان گونه که طبیعت خزان و بهاری دارد، دنیای درون آدمی نیز خزان و بهاری دارد و تحولات مشابهی را از سر می‌گذراند. خزان و بهار دنیای درون هرکس تحت کنترل و اختیار خود اوست. انسان می‌تواند دنیای درون خود را به نحوی عوض کند که به جای اینکه دائماً میان خزان و بهار در نوسان و رفت و آمد باشد، همیشه بهار بوده و درخت وجودش همواره میوه‌های شیرین ببار آورد. ما از طریق سرسبز کردن جهان درون خود می‌توانیم جهان بیرون پیرامون را نیزسبز کنیم و به آن خرمی همیشگی ببخشیم.
قرآن می فرماید: «وَالْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لاَ یَخْرُجُ إِلاَّ نَکِدًا کَذَلِکَ نُصَرِّفُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَشْکُرُونَ ؛ زمین پاک گیاهش به اذن پروردگارش می‌‌‌روید، اما زمینی که پلید است محصولی به جز چیزی ناچیز و بی‌ارزش ندارد. بدین‌سان نشانه‌ها را برای سپاسگزاران گونه‌گون بیان می‌‌‌کنیم».(اعراف/57)
میوۀ درخت ایمان هم «عمل صالح» است و انسان با انجام اعمال صالح و انس گرفتن با قران کریم می تواند بهار را در وجود خویش و در جامعه به فصلی ماندگار و همیشگی تبدیل کند. چنانکه حضرت علی(ع) در این زمینه می‌فرماید: «تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوبِ ؛ بیاموزید قرآن را پس به درستی که قرآن، بهار دلهاست».
درس دیگری که از آغاز فصل بهار می‌توان گرفت در فرهنگ و رسم خانه تکانی نهفته است. مرسوم است که پیش از فرارسیدن فصل بهار و سال نو خانه تکانی کنیم و درس اخلاقی و معنوی که از این رسم می توان گرفت این است که با خانه دل خود نیز چنین کنیم. طبیعی است که خانه دل نیز گرد و خاک غفلت و گناه می‌‌‌گیرد لذا نیازمند گردگیری و غبارروبی است و انسان اگر قلب خویش را منزلگاه خداوند بداند خود را به خانه تکانی دل نیز ملزم می داند.
فصل بهار فصل زنده شدن طبیعت و بیدار شدن زمین از خواب زمستانی است. به تعبیر بهتر بهار فصل «آفرینش دوباره» است.یکی از مهم‌ترین درس‌هایی که از رویش گیاهان و سرسبزشدن دوبارۀ درختان در فصل بهار می‌توان گرفت اعتقاد و باور به روز رستاخیز و معاد است و که این آفرینش مجدد مختص طبیعت نیست و انسان‌ها نیز پس از مرگ مجددا زنده و برانگیخته می‌شوند.
یادآوری معاد و روز رستاخیز
در واقع فصل بهار حاوی یک هشدار جدی به آدمیان است، و آن هشدار این است که همان خدایی که طبیعت را پس از مردن آن زنده میکند قادر است شما را هم پس از مرگتان زنده کند. خداوند در قرآن فرموده است: «وَاللَّهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَاحَ فَتُثِیرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَىٰ بَلَدٍ مَّیِّتٍ فَأَحْیَیْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا کَذَٰلِکَ النُّشُورُ؛ خدا همان کسی است که بادها را می‌فرستد و آن بادها ابری را برمی‌انگیزند و آن ابر را به سوی سرزمین مرده‌ای می‌رانیم و به کمک آن [ابر] زمین مرده را پس از مرگش حیات تازه می‌بخشیم. رستاخیز نیز همین گونه است».(فاطر/9)
پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «اِذا رَأَیتُمُ الرَّبیعَ فَاکثِروُا ذِکرَ النُّشُورِ ؛ وقتی فصل بهار را می‌بینید فراوان روز رستاخیز را به یاد آورید».
درسی که بهار با یادآوری روز رستاخیز به ما می دهد همچنین دربارۀ تحولی است که در رستاخیز اتفاق می‌افتد. در فصل بهار هر درختی میوۀ مخصوص خود را به بار می‌آورد و هر بذری گیاه مناسب خود را. رستاخیز انسان‌ها نیز چنین است. نیت‌هایی که ما در سر می‌پرورانیم و سایر تحولاتی که در درون ما رخ می‌دهد در این دنیا از چشم خلق پنهان است، در حقیقت دانه‌هایی است که در مزرعۀ درون خود می‌کاریم و این دانه‌ها در روز قیامت میوه‌های خود را ببار می‌آورند و راز درون انسان را آشکار می‌کنند. یکی از نام‌های قیامت در قرآن «روز فاش‌شدن رازها» است و قرآن کریم با اشاره به این آموزه می فرماید: «یَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ ؛ روزی که رازها از پرده برون افتد».(طارق/9)
غبار رویی دلها
زندگی عبث نیست و تنها وجود «معاد» است که به زندگی معنا می بخشد و هدفدار بودن آن را ثابت می کند و چه خوب است ما که برای رسیدن بهار لحظه شماری می کردیم و با غبار روبی خانه هایمان به استقبالش شتافتیم، اکنون غبار دلهایمان را با باران توبه شستشو دهیم و با اخلاص و بندگی در پیشگاه خداوند متعال آن را جلا دهیم.
طبیعت به طور نمادین، در حال جبران کاستی های خویش برآمده و روند رویش را با اشتیاق وصف ناپذیری طی می کند. ما هم نگاهی به خود بیاندازیم و به وجود خویش توجه بیشتری کنیم. نکند سهم و بهرهمندی ما از بهار، کمتر از طبیعت باشد.
ما هر ساله آغاز فصل بهار را که مقارن با عید نوروز باستانی است جشن می گیریم و این ایام را به یکدیگر تبریک و شادباش می گوییم اما از منظر معنوی عید آن روزی است که آدمی در آن مرتکب گناه نشده و از خدا دور نشود. حضرت امیرالمومنین علی(ع) در نهج البلاغه می‌فرمایند: «کُلُّ یَومٍ لایُعصَی اللهُ فیهِ فَهُو عیدٌ؛ هر روزی که در آن خدا معصیت نشود روز عید است».
