نگین سبز پژوهش اسلامی در کویر یزد/ تسهیلات بی‌نظیر یک نهاد خصوصی به پژوهشگران کشور
گروه اندیشه: موسسه فرهنگی تحقیقاتی سیداحمد اخوان‌دستمالچی شاید بهشتی برای پژوهشگران مطالعات دینی در دل کویر یزد باشد، بنیانگذار خیر این نهاد مبارک، عایدات کارخانه نساجی خود را صرف امر پژوهش دینی کرده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، موسسه فرهنگی تحقیقاتی سیداحمد اخوان‌دستمالچی در ۱۳۷۷ توسط حاج سید احمد اخوان دستمالچی برای نشر علوم و معارف اسلامی و اشاعه فرهنگ شیعی و پژوهش اسلامی در زمینی به مساحت ۲۵ هزار متر مربع بنیان گذاری شد و در سال ۸۵ به بهره برداری رسید.
در حال حاضر این موسسه توسط هیات مدیره اداره میشود. اعضای هیات مدیره این موسسه قرآنی عبارتند از دو تن از پسران آقای دستمالچی و حسین قالیشون که در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز فعالیت می‌کند. در حال حاضر احمد فاضل مدیر موسسه تحقیقات اخوان دستمالچی است، وی از سال ۱۳۸۷ این سمت را به عهده داشته و خود نیز کار‌شناسی ارشد فلسفه را داد.
این موسسه شامل چند بخش کتابخانه، مسجد، سالن مطالعه، واحدهای مسکونی برای اسکان پژوهشگران و سالن آمفی تئاتر است که هر یک به تنهایی از ویژگی‌های خاص و تقریبا منحصر به فردی برخوردار هستند.
مدیر موسسه تحقیقات اخوان دستمالچی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، از موسسه اخوان دستمالچی به نماد قلم در مسجد این نهاد مبارک اشاره می‌کند و آن را نمادی از پیوند اندیشه و دین می‌داند. در معماری مسجد این موسسه نام مبارک ائمه اطهار (ع)، ۷۲ شهید کربلا، سوره یاسین و آیه نور خودنمایی می‌کند. بنیانگذار موسسه ساله‌ها پیش با محمدرضا حکیمی رفاقتی صمیمی داشته است و این ارتباط در نهایت منجر به این کار شده است. این طرح عظیم را محمد نهاوندیان، رییس دفتر رییس جمهور پیوند میان فرهنگ و اقتصاد خوانده است.
فعالیت‌های موسسه
مجموعه فعالیت تلاش‌های علمی و فرهنگی این موسسه به منظور پیوند استوار و پویا با جامعه و گسترش فرهنگ اسلامی در میان همگان صورت می‌گیرد. برگزاری مراسم مذهبی، نشست‌های اندیشه‌های جاوید، ارائه خدمات کتاب و کتابخوانی در دو سالن مطالعه برای خواهران و برادران و پژوهشگران علوم گوناگون، راه اندازی پایگاه اینترنتی موسسه برای آگاهی رسانی به پژوهندگان و کاربران به نشانی www. ghadir-edu. com، برگزاری کلاس‌های عمومی در زمینه‌های مانند تفسیر قرآن، شرح نهج البلاغه و شرح ادعیه، برگزاری کلاس‌های تخصصی و نیمه تخصصی چون: منطق کاربردی، نفوذ فلسفه در ادیان، مبانی مکتب تفکیک، شخصیت و حقوق زن در اسلام، سیر تحول و تاریخ مسیحیت و... عمده فعالیت‌های این موسسه را تشکیل می‌دهد.
اولویت‌های پژوهشی
فعالیت اصلی این موسسه پژوهشی و تحقیقاتی در حوزه مسائل دینی است، اما محور اصلی فعالیت مانع نشده است تا این موسسه در هر زمینه منابع و ماخذی را در اختیار نداشته باشد.
بنای اولیه موسسین در خصوص فرهنگ شیعه به ویژه تاریخ اسلام بوده است و در حال حاضر این موسسه به دنبال تالیف مجموعه‌ای ۲۲ جلدی در زمینه شناخت اسلام و تاریخ اسلام است. از این مجموعه شش جلد چاپ شده است و بقیه مجلد‌ها نیز در حال تدوین می‌باشد.
خلاقیت و نوآوری شعار موسسه اخوان دستمالچی است. دست‌اندرکاران این موسسه کوشش کرده‌اند تا برای جلوگیری از تکرار مطالب از نظارت استاد محمدرضا حکیمی استفاده کنند.
به گفته مدیر موسسه اخوان دستمالچی، این موسسه در حال حاضر پژوهشگر ثابت ندارد و چندین نفر پژوهشگر به صورت ساعتی فعالیت‌های پژوهشی این موسسه را دنبال می‌کنند. همچنین این نهاد پژوهشی مردم بنیاد با پژوهشگاهی در قم قرارداد بسته است.
اولویت پژوهشی موسسه بر اساس نظر بانی آن تعیین شده است که فعالیت در حوزه تاریخ اسلام را در بر می‌گیرد. رویکرد اصلی این موسسه حول این موضوع شکل گرفته است. پژوهشگرانی که موضوع کارشان متناسب با اهداف این موسسه باشد، می‌توانند در اینجا فعالیت نمایند. پژوهشگرانی که بر روی فعالیت‌های موسسه کار می‌کنند به صورت ساعتی از حقوق هم برخوردار هستند.
همکاری با موسسات پژوهشی
به گفته احمد فاضل، این موسسه با برخی از موسسات و بزرگان اندیشه قرآنی همکاری نزدیکی دارد. فعالیت پژوهشی این موسسه از مشاورات و نظارت محمدرضا حکیمی بهره می‌برد و طرح اصلی که روی آن کار میشود نیز به نوعی طرح این اندیشمند محسوب میشود. همچنین این موسسه در قم با رییس کتابخانه آقای مرعشی در ارتباط است و از این طریق توانسته است تا پژوهشگرانی را برای انجام امور پژوهشی در زمینه تاریخ اسلام و اسلامشناسی به خدمت بگیرد.
به گفته احمد فاضل، یکی از دلایلی که این موسسه نتوانسته است یک تیم پژوهشی ثابت برای خود دست و پا کرده و از امکانات موجود به شکل بهتری استفاده کند این است که پژوهشگاهی در خصوص مسائل مرتبط در استان یزد وجود ندارد و از این رو دست‌اندرکاران موسسه مجبور شده‌اند تا دست به دامان پژوهشکده‌های مستقر در قم دراز کنند.
کتابخانه‌ای عظیم در شهری بدون پژوهشگاه
مدیر موسسه دستمالچی می‌افزاید: موسسه با دو نوع پژوهشگر همکاری دارد، دسته اول پژوهشگرانی هستند که برای ما کار انجام می‌دهند و در انتشار مجموعه تاریخ اسلام و اسلامشناسی با ما همکاری دارند. دسته دوم کسانی هستند که موضوع پژوهشی خودشان را دارند و این موسسه امکانات خود را در اختیار آ‌ن‌ها می‌گذارد. بیشتر پژوهشگرانی که به اینجا مراجعه می‌کنند نیز دانشگاهی هستند.
کتابخانه‌ای با منابع فراوان
احمد فاضل وقتی به کتابخانه وارد می‌شویم، با مباهات حرف می‌زند و می‌گوید معماری این بنا به نحوی طراحی شده است تا نور از شرق به غرب بتابد و مطالعه کنندگان در بیشتر ساعات روز از نور شرق استفاده کنند.
کتابخانه ۱۱۰ هزار جلدی موسسه اخوان دستمالچی برای تامین منابع دو راه دارد. نخست آنکه مراجعین پژهشگر با درخواست‌های خود در صورت عدم وجود منبعی به غنای آن می‌پردازند و دوم آنکه به صورت ثابت منابع برخی از موسسات شاخص در عرصه منابع تاریخی و دینی به صورت گزینشی به این مجموعه افزوده میشود.
زیر بنای این کتابخانه در ۴ طبقه، ۵ هزار متر مربع است.
هزینه تامین کتب نیز به صورت شخصی است و از ۴۰ درصد درآمدهای کارخانه نساجی که بنیانگذار موسسه به این کار اختصاص داده است، تامین میشود. عمده ارتباط کتابخانه این مرکز با کتابخانه مرحوم مرعشی در قم است و ۸۰ درصد منابع کتب از طریق خرید کتاب‌های شخصی اساتید تامین میشود. برخی از کتب حدیثی که از یکی از اساتید خریداری شده است، جزء منابع دست اول و کم نظیر هستند.
عضویت مادام‌العمر با دوهزار تومان
با پرداخت مبلغ ناچیز دو هزار تومان و مدارک اولیه می‌توان از هر جای ایران در این کتابخانه عضو شده و با این مرکز به همکاری پرداخت. مخزن این کتابخانه بسته بوده و سالن مطالعه آن ۱۸۰ نفر ظرفیت دارد.
هر کتابی که مراجعه کننده درخواست کند و این کتابخانه نداشته باشد به دنبال تامین آن رفته و در بازار به هر قیمتی که باشد خریداری می‌کند.
به گفته احمدفاضل، در یک مورد وقتی دانشجویی به دنبال کتاب سیر هنر در ایران بود و کتابخانه آن را نداشت، با تلاشی که به عمل آمد این مجموعه ۱۴ جلدی به قیمت ۱ میلیون و 300 هزار تومان تهیه شد.
گفتنی است این کتابخانه اشتراک ۱۴۰ مجله و روزنامه را داشته و با کتابفروشی نیکوروش که از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های یزد است ارتباط دارد. این کتابخانه همچنین امکان صحافی کتب سنگی را که در زمینه پژوهش مورد نیاز بوده‌اند، استفاده می‌کند.
در بخش نسخ خطی این کتابخانه، قرآن‌ها قدیمی هم وجود دارد. قدیمی‌ترین نسخه خطی قرآن موجود در این کتابخانه متعلق به حدود 180 سال پیش است و به سال ۱۲۸۵ (ه. ق) نگارش شده است.
تفسیر در کنار پژوهش
این موسسه در کنار پژوهش به برگزاری کلاس‌های تفسیر قرآن و نهج البلاغه نیز می‌پردازد. پسران حاج سیدجواد حیدری از علمای برجسته شهرستان یزد به تفسیر قرآن و نهج البلاغه در سالن ۱۵۰ نفری این پژوهشگاه می‌پردازند. یکی دیگر از برنامه‌های این موسسه دعوت از اساتید و صاحب‌نظران برای ایراد سخنرانی است.
کلاس‌های آموزشی
برنامه‌ریزی کلاس‌های هدف‌مند و منظم، با استفاده از امکانات مناسب و به کارگیری استادان برگزیده و متخصص، از اهداف و روش‌های جاری موسسه است که توسط معاونت آموزش و پژوهش در حوزه‌های تاریخ اسلام، فقه، فلسفه کلام و ... طراحی و اجرا میشود.
هم اکنون این کلاس‌ها دایر بوده و پذیرای طالبان دانش دینی است. حضور در کلاس‌های عمومی برای همه علاقه‌مندان آزاد است ولی استفاده از درس‌های پایه و تخصصی شرایط ویژه‌ای را می‌طلبد.
مسجد غدیر
مسجد غدیر در سمت چپ سرسرای ورودی موسسه قرار دارد. بیش از هر چیز محراب چشمگیر آن بیننده را به نظاره وامی‌دارد. در هسته این محراب، طرح و نماد «قلم» از عملق رابطه اندیشه و قبلم با خدا، ناز و نیایش حکایت می‌کند. فرهنگ ارجگذاری به کتاب، اندیشه و فکر در محراب مسجد خودنمایی کرده است.
طرح قلم محراب هماره با اُرسی زیبای آن با جلوه‌ای رنگارنگ، نشان از تنوع در فکر و اندیشه دینی است. در دو سوی محراب، آیات قرآن، اسماء ائمه (ع) و نام‌های شهیدان کربلا همراه با کتیبه نو‌شته‌ای از سوری یس، بر معنویت و زیبایی آن افزوده است.
سرای محققان، اسکان رایگان پژوهشگران
به منظور جذب فراگیران در دوره‌های عالی و پرورش استعدادهای درخشان در زمینه فرهنگ و علوم اسلامی، تعداد ۶۰ واحد مسکونی تک و دوخوابه در چهار بلوک آپارتمانی ساخته شده است تا پذیرای پژوهشگران وابسته به این موسسه باشد.
این واحد‌ها مجهز به همه گونه امکانات رفاهی بوده و بر اساس آیین نامه موسسه و به صورت رایگان در اختیار پژوهشگران واجد شرایط گذارده میشود.
تالار علامه امینی
این تالار در سمت راست سرسرای بزرگ ورودی موسسه با ظرفیتی دویست نفره قرار دارد. این تالار به پای معمار بزرگ الغدیر، «علامه امینی» نامگذاری شده است. سامانه‌های صوتی-تصویری و دوربین‌های مداربسته در کنار امکانات جانبی مورد نیاز، محیطی مناسب را برای برگزاری کنفرانس‌های علمی فراهم آورده است.
تالار هر سال ماه مبارک رمضان در آن اجرا میشود. ماهانه نیز یک یا چند شب، نشست‌ویژه‌ای را با عنوان «اندیشه‌های جاوید» برگزار می‌کند.
سیاست‌ها و راهبرد‌ها
سیاست‌ها و راهبردهای این موسسه عبارت است از تولید منابع پژوهشی و آموزشی با رویکردهای جامعه‌نگر و معطوف به نیازهای جامعه، برگزاری نشست‌های علمی، همایش‌ها، کارگاه‌ها، جشنواره‌های مورد نیاز برای حمایت از فعالیت‌های موسسه، همکاری با موسسه‌های ملی و بین‌المللی در راستای اهداف موسسه، حمایت از فعالیت‌ها و فراهم کردن زمینه‌های تعاملات فکری و فرهنگی برای مشارکت اندیشمندان و محققان در سطح بین‌المللی و عرضه خدمات آموزشی و ترویجی بر اساس اهداف موسسه.
انگاره‌های کلی موسسه
انگاره‌های کلی موسسه عبارت است تبلیغ و گسترش معارف اسلامی، به ویژه در حوزه‌های اعتقادی، اخلاقی و اشاعه فرهنگ شیعی، پژوهش احیا و نشر علوم و معارف اسلامی، گسترش فرهنگ غنی اسلامی و تسهیل دستیابی به منابع و متون اصیل دینی، فراهم آوردن امکانات لازم و بستر مناسب برای مطالعه و پژوهش‌های اسلامی، اطلاع‌رسانی در حوزه معارف اسلامی، انتشار کتاب‌ها، نشریه، فصلنامه در زمینه احیای اندیشه دینی مورد نیاز جامعه امروز، کوشش در راستای افزایش سطح تعاملات فکری در جهان اسلامی، توجه به ویژه به مباحث مربوط به تاریخ اسلامی و نهضت‌های احیا دینی و شناسایی و تبیین آسیب‌های فکری، فرهنگی و اجتماعی و بر اساس تحلیل از واقعیت‌های جامعه و کوشش برای یافتن راهکارهای نوین مناسب در روزگار معاصر.
