نکات تفسیری قبل از شروع تلاوت بیان شود/ معنا‌محوری؛ ملاک تلاوت مقبول

جواد مختاری، قاری برجسته و مربی قرآن استان مرکزی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از استان مرکزی، تدبر در آیات کلام وحی را فلسفه تلاوت قرآن دانست گفت: قرآن به معنی خواندن و به عبارت دیگر کتابی که خواندنی است و بهترین معنا برای آن می‌توان تلاوت کردن را به کار برد.

وی بیان کرد: خود قرآن می‌فرماید: «....فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ ...» تا آنجا که می‌توانید و هر چه از قرآن میسر مى‌‏شود بخوانید تا روح آن در دل و جانتان اثرگذار شود و سپس در معنای آن تدبر و تعمق کنید.

مختاری اظهار کرد: همچنین خداوند متعال در آیه اول سوره مبارکه علق می‌فرماید؛ «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ؛ بخوان به نام پروردگارت که آفرید» و کلمه اقْرَأْ اولین کلمه‌ای است که به قلب پیامبر(ص) نازل شده است، بنابراین زمانی که دو کلمه اقْرَأْ و قرء در کنار هم مطرح می‌شوند درمی‌یابیم که قرآن کتابی است که باید در دل و جان انسان نفوذ کند و این میسر نمی‌شود جز با خوانش آیات الهی و تأثیرگذاری آن نیز با مداومت در خواندن نمود پیدا می‌کند.

استمرار در تلاوت قرآن، لازمه تدبر در آیات

قاری قرآن استان مرکزی، با بیان اینکه هدف نهایی از خواندن قرآن این است که ما مفاهیم و دستوراتی که در این کتاب الهی بیان شده را در زندگی شخصی خود جنبه عملی بپوشانیم ادامه داد: با خواندن مستمر و مداوم آیات است که انسان به سمت انس بیشتر با قرآن و نهایت تدبر در آیات هدایت می‌شود.

وی با بیان اینکه قطعاً با هربار خواندن قرآن دریچه تازه‌ای به روی انسان گشوده می‌شود اظهار کرد: تلاوت مکرر آیات باعث می‌شود که انسان بیشتر به ظواهر زیبای قرآن کریم  پی برده ودرک و فهمش نسبت به آیات و دستورات الهی افزایش یابد و این اولین تأثیر انس با قرآن است.

این مدرس قرآن کریم در ادامه با اشاره به لازمه‌های تلاوت مقبول اضافه کرد: تلاوت مقبول تلاوتی است که از بعد ظاهری، در آن معیارهای فنی خوانش قرآن رعایت شود، بدین منظور که فرد روخوانی و روانخوانی خوبی داشته و قواعد و اصولی که در علم تجوید مطرح شده را کاملاً رعایت کند تا بتواند زیبا قرائت کند؛ ضمن اینکه خود امر تجوید هم در اصطلاح و هم در تعریف به معنای زیبا ساختن است بنابراین در کنار قواعد تلاوت، تجوید نیز به زیباسازی تلاوت کمک می‌کند و زمانی که قاری به همه این اصول و فنون مسلط باشد؛ قطعاً تلاوت زیبایی از خود به جای می‌گذارد که بر روح و جان مستمعین هم اثرگذار است.

مختاری اضافه کرد: از بعد باطنی نیز تلاوت مقبول تلاوتی است که معنامحور باشد؛ چرا که هر یک از آیات قرآن کریم دارای مفاهیم بلندی است که اگر با لحن زیبا و با توجه به معانی تلاوت شوند قطعاً تأثیر بیشتری بر مستمع خواهد داشت.

لزوم افزایش ظرفیت مفهوم‌شناسی مستمعین

مدرس قرآن کریم همچنین با اشاره به ضرورت بیان نکات تفسیری و پندهای قرآنی قبل از شروع تلاوت توسط قراء برای مستمعین ادامه داد: ما اگر بتوانیم ظرفیت مفهوم‌شناسی قرآن کریم را در عامه مردم افزایش دهیم و مردم نیز مفاهیم آیات را سلیس و روان‌تر درک کنند زمینه انس با این کتاب نورانی به مراتب بیشتر فراهم می‌شود؛ لذا قاری قرآن لازم است در ابتدای تلاوت این مفاهیم را به مخاطب انتقال دهد و درواقع تفسیر آیاتی که تلاوت می‌کند را هر چند کوتاه برای مستمعین بیان و حدالامکان نیز از تفاسیر روان و ملموس برای عموم استفاده کند.

اخلاص؛ مهمترین ویژگی قاری قرآن

این قاری قرآن در ادامه با اشاره به شرایط اخلاقی قاری اظهار کرد: در اصل کسی که وارد عرصه تلاوت قرآن می‌شود قطعاً توفیق قرائت را خداوند به او اعطا  کرده است؛ ولیکن نگهداری و استمرار این توفیق الهی به رفتار و کردار خود فرد بستگی دارد اما می‌توان گفت یکی از مهمترین شاخصه‌‌های قاری قرآن اخلاص است که او را جلا می‌بخشد.

وی عامل به قرآن بودن را از دیگر شاخصه‌‌های قاریان بیان کرد و افزود: قاریان قرآن الگوی عموم مردم در همه زمینه‌ها هستند؛ بنابراین در همه عرصه‌ها به ویژه عرصه‌های اجتماعی باید متفاوت‌تر از سایر افراد باشند چرا که با کلام خداوند متعال مأنوس هستند، خوشبختانه عموم قاریان و حافظان قرآن ما از اساتید بزرگوار خود الگو گرفته و سیره و زندگی بسیار قرآنی دارند و به نوعی نورانیت قرآن کریم در رفتار و کردارشان موج می‌زند.

شأن قاری قرآن در امرار معاش حفظ شود

مختاری با بیان اینکه داشتن نگاه صرف مادی در حوزه قرآن و تلاوت کلام وحی پسندیده نیست و نباید این نگاه در حوزه قرآن گنجانده شود و هم قاری و هم دعوت کنندگان باید در این راستا حد و مرزها را رعایت کنند گفت:  داشتن نگاه صرف مادی به فعالیت قرآنی و امر تلاوت، از نظر اخلاقی و علمی مورد قبول جامعه قرآنی نیست اما این به معنای نبودن آن هم نیست؛ لذا باید به گونه‌ای رفتار کرد که شأن قاری و قرآن حفظ شود و از طرفی نیز مورد بی‌مهری قرار نگیرد.

وی اضافه کرد: درواقع تعیین مبلغ و کسب درآمد از این طریق پسندیده نیست؛ ولی اگر متولیان برگزار کننده مبلغی را بر اساس معیارهای تعریف شده به عنوان هدیه به قاری یا مربی قرآنی اهدا کنند منافاتی با اخلاق و شأن قرآن ندارد.

این قاری قرآن در پایان خاطر نشان کرد: البته این نکته را هم باید در نظر گرفت که برخی از افراد از  طریق امر آموزش قرآن و تلاوت امرار معاش می‌کنند بنابراین می‌طلبد در این راستا نیز تحولات اساسی رخ دهد و به نوعی لازم است حق التدریس‌های آموزشی برای افرادی که تخصصشان تلاوت یا آموزش قرآن است و از این طریق کسب درآمد می‌کنند از سوی نهادهای مرتبط ارتقا پیدا کند.

خبرنگار: زهره داودآبادی