از دست‌خط بد در کودکی تا کتابت قرآن در جوانی
گروه هنر: محسن عبادی، هنرمند خوشنویس برجسته کشورمان گمان نمی‌کرد او که روزگاری به دلیل بدخط بودنش همه بسیج شده بودند تا به کلاس خط برود، روزی یکی از افتخاراتش کتابت آیات کلام وحی و کتیبه‌های سردر ورودی حرمین کاظمین باشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، خوشنویسی در یک دهه گذشته از فاصله سال 80 تا 90 طی 15 سال گذشته رشد کمی و کیفی عجیبی داشته است؛ و در این میان هستند هنرمندانی که سال‌های بسیاری از زندگی خود را در این عرصه سپری کرده‌اند.
البته هنر خوشنویسی هنری است که در طول تاریخ در خدمت قرآن بوده و به نوعی هنری قدسی به شمار می‌رود؛ هنری که صدای دلنشین قلم بر روی سفیدی کاغذ روح را نوازش می‌دهد به ویژه اگر آیات وحی را از طریق خطوط بر جان و دل آدمی می‌نشاند.
هنری که به واسطه قدمت خود در عرصه دین توانسته آثاری بس شگرف را بر جای بگذارد و در این عرصه پیشقدم شده تا به عنوان یکی از مؤثرترین هنرها شناخته شود و در این بین هنرمندانی که به این عرصه گام نهاده‌اند نیز روح خود را با کلام‌های آسمانی پیوند زده و در این راه سختی‌های بسیاری را تحمل کرده تا بدین جا برسد.
یکی از این هنرمندان همجوار با امام رئوف است، او که نگاهی به سابقه خوشنویسی‌اش نشان می‌دهد نه تنها در ایران بلکه در عرصه جهانی می‌تواند حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد؛ کتابت قرآن از افتخارات این استاد ارشد خوشنویس به شمار می‌رود البته افتخارات او به اینجا ختم نمی‌شود او کتیبه‌های 14 متری سردر ورودی حرمین کاظمین را به خط ثلث جلی نگاشته است.
22 سال فعالیت در عرصه خوشنویسی
وقتی با او همکلام می‌شویم، سادگی و صمیمیت از حرف‌هایش موج می‌زد، حرف‌هایی که به قول خودش به نوعی به طنز تلخ بی‌شباهت نیست با تصورات ذهنی که از او ساخته بودم بسیار فرق داشت، انسانی مهربان، خونگرم و صمیمی، فروتنی‌اش تحسین برانگیز بود و مقام‌هایی که کسب کرده مایه مباهات و افتخار.
محسن عبادی، هنرمند خوشنویس مشهدیی که متولد 1357 در مشهدالرضاست، از 22 سال پیش فعالیت خود را در خوشنویسی آغاز کرده است؛ وی که به گفته خودش در مدرسه به دلیل دست‌خط بدش همه بسیج شده بودند او را به کلاس خط بفرستند، در ادامه مسیر خوشنویسی خود در رشته‌های نسخ و ثلث وارد شده است.
او در سال 92 توانست درجه یک هنری را کسب کند اما این آخرین موفقیت وی نبود بلکه این هنرمند جوان توانسته است در مجامع ملی و بین‌المللی رتبه‌های بسیاری را به ارمغان آورد. کسب رتبه اول خط نسخ در جشنواره‌های طلیعه ظهور، خوشنویسی رضوی یزد، کسب رتبه اول در خط ثلث در جشنواره غدیر، کسب جایزه خط محقق در جشنواره حلیةالشریفة استانبول از جمله افتخارات وی محسوب می‌شود.
پژوهش‌های قرآنی در کنار فعالیت هنری
عبادی علاوه بر فعالیت هنری در پژوهش نیز وارد شده و تألیفاتی داشته است: قرآن‌نگاری از صدر اسلام تا اواخر قاجاریه، سبک‌شناسی ادعیه ایام هفته محمدشفیع تبریزی، نگارش مقاله علمی درباره قرآن عبدالله طباخ هروی، نگارش پژوهش‌نامه تصویر محور درباره تحلیل هندسی و مفهومی خط محقق جلی در قرآن بایستقری از جمله آثار تحقیقی این خوشنویس به شمار می‌روند.
عبادی که در سال‌های گذشته معاون هنری مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی بوده است، درباره چگونگی ورود خود به عرصه خوشنویسی اینگونه می‌گوید: استعداد هنری‌ام به دوران مدرسه و دبیرستان برمی‌گردد زیرا با شرکت در مسابقات کشوری، به مقام‌های برتر دست یافته اما به صورت جدی‌تر و حرفه‌ای‌تر این فعالیت را از سال 80 شروع کردم.
این هنرمند مشهدی، موفقیت‌هایش را مدیون والدین خود می‌داند و در این باره بیان می‌کند: در درجه اول والدینم پشتیبان و حمایت گرمی در این راه بودند و همه این موفقیت‌ها را از دعای خیر آن‌ها می دانم. ضمن اینکه هر رویکرد موفقیت‌آمیزی در زندگی‌ام دارم به دلیل حضور یک سری معلم‌های خوب از جمله مرحوم موسوی، اولین استاد خوشنویسی من است؛ استاد باقرزاده و آقای قائنی نیز در این مسیر حامی من بوده‌اند، همچنین همسرم در زندگی مشترک مشوق و حامی من بوده است.
وی با اشاره به اینکه به لحاظ پتانسیل استعداد و توانمندی یک دوره طلایی و ظهوری رویایی در خوشنویسی طی 15 سال گذشته داشتیم، ادامه می‌دهد: خوشنویسان با دل و عشق کار می‌کنند، اما برآورد مالی در خوشنویسی وجود ندارد و اقتصاد هنر در رشته‌هایی دیگر متمرکز شده است.
دبیر اجرایی دومین دوسالانه تصویرگری نیایش با بیان اینکه خوشنویسی سنتی و صرف، یک کار تفریحی و جنبی برای بعضی هنرمندان محسوب می‌شود، اظهار می‌کند: دغدغه اصلی این افراد نمی‌تواند، خوشنویسی سنتی و حرفه‌ای باشد از همین رو می‌توان گفت که به لحاظ اقتصاد، هنر خیلی بی‌پشتیبان و بی‌بنیان است.
انباشته‌شدن موزه‌های جهان از آثار خوشنویسان ترک و عرب
وی در ادامه بیان می‌کند: در نمایشگاه اکسپو که 21 میلیارد فروش دارد، حاضر نیستند کار خوشنویسی سنتی را به عنوان یک اثر ارزشمند بپذیرند، اثری که می‌تواند منافع مالی در کنار منافع معنوی داشته باشد لذا مسئولان و متولیان امر باید در این زمینه پاسخگو باشند.
این هنرمند برجسته خوشویسی کشورمان ابراز می‌کند: اگر بخواهیم آسیب‌شناسی کنیم، کشورهای دیگر که خوشنویسی را از ما گرفتند، در این حرفه به خوبی پیش رفتند به گونه‌ای که تمام موزه‌های دنیا انباشته شده از کارهای خوشنویسان ترک و عرب است؛ اما در کشور ما اثر خوشنویسی سنتی به عنوان یک جنس بی‌ارزش و بی‌جایگاه شناخته می‌شود که نه مردم خریدارش هستند، نه متولیان دولتی و نه مجموعه‌‌دارها.
عبادی عنوان می‌کند: اما درست در خارج از مرزهای ایران سالانه جشنواره‌ای خوشنویسی برگزار می‌شود که هر سال بیش از هزار نفر از سراسر دنیا در آن شرکت کرده که در نهایت 30 نفر از این هزار نفر انتخاب می‌‌شوند؛ برای مرحله نهایی به هر یک از این 30 نفر کتابت یک جزء قرآن سفارش داده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: قرآن‌های خوشنویسی شده صحافی می‌شود، بعدها این قرآن‌ها تک تک صفحاتش تنظیم و به موزه‌های دنیا فروخته و عرضه می‌شود؛ البته شرکت در این جشنواره‌ها آورده‌های مالی خوبی هم برای سرمایه‌گذاران دارد، به گونه‌ای که از طریق تعاملات با موزه‌های دنیا برای فروش این قرآن‌های نفیس تقریبا بین پنج تا هفت برابر چیزی که سرمایه‌گذاری شده، به دست می‌آید.
این استاد خوشنویسی با بیان اینکه تاراجی که به صورت نامحسوس از فرهنگ سنتی ایران صورت می‌گیرد، همچون قالب یخی است که قطره قطره آب می‌شود، تصریح می‌کند: متولیان اصلی فرهنگ و هنر ما به فکر بهر‌ه‌وری در سازمان‌های مرتبط دولتی نیستند لذا باید به فکر کار خلاقانه، نوآورانه و مفید باشند.
هنر خوشنویسی در آثار ملی کشور ثبت نشده است
وی در ادامه گفته‌های خود بیان می‌کند: آیا تاکنون کسی به این قضیه فکر کرده که چرا هنر خوشنویسی سنتی ما هنوز ثبت ملی نشده است؟ باید گفت ما در جایگاهی که هنوز به خودمان ارج نمی‌نهیم، نمی‌توانیم بر روی سازمان‌هایی مثل یونسکو تأثیرگذار باشیم اما می‌توانیم در داخل کاری برای این هنر انجام دهیم؛ ما خودمان را باور نداریم ولی انتظار داریم که ما را به ثبت جهانی بشناسند.
ثبت شدن خوشنویسی در مجامع جهانی به نام کشور ترکیه
عبادی عنوان می‌کند: خوشنویس‌های کشور ترکیه نقاش هستند، شکل حروف را می‌بینند و دقیقا نقاشی می‌کنند و با این توانمندی‌های اندک فنی، بزرگ‌ترین کارهای ثبت خوشنویسی را انجام می‌دهند.
این هنرمند ادامه می‌دهد: رمز موفق یک خوشنویس انگیزه‌ای است که باید برای خود ایجاد کند و خودش به دنبال ایجاد انگیزه برود زیرا خوشنویسی که چشمش به دست دیگران باشد در همان اوایل کار خوشنویسی را رها خواهد کرد.
این خوشنویس برجسته اظهار می‌کند: خوشبختانه ما در حیطه کارهای فردی خیلی موفق هستیم، خوشنویسانی که به صورت فردی تصمیم می‌گیرند هدف‌گذاری می‌کنند و افق و چشم‌اندازهای کوتاه مدت و دراز مدت برای خودشان تعیین می‌کنند، موفق هستند زیرا اگر هدف‌گذاری نباشد و کنار آن عشق نباشد، انگیزه‌های فردی تقویت نخواهد شد.
شب؛ بهترین زمان برای خلق اثر خوشنویسی
وی حضور در عرصه خوشنویسی را کاری عاشقانه عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: موج بزرگ خوشنویسی است که باعث می‌شود هنرمند دیگر سراغ حس و حال نرود زیرا یک خوشنویس، عاشقانه و با تلاش سفارش‌هایی که به وی می‌شود را تحویل می‌دهد.
عبادی با بیان اینکه با وجود 20 ساعت کار و خستگی روحی از سر رضایت خوشنویسی می‌کنم، اظهار می‌کند: کسی که به کارش عشق می‌ورزد از دیدن نتیجه کارش، تمام خستگی از تنش بیرون می‌رود؛ ما بیشتر در شب کارهایمان را انجام می‌دهیم زیرا تمرکز بیشتری بر روی کارهایمان داریم.
وی در ادامه گفته‌های خود بیان می‌کند: کار ما از حس و حال گذشته ما موظف هستیم تا بخشی از کارهای موجود در هنر سنتی را انجام داده و به جامعه و مخاطب برسانیم؛ در هنر مثل همه فعالیت‌های دلی و عقلی سرعت و کیفیت رابطه معکوس دارند و شما هر چقدر سرعت را ببرید بالا از کیفیت کار کاسته می‌شود.
وی با بیان اینکه قلم همیشه قداست خاص خود را دارد و طبق تفاسیر، قرآن نیز بر این موضوع تأیید دارد، ابراز می‌کند: در آیه چهارم سوره علق «الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، همان كسي كه به وسيله قلم تعليم نمود» بر این قداست تأکید شده است از همین رو باید بگویم هیچگاه تکنولوژی نمی‌تواند این فضای مقدس را خراب کند.
البته هنر خوشنویسی هنری است که در طول تاریخ در خدمت قرآن بوده و به نوعی هنری قدسی به شمار می‌رود؛ هنری که صدای دلنشین قلم بر روی سفیدی کاغذ روح را نوازش می‌دهد به ویژه اگر آیات وحی را از طریق خطوط بر جان و دل آدمی می‌نشاند.
هنری که به واسطه قدمت خود در عرصه دین توانسته آثاری بس شگرف را بر جای بگذارد و در این عرصه پیشقدم شده تا به عنوان یکی از مؤثرترین هنرها شناخته شود و در این بین هنرمندانی که به این عرصه گام نهاده‌اند نیز روح خود را با کلام‌های آسمانی پیوند زده و در این راه سختی‌های بسیاری را تحمل کرده تا بدین جا برسد.
یکی از این هنرمندان همجوار با امام رئوف است، او که نگاهی به سابقه خوشنویسی‌اش نشان می‌دهد نه تنها در ایران بلکه در عرصه جهانی می‌تواند حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد؛ کتابت قرآن از افتخارات این استاد ارشد خوشنویس به شمار می‌رود البته افتخارات او به اینجا ختم نمی‌شود او کتیبه‌های 14 متری سردر ورودی حرمین کاظمین را به خط ثلث جلی نگاشته است.
22 سال فعالیت در عرصه خوشنویسی
وقتی با او همکلام می‌شویم، سادگی و صمیمیت از حرف‌هایش موج می‌زد، حرف‌هایی که به قول خودش به نوعی به طنز تلخ بی‌شباهت نیست با تصورات ذهنی که از او ساخته بودم بسیار فرق داشت، انسانی مهربان، خونگرم و صمیمی، فروتنی‌اش تحسین برانگیز بود و مقام‌هایی که کسب کرده مایه مباهات و افتخار.
محسن عبادی، هنرمند خوشنویس مشهدیی که متولد 1357 در مشهدالرضاست، از 22 سال پیش فعالیت خود را در خوشنویسی آغاز کرده است؛ وی که به گفته خودش در مدرسه به دلیل دست‌خط بدش همه بسیج شده بودند او را به کلاس خط بفرستند، در ادامه مسیر خوشنویسی خود در رشته‌های نسخ و ثلث وارد شده است.
او در سال 92 توانست درجه یک هنری را کسب کند اما این آخرین موفقیت وی نبود بلکه این هنرمند جوان توانسته است در مجامع ملی و بین‌المللی رتبه‌های بسیاری را به ارمغان آورد. کسب رتبه اول خط نسخ در جشنواره‌های طلیعه ظهور، خوشنویسی رضوی یزد، کسب رتبه اول در خط ثلث در جشنواره غدیر، کسب جایزه خط محقق در جشنواره حلیةالشریفة استانبول از جمله افتخارات وی محسوب می‌شود.
پژوهش‌های قرآنی در کنار فعالیت هنری
عبادی علاوه بر فعالیت هنری در پژوهش نیز وارد شده و تألیفاتی داشته است: قرآن‌نگاری از صدر اسلام تا اواخر قاجاریه، سبک‌شناسی ادعیه ایام هفته محمدشفیع تبریزی، نگارش مقاله علمی درباره قرآن عبدالله طباخ هروی، نگارش پژوهش‌نامه تصویر محور درباره تحلیل هندسی و مفهومی خط محقق جلی در قرآن بایستقری از جمله آثار تحقیقی این خوشنویس به شمار می‌روند.
عبادی که در سال‌های گذشته معاون هنری مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی بوده است، درباره چگونگی ورود خود به عرصه خوشنویسی اینگونه می‌گوید: استعداد هنری‌ام به دوران مدرسه و دبیرستان برمی‌گردد زیرا با شرکت در مسابقات کشوری، به مقام‌های برتر دست یافته اما به صورت جدی‌تر و حرفه‌ای‌تر این فعالیت را از سال 80 شروع کردم.
این هنرمند مشهدی، موفقیت‌هایش را مدیون والدین خود می‌داند و در این باره بیان می‌کند: در درجه اول والدینم پشتیبان و حمایت گرمی در این راه بودند و همه این موفقیت‌ها را از دعای خیر آن‌ها می دانم. ضمن اینکه هر رویکرد موفقیت‌آمیزی در زندگی‌ام دارم به دلیل حضور یک سری معلم‌های خوب از جمله مرحوم موسوی، اولین استاد خوشنویسی من است؛ استاد باقرزاده و آقای قائنی نیز در این مسیر حامی من بوده‌اند، همچنین همسرم در زندگی مشترک مشوق و حامی من بوده است.
وی با اشاره به اینکه به لحاظ پتانسیل استعداد و توانمندی یک دوره طلایی و ظهوری رویایی در خوشنویسی طی 15 سال گذشته داشتیم، ادامه می‌دهد: خوشنویسان با دل و عشق کار می‌کنند، اما برآورد مالی در خوشنویسی وجود ندارد و اقتصاد هنر در رشته‌هایی دیگر متمرکز شده است.
دبیر اجرایی دومین دوسالانه تصویرگری نیایش با بیان اینکه خوشنویسی سنتی و صرف، یک کار تفریحی و جنبی برای بعضی هنرمندان محسوب می‌شود، اظهار می‌کند: دغدغه اصلی این افراد نمی‌تواند، خوشنویسی سنتی و حرفه‌ای باشد از همین رو می‌توان گفت که به لحاظ اقتصاد، هنر خیلی بی‌پشتیبان و بی‌بنیان است.
انباشته‌شدن موزه‌های جهان از آثار خوشنویسان ترک و عرب
وی در ادامه بیان می‌کند: در نمایشگاه اکسپو که 21 میلیارد فروش دارد، حاضر نیستند کار خوشنویسی سنتی را به عنوان یک اثر ارزشمند بپذیرند، اثری که می‌تواند منافع مالی در کنار منافع معنوی داشته باشد لذا مسئولان و متولیان امر باید در این زمینه پاسخگو باشند.
این هنرمند برجسته خوشویسی کشورمان ابراز می‌کند: اگر بخواهیم آسیب‌شناسی کنیم، کشورهای دیگر که خوشنویسی را از ما گرفتند، در این حرفه به خوبی پیش رفتند به گونه‌ای که تمام موزه‌های دنیا انباشته شده از کارهای خوشنویسان ترک و عرب است؛ اما در کشور ما اثر خوشنویسی سنتی به عنوان یک جنس بی‌ارزش و بی‌جایگاه شناخته می‌شود که نه مردم خریدارش هستند، نه متولیان دولتی و نه مجموعه‌‌دارها.
عبادی عنوان می‌کند: اما درست در خارج از مرزهای ایران سالانه جشنواره‌ای خوشنویسی برگزار می‌شود که هر سال بیش از هزار نفر از سراسر دنیا در آن شرکت کرده که در نهایت 30 نفر از این هزار نفر انتخاب می‌‌شوند؛ برای مرحله نهایی به هر یک از این 30 نفر کتابت یک جزء قرآن سفارش داده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: قرآن‌های خوشنویسی شده صحافی می‌شود، بعدها این قرآن‌ها تک تک صفحاتش تنظیم و به موزه‌های دنیا فروخته و عرضه می‌شود؛ البته شرکت در این جشنواره‌ها آورده‌های مالی خوبی هم برای سرمایه‌گذاران دارد، به گونه‌ای که از طریق تعاملات با موزه‌های دنیا برای فروش این قرآن‌های نفیس تقریبا بین پنج تا هفت برابر چیزی که سرمایه‌گذاری شده، به دست می‌آید.
این استاد خوشنویسی با بیان اینکه تاراجی که به صورت نامحسوس از فرهنگ سنتی ایران صورت می‌گیرد، همچون قالب یخی است که قطره قطره آب می‌شود، تصریح می‌کند: متولیان اصلی فرهنگ و هنر ما به فکر بهر‌ه‌وری در سازمان‌های مرتبط دولتی نیستند لذا باید به فکر کار خلاقانه، نوآورانه و مفید باشند.
هنر خوشنویسی در آثار ملی کشور ثبت نشده است
وی در ادامه گفته‌های خود بیان می‌کند: آیا تاکنون کسی به این قضیه فکر کرده که چرا هنر خوشنویسی سنتی ما هنوز ثبت ملی نشده است؟ باید گفت ما در جایگاهی که هنوز به خودمان ارج نمی‌نهیم، نمی‌توانیم بر روی سازمان‌هایی مثل یونسکو تأثیرگذار باشیم اما می‌توانیم در داخل کاری برای این هنر انجام دهیم؛ ما خودمان را باور نداریم ولی انتظار داریم که ما را به ثبت جهانی بشناسند.
ثبت شدن خوشنویسی در مجامع جهانی به نام کشور ترکیه
عبادی عنوان می‌کند: خوشنویس‌های کشور ترکیه نقاش هستند، شکل حروف را می‌بینند و دقیقا نقاشی می‌کنند و با این توانمندی‌های اندک فنی، بزرگ‌ترین کارهای ثبت خوشنویسی را انجام می‌دهند.
این هنرمند ادامه می‌دهد: رمز موفق یک خوشنویس انگیزه‌ای است که باید برای خود ایجاد کند و خودش به دنبال ایجاد انگیزه برود زیرا خوشنویسی که چشمش به دست دیگران باشد در همان اوایل کار خوشنویسی را رها خواهد کرد.
این خوشنویس برجسته اظهار می‌کند: خوشبختانه ما در حیطه کارهای فردی خیلی موفق هستیم، خوشنویسانی که به صورت فردی تصمیم می‌گیرند هدف‌گذاری می‌کنند و افق و چشم‌اندازهای کوتاه مدت و دراز مدت برای خودشان تعیین می‌کنند، موفق هستند زیرا اگر هدف‌گذاری نباشد و کنار آن عشق نباشد، انگیزه‌های فردی تقویت نخواهد شد.
شب؛ بهترین زمان برای خلق اثر خوشنویسی
وی حضور در عرصه خوشنویسی را کاری عاشقانه عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: موج بزرگ خوشنویسی است که باعث می‌شود هنرمند دیگر سراغ حس و حال نرود زیرا یک خوشنویس، عاشقانه و با تلاش سفارش‌هایی که به وی می‌شود را تحویل می‌دهد.
عبادی با بیان اینکه با وجود 20 ساعت کار و خستگی روحی از سر رضایت خوشنویسی می‌کنم، اظهار می‌کند: کسی که به کارش عشق می‌ورزد از دیدن نتیجه کارش، تمام خستگی از تنش بیرون می‌رود؛ ما بیشتر در شب کارهایمان را انجام می‌دهیم زیرا تمرکز بیشتری بر روی کارهایمان داریم.
وی در ادامه گفته‌های خود بیان می‌کند: کار ما از حس و حال گذشته ما موظف هستیم تا بخشی از کارهای موجود در هنر سنتی را انجام داده و به جامعه و مخاطب برسانیم؛ در هنر مثل همه فعالیت‌های دلی و عقلی سرعت و کیفیت رابطه معکوس دارند و شما هر چقدر سرعت را ببرید بالا از کیفیت کار کاسته می‌شود.
وی با بیان اینکه قلم همیشه قداست خاص خود را دارد و طبق تفاسیر، قرآن نیز بر این موضوع تأیید دارد، ابراز می‌کند: در آیه چهارم سوره علق «الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، همان كسي كه به وسيله قلم تعليم نمود» بر این قداست تأکید شده است از همین رو باید بگویم هیچگاه تکنولوژی نمی‌تواند این فضای مقدس را خراب کند.
