مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه عنوان کرد:
کوتاهی در معرفی سیره امام حسن(ع)
گروه حوزه‌های علمیه: مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه با بیان اینکه صلح امام(ع) عامل بقای دین بود گفت: در معرفی جایگاه امام، کم کار شده و امام یکی از مظلومترین امامان ماست، امامی که زندگی ایشان پر از تحولات سیاسی است و باید تاریخ زندگی ایشان بیشتر به مردم معرفی شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) به تحلیل زندگی امام حسن(ع) پرداخت و گفت: مهمترین واقعه حیات ایشان، صلح بوده است که نیازمند تحلیل درست است؛ پدیده رویارویی و مواجهه میان باند اموی و امام یک مسئله سیاسی است که برای تحلیل آن باید در بستر تاریخی و سیاسی و اجتماعی زمان خود بررسی شود، زیرا نمی‌توان یک پدیده را از بستر زمانه انتزاع کرده و بعد تحلیل کنیم. البته متاسفانه گاهی تحلیل‌های ناصوابی دیده می‌شود که ناشی از این مسئله است.
وی ادامه داد: باید همه عناصری که دخیل در این پدیده صلح بوده‌اند، دیده شود، اینکه بگوییم معاویه خیانتکار بود و مردم کوفه بی‌وفا بودند درست است، ولی باید سایر مسایل مانند وضعیت جامعه بعد از صفین که جامعه‌ای متشتت و شکست خورده بعد از حکمیت بود نیز در این تحلیل بررسی شود تا به جامعیت در تحلیل دست یابیم.
مهاجرنیا تصریح کرد: در دوره امام حسن(ع) جریانات فکری متعددی در جامعه پیش آمده بود و باید این جریانات به درستی فهم شود تا بتوانیم صلح را به خوبی تحلیل کنیم، جریان فکری اموی در اوج اقتدار بود و این تفکر در سقیفه و در دوره فتوحات اسلامی حضور داشت و معاویه شامات را فتح و اسلام اموی را بر آنجا حاکم کرد بنابراین توانسته بود پایگاه محکمی برای خود در میان توده‌ها ایجاد کند.
وی گفت: شناخت جریان شیعی نیز مهم است زیرا شیعه به یک جریان فکری تبدیل شده بود از طرفی جریان خوارج نیز خود را در نهروان نشان دادند و باعث شکست امام در جنگ صفین شدند و این فکر در دوره امام حسن(ع) نیز به یک جریان تبدیل شده بود از طرفی جریان فکری اعتزالی نیز اعلام بی‌طرفی و از خود رفع تکلیف کردند و به تعبیر امروز ساکتین فتنه بودند و در جنگ میان امام و معاویه سکوت کردند.
وی افزود: برای تحلیل زندگی و ماجرای صلح آن حضرت و 10 سالی که بعد از صلح زنده بودند، باید زمینه‌های تاریخی را جست‌وجو کرد. بعد از صفین مواجهه جدی میان خلیفه بر حق یعنی امام علی(ع) با بغات صورت گرفت و آنها به اسم دین و قرآن در مقابل امام ایستادند(خوارج) و با مکر و حیله معاویه و ساده‌لوحی برخی افراد در جبهه امام، جنگ به نفع معاویه تمام و این مسئله جامعه را مضمحل و شکست روانی را به آن تحمیل کرد.
وی تاکید کرد: امام حسن(ع) در چنین وضعی، شرایط بسیار نامساعدی داشت و با این حال رؤسای قبایل و بدنه خوارج که معاویه را نامشروع می‌دانستند در دوره امام حسن به ایشان پیوستند از آن طرف بخش انقلابی در جنگ صفین کهه نیروهای مخلصی بودند نیز در کنار امام ایستادند ولی تعداد آنان کم بود و از طرفی هم اکثریت کسانی که کنار امام بودند منفعل بودند و تحت تاثیر بیعت رؤسای قبایل به میدان آمدند لذا لشکر امام حسن از پیش شکست خورده بود.
صلحی که عامل بقای اسلام شد
این تحلیل‌گر سیاسی بیان کرد: به همین دلیل در مواجهه با امام، معاویه می‌داند طرفداران امام چگونه وضعیتی دارند بنابراین کاری کرد که عبیدالله بن عباس که بازوی راست امام است تطمیع شد و دو سوم لشکر که گفته شده کل لشکر امام 12 یا 16 هزار نفر بودند به معاویه پیوستند در این شرایط ادامه جنگ مصلحت و عقلایی نبود و اگر امام ادامه می‌داد، نظام امامت برچیده می‌شد و حتی امام حسین(ع) شهید می‌شد و بقای دین در معرض خطر جدی بود.
مهاجرنیا با بیان اینکه در مقابل این جبهه، جریان معاویه که در صفین پیروز شده و مغرور بود و احساس اقتدار و تظاهر به دینداری می‌کرد، تصریح کرد: مردم به همین دلیل دور او جمع شده بودند و مردم شام نیز که دینشان را از معاویه گرفته بودند نه جزء تابعان و نه اصحاب بودند لذا توانسته بود لشکر منسجم و جدی درست کند.
وی عنوان کرد: در چنین مواجهه‌ای طبیعتا شکست با لشکر حق بود؛ امام در این شرایط خطبه‌ای خواند و فرمود من عزت را در این صلح نمی‌بینم ولی با شما مشورت می‌کنم که بجنگیم و یا صلح کنیم که جمعیت یکپارچه صدا زدند ما می‌خواهیم زنده بمانیم لذا عاقلانه‌ترین و زیباترین کار اقدام به صلح بود و هم نظام امامت و هم مکتب اهل‌بیت(ع) با این کار حفظ شد.
وی تاکید کرد: بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اگر امام شهید می‌شد نظام امامت با مشکل جدی مواجه می‌شد و عاشورا نیز عاشورا نمی‌شد و جلوه نمی‌کرد و معاویه نیز رسوا نمی‌شد بلکه در تاریخ، امام را هم محکوم می‌کردند.
تحلیل دقیق در مشابهت‌سازی‌ها
مهاجرنیا در پاسخ به این سؤال که مشابه سازی تاریخی صلح امام با این دوره چگونه است گفت: صرف اینکه بگوییم برجام هم صلح است و مقایسه کنیم در هر دو سو نیازمند تحلیل است یعنی نه می‌توان گفت دقیقا عین آن است و نه هم می توانیم محکوم کنیم بنابراین در تحلیل هر مسئله ای باید شرایط زمانه را در نظر بگیریم.
کوتاهی در معرفی سیره امام حسن(ع)
وی در پاسخ به این سؤال که مسئولیت حوزه در زمینه مسایل تاریخی و روایی امام حسن(ع) چیست، بیان کرد: اگر بگوییم کار جدی در این باره شده، درست نیست و در مورد امام حسن(ع) کم کاری شده است زیرا برخی علمای اهل سنت امام حسن(ع) را جزء خلفای راشدین می‌دانند ولی خود ما چون در مسایل تاریخی کند عمل کردیم امام حسن را به صورت جدی در بدنه خلفای راشدین نیاوردیم البته یکی از دلایل آن اعتراض به اصل خلفای راشدین است.
مهاجرنیا تاکید کرد: هم مهاجرین و هم انصار جزء جبهه امام حسن(ع) بودند ولی معاویه حتی یک نفر از انصار را در جبهه خود نداشت ولی با حیله خود را خلیفه پیامبر (ص) معرفی کرد.
وی عنوان کرد: در معرفی جایگاه امام، کم کار شده و امام یکی از مظلومترین امامان ماست امامی که زندگی ایشان پر از تحولات سیاسی است دوره امام علی(ع) را دیده بودند و بعد دوره خودشان و بعد از صلح هم ده سال در میان مردم زندگی کردند.
مسئول انجمن سیاسی حوزه تصریح کرد: یکی از ایرادات کار ما این است که تاریخ‌نویسی‌ها، نخبگانی و برای اهل فن نوشته شده و عمومی نشده است.
وی ادامه داد: باید همه عناصری که دخیل در این پدیده صلح بوده‌اند، دیده شود، اینکه بگوییم معاویه خیانتکار بود و مردم کوفه بی‌وفا بودند درست است، ولی باید سایر مسایل مانند وضعیت جامعه بعد از صفین که جامعه‌ای متشتت و شکست خورده بعد از حکمیت بود نیز در این تحلیل بررسی شود تا به جامعیت در تحلیل دست یابیم.
مهاجرنیا تصریح کرد: در دوره امام حسن(ع) جریانات فکری متعددی در جامعه پیش آمده بود و باید این جریانات به درستی فهم شود تا بتوانیم صلح را به خوبی تحلیل کنیم، جریان فکری اموی در اوج اقتدار بود و این تفکر در سقیفه و در دوره فتوحات اسلامی حضور داشت و معاویه شامات را فتح و اسلام اموی را بر آنجا حاکم کرد بنابراین توانسته بود پایگاه محکمی برای خود در میان توده‌ها ایجاد کند.
وی گفت: شناخت جریان شیعی نیز مهم است زیرا شیعه به یک جریان فکری تبدیل شده بود از طرفی جریان خوارج نیز خود را در نهروان نشان دادند و باعث شکست امام در جنگ صفین شدند و این فکر در دوره امام حسن(ع) نیز به یک جریان تبدیل شده بود از طرفی جریان فکری اعتزالی نیز اعلام بی‌طرفی و از خود رفع تکلیف کردند و به تعبیر امروز ساکتین فتنه بودند و در جنگ میان امام و معاویه سکوت کردند.
وی افزود: برای تحلیل زندگی و ماجرای صلح آن حضرت و 10 سالی که بعد از صلح زنده بودند، باید زمینه‌های تاریخی را جست‌وجو کرد. بعد از صفین مواجهه جدی میان خلیفه بر حق یعنی امام علی(ع) با بغات صورت گرفت و آنها به اسم دین و قرآن در مقابل امام ایستادند(خوارج) و با مکر و حیله معاویه و ساده‌لوحی برخی افراد در جبهه امام، جنگ به نفع معاویه تمام و این مسئله جامعه را مضمحل و شکست روانی را به آن تحمیل کرد.
وی تاکید کرد: امام حسن(ع) در چنین وضعی، شرایط بسیار نامساعدی داشت و با این حال رؤسای قبایل و بدنه خوارج که معاویه را نامشروع می‌دانستند در دوره امام حسن به ایشان پیوستند از آن طرف بخش انقلابی در جنگ صفین کهه نیروهای مخلصی بودند نیز در کنار امام ایستادند ولی تعداد آنان کم بود و از طرفی هم اکثریت کسانی که کنار امام بودند منفعل بودند و تحت تاثیر بیعت رؤسای قبایل به میدان آمدند لذا لشکر امام حسن از پیش شکست خورده بود.
صلحی که عامل بقای اسلام شد
این تحلیل‌گر سیاسی بیان کرد: به همین دلیل در مواجهه با امام، معاویه می‌داند طرفداران امام چگونه وضعیتی دارند بنابراین کاری کرد که عبیدالله بن عباس که بازوی راست امام است تطمیع شد و دو سوم لشکر که گفته شده کل لشکر امام 12 یا 16 هزار نفر بودند به معاویه پیوستند در این شرایط ادامه جنگ مصلحت و عقلایی نبود و اگر امام ادامه می‌داد، نظام امامت برچیده می‌شد و حتی امام حسین(ع) شهید می‌شد و بقای دین در معرض خطر جدی بود.
مهاجرنیا با بیان اینکه در مقابل این جبهه، جریان معاویه که در صفین پیروز شده و مغرور بود و احساس اقتدار و تظاهر به دینداری می‌کرد، تصریح کرد: مردم به همین دلیل دور او جمع شده بودند و مردم شام نیز که دینشان را از معاویه گرفته بودند نه جزء تابعان و نه اصحاب بودند لذا توانسته بود لشکر منسجم و جدی درست کند.
وی عنوان کرد: در چنین مواجهه‌ای طبیعتا شکست با لشکر حق بود؛ امام در این شرایط خطبه‌ای خواند و فرمود من عزت را در این صلح نمی‌بینم ولی با شما مشورت می‌کنم که بجنگیم و یا صلح کنیم که جمعیت یکپارچه صدا زدند ما می‌خواهیم زنده بمانیم لذا عاقلانه‌ترین و زیباترین کار اقدام به صلح بود و هم نظام امامت و هم مکتب اهل‌بیت(ع) با این کار حفظ شد.
وی تاکید کرد: بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اگر امام شهید می‌شد نظام امامت با مشکل جدی مواجه می‌شد و عاشورا نیز عاشورا نمی‌شد و جلوه نمی‌کرد و معاویه نیز رسوا نمی‌شد بلکه در تاریخ، امام را هم محکوم می‌کردند.
تحلیل دقیق در مشابهت‌سازی‌ها
مهاجرنیا در پاسخ به این سؤال که مشابه سازی تاریخی صلح امام با این دوره چگونه است گفت: صرف اینکه بگوییم برجام هم صلح است و مقایسه کنیم در هر دو سو نیازمند تحلیل است یعنی نه می‌توان گفت دقیقا عین آن است و نه هم می توانیم محکوم کنیم بنابراین در تحلیل هر مسئله ای باید شرایط زمانه را در نظر بگیریم.
کوتاهی در معرفی سیره امام حسن(ع)
وی در پاسخ به این سؤال که مسئولیت حوزه در زمینه مسایل تاریخی و روایی امام حسن(ع) چیست، بیان کرد: اگر بگوییم کار جدی در این باره شده، درست نیست و در مورد امام حسن(ع) کم کاری شده است زیرا برخی علمای اهل سنت امام حسن(ع) را جزء خلفای راشدین می‌دانند ولی خود ما چون در مسایل تاریخی کند عمل کردیم امام حسن را به صورت جدی در بدنه خلفای راشدین نیاوردیم البته یکی از دلایل آن اعتراض به اصل خلفای راشدین است.
مهاجرنیا تاکید کرد: هم مهاجرین و هم انصار جزء جبهه امام حسن(ع) بودند ولی معاویه حتی یک نفر از انصار را در جبهه خود نداشت ولی با حیله خود را خلیفه پیامبر (ص) معرفی کرد.
وی عنوان کرد: در معرفی جایگاه امام، کم کار شده و امام یکی از مظلومترین امامان ماست امامی که زندگی ایشان پر از تحولات سیاسی است دوره امام علی(ع) را دیده بودند و بعد دوره خودشان و بعد از صلح هم ده سال در میان مردم زندگی کردند.
مسئول انجمن سیاسی حوزه تصریح کرد: یکی از ایرادات کار ما این است که تاریخ‌نویسی‌ها، نخبگانی و برای اهل فن نوشته شده و عمومی نشده است.
