لزوم حمایت‌های مادی و معنوی از مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به نقل از پایگاه خبری اتقان نیوز، رهبر معظم انقلاب اسلامی در آغاز سال 95 و در بیانات گوهربار خود در طلیعه سال جاری در حرم مطهر رضوی با اشاره به حرکت‌های فرهنگی که توسط نهادهای خودجوش مردمی در کشور صورت می‌گیرد، بر لزوم حمایت حاکمیت و دولت از نهادهای خودجوش انقلابی و مردمی و اقدامات تأکید کردند.

ایشان بارها و در موقعیت‌های مختلف تأکید کرده‌اند که تا از ظرفیت بی‌کران مردم استفاده نشود و از این طریق تکیه‌ بر توان داخلی محقق نشود، ما به افق‌های بلند فرهنگی که مدنظر رهبر معظم انقلاب و مسئولان خدمت‌گذار است نائل نخواهیم شد.

بهره‌مندی از این ظرفیت‌ها نیازمند کمک‌های ابتدایی و اولیه دولتی است و مسئولان ابتدا باید کمک کنند تا یک مؤسسه سر پا شود و بعد از آن با کمک‌های مردم ادامه حیات داد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی علاوه بر فعالیت‌های مردمی در عرصه عام فرهنگ، شکل‌گیری و گسترش فعالیت‌های قرآنی به‌صورت خودجوش و مردمی را نیز به‌صورت خاص مورد تأکید قرار داده‌اند.

نظر به فعالیت حدود 5000 هزار تشکل و مجموعه مردمی در کشور و با توجه به مردمی بودن مدیریت و اداره این نهادها، لزوم حمایت‌های مادی و معنوی از این مجموعه‌ها بسیار ضرورت دارد، به عبارتی حمایت از این مجموعه‌ها لازمه فعالیت‌های بعدی است و برای مثال اگر دولت در مرحله ابتدایی راه‌اندازی مراکز مردمی حمایت لازم را انجام دهد، این مراکز می‌توانند فعالیت خود را در ادامه مسیر با حمایت بخش‌های مختلف و خیران اهل قرآن و فعالان قرآنی به‌پیش ببرند.

در حالی‌که از دولت انتظار نمی‌رود تا صفر تا صد حیات یک مؤسسه مردمی فعال در عرصه قرآن را تأمین کند، اما این مؤسسات قطعاً در مراحل راه‌اندازی نیازمند تشویق، ترغیب و حمایت‌های جدی است و بعد از شکل گرفتن آن می‌توانیم از ظرفیت مردم بهترین استفاده را ببریم و متناسب با نیاز مردم از توانایی‌های آن‌ها برای ترویج و تحقق اهداف والای فرهنگی استفاده کنیم.

در واقع مسئولان باید به مردم اعتماد کنند و در عرصه‌های فرهنگی دست مردم را باز بگذارند و فرآیند حضور در عرصه‌های فرهنگی را تسهیل کنند و خود بیشتر به حمایت و ایفای نقش کمکی بپردازند.

اما با توجه به محدودیت منابع و امکانات دولتی و این‌که توانایی‌های مختلف از جهت نیروی انسانی و برنامه‌ریزی آموزشی در نهادهای دولتی محدود و در میان مردم نامحدود است، حضور مردم در عرصه فرهنگ کاملاً ضروری است.

به عبارتی حوزه‌های فعالیت مردمی در عرصه برنامه‌ریزی فرهنگی در بخش‌های قرآنی بسیار توانمند هستند، اما به‌منظور یکسان‌سازی و هماهنگی فعالیت‌های قرآنی در زمینهٔ آموزش و ترویج قرآن و پرهیز از اختلاف و تشتت در برنامه‌ها که می‌تواند مایه تضعیف نهادهای قرآنی شود، ایفای نقش نظارتی مستمر از سوی نهادهایی همچون شورای توسعه فرهنگ قرآنی، وزارت ارشاد، سازمان‌های تبلیغات اسلامی و اوقاف و امور خیریه به‌عنوان مهم‌ترین ارکان فعالیت قرآنی لازم و ضروری است.

در همین راستا، در این گزارش سعی شده است، بخشی از حمایت‌های قانونی نظام جمهوری اسلامی ایران، از مؤسسات قرآنی به تفکیک در دو بخش حمایت‌های مادی و معنوی ذکر شود.

بخش اول؛ حمایت‌های مالی

1- عضویت نمایندگان مردمی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی، سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری

مهم‌ترین اقدامات حمایتی از نهادهای مردمی، تصویب حضور نمایندگانی از میان مؤسسات مردمی در جلسات شورای توسعه، کمیسیون‌های تخصصی شورای توسعه و به عبارتی پررنگ‌تر شدن حضور نمایندگان مردمی در حوزه تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری در پارلمان قرآنی(شورای توسعه فرهنگ قرآنی)، توسط خود مردم است.

بر همین اساس، شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور در مهرماه سال 89، حضور عضویت صاحب‌نظران قرآنی ـ مردمی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های وابسته بر اساس شرایط و اولویت‌های عضویت صاحب‌نظران قرآنی مردمی در شورا و کمیسیون‌های تخصصی وابسته بر اساس شرایط: تابعیت جمهوری اسلامی ایران، اعتقاد و التزام عملی به قانون اساسی و ولایت‌فقیه، داشتن صلاحیت‌های عمومی اخلاقی و شخصیتی متناسب با شأن قرآن، عضویت و جایگاه محوری و بالفعل در یکی از مؤسسات قرآنی معتبر کشور، دارا بودن تخصص ممتاز در یکی از حوزه‌های آموزشی، پژوهشی یا تبلیغی، ترویجی قرآنی، تجربه مؤثر در مدیریت و برنامه‌ریزی امور قرآنی در سطح ملی، داشتن حداقل 15 سال سابقه مفید در فعالیت‌های قرآنی، دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی لیسانس یا معادل حوزوی آن، تصویب شد تا نقطه عطفی در فعالیت مؤسسات و جامعه مدنی قرآنی کشور شکل گیرد که از آن زمان تاکنون نمایندگان اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور در همه ادوار انتخاب نمایندگان مردمی، به‌عنوان صاحب‌نظر قرآنی حوزه مردمی، نقشی بسیار مؤثری در تصویب قوانین حمایتی مختلف از فعالیت‌های مردمی ایفا نموده است.

2- معافیت مالیاتی مؤسسات و مراکز قرآنی با مجوز وزارت ارشاد

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ادامه رسیدگی به لایحه قانون مالیات‌های مستقیم مصوب کرد که فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی، قرآنی، فرهنگی و هنری که به‌موجب مجوز وزارت ارشاد انجام می‌شوند از پرداخت مالیات معاف هستند.

در بند «ک» از ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم که بر اساس آن موقوفات و کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیر‌نقدی انجمن‌ها و هیئت‌های مذهبی مربوط به اقلیت‌های دینی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مشروط بر اینکه رسمیت آن‌ها به تصویب وزارت کشور برسد از پرداخت مالیات معاف هستند که پس از عبارت «غیر‌نقدی» کلمه درآمدها و عایدی حاصل از آن‌ها نیز اضافه شد.

بر همین اساس درآمد ناشی از فعالیت‌های خیریه، عام‌المنفعه و فرهنگی مؤسسات قرآنی، به عبارتی شهریه دوره‌های آموزشی، درآمد و هزینه‌های جاری مؤسسات از مالیات معاف و درآمد ناشی از فعالیت‌های اقتصادی به نام مؤسسه، بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم مشمول پرداخت مالیات خواهند بود.

بحث معافیت مالیاتی مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد در سطح کشور، یکی از موضوعات مهمی است که دغدغه فعالیت مؤسسات قرآنی محسوب می‌شود که این قانون در نشست علنی مجلس شورای اسلامی که یکشنبه ۲۵ اسفندماه ۱۳۹۲ برگزار شد؛ نمایندگان در جریان بررسی لایحه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم با بند ۳۷ این لایحه، موافقت کردند و بر اساس این امر مؤسسات قرآنی که دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند از مالیات معاف می‌شوند.

اما یکی از موضوعاتی که در این مورد به آن توجه نشده این است که مؤسساتی که دارای مجوز فعالیت از سازمان تبلیغات اسلامی هستند باید چگونه و با چه شرایطی از این معافیت بهره ببرند؟

در این نشست نمایندگان با پیشنهادی مبنی بر اصلاح بند(ل) ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم موافقت کردند که بر اساس آن در بند(ل) ماده(۱۳۹) قانون بعد از عبارت «مطبوعاتی» کلمه «قرآنی» اضافه شد و بر اساس آن‌همه نهادهای دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذی‌ربط از مالیات معاف شدند.

این در حالی است که این قانون در مرحله اجرا در سطح کشور، چندان هم موفق عمل‌ نکرده و در بسیاری موارد، مؤسسات قرآنی علی‌رغم تصویب این قانون و ابلاغ دستورالعمل و آئین‌نامه آن به استان‌های سراسر کشور، با مشکلات و پیچیدگی‌هایی روبرو شدند که علت اصلی آن ناآگاهی برخی مدیران و مؤسسات نسبت به اظهارنامه‌نویسی، قوانین مالیاتی ازجمله مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش‌افزوده و ... است.

3- معافیت مدیران مؤسسات قرآنی از پرداخت حق بیمه کارفرما

بحث تکالیف قانونی که دستگاه‌های مختلف نظارتی و مراجع مسئول برعهده هر مدیر و کارفرما می‌گذارند سهم قابل‌توجهی در سرانه هزینه‌های یک شرکت یا شخصیت حقوقی دارد، گفت: این سهم در حوزه هزینه‌های مؤسسات قرآنی بسیار زیاد و البته قابل‌توجه است و اکثر مؤسسات قرآنی امکان پرداخت چنین هزینه‌هایی را ندارند.

ممکن است برای سایر اقشار و صنوف به‌غیر از مؤسسات قرآنی، نسبت به پرداختی‌هایی که دارند دریافتی نیز داشته باشند اما در رابطه با مؤسسات قرآنی این‌طور نبوده و مؤسسات قرآنی نمی‌توانند بین هزینه‌های پرداختی که بر اساس تکالیف قانونی است با درآمدها که از طریق شهریه قرآن‌آموزان است مطابقت ایجاد کنند.

مؤسسات قرآنی به‌دلیل عوارضی از جمله؛ عوارض شهرداری، مالیات، بیمه و... که باید پرداخت می‌کردند با مشکلات زیادی روبه‌رو بودند که با پیگیری نمایندگان مجلس بحث تخفیف بیمه کارکنان مؤسسات قرآنی ـ مردمی به تصویب رسید.

بدین ترتیب، مراکز دینی از قبیل مساجد و تکایا، حسینیه‌ها و دارالقرآن‌ها از پرداخت سهم کارفرما معاف بوده و سهم کارفرما از محل ماده(۵) قانون تأمین می‌شود.

بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، تخفیف قابل‌توجهی به بیمه کارکنان، مربیان و مدرسان مؤسسات قرآنی ـ مردمی داده می‌شود که این تخفیف قابل‌ملاحظه است و از ۲۳ درصد سهمی که هر کارفرما و مدیر مؤسسه قرآنی باید برای بیمه کارمند و مدرس قرآن خود پرداخت کند، تنها سه درصد را پرداخت می‌کند و ۲۰ درصد دیگر توسط تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود. طبق تبصره‌ای که به طرح اصلاح ماده پنج قانون تأمین اجتماعی اضافه شد، مساجد، هیئت‌های مذهبی، حسینیه‌ها و دارالقرآن‌ها نیز از پرداخت ۲۰ درصد سهم کارفرما معاف شده‌اند.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی با معاف کردن مدیران مؤسسات قرآنی از پرداخت ۲۰ درصد حق بیمه کارکنان و مربیان قرآن، بار سنگین و آزاردهنده‌ای که بر دوش مؤسسات قرآنی ـ مردمی بود، برداشتند.

گفتنی است؛ موضوع بیمه نیز ازجمله مواردی است که درعین‌حال و با توجه به تصویب این قانون، به‌دلیل عدم تطبیق با شرایط برخی مؤسسات، از جمله بهره‌مندی مؤسسات از نیروهای کارآمد و توانمند به‌صورت پاره‌وقت(در قانون معافیت کارفرما از پرداخت حق بیمه، تبصره‌ای در این خصوص و موارد مشابه، ذکر نشده است)، همچنان مؤسسات را با سردرگمی و مشکلاتی روبرو کرده است.

 4- معافیت مؤسسات قرآنی از پرداخت هزینه‌های مصرفی انشعاب آب، برق و گاز

بر اساس مصوبه مجلس، فضاهای اصلی مساجد از پرداخت هزینه انشعاب آب، فاضلاب، برق و گاز و نیز هزینه‌های مصرف آن‌ها تا سقف الگوی مصرف متناسب با مساحت و منطقه کشوری معاف شدند.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ادامه رسیدگی به طرح حمایت از احداث، تجهیز، نوسازی و مدیریت مساجد کشور و پیگیری امور مساجد و نمازخانه‌ها، ماده ۲۰ این طرح را به تصویب رساندند.

بر اساس این ماده، فضاهای اصلی مساجد از پرداخت هزینه انشعاب آب، فاضلاب، برق و گاز و نیز هزینه‌های مصرف آن‌ها تا سقف الگوی مصرف متناسب با مساحت و منطقه کشوری معاف هستند با موافقت نمایندگان به تصویب رسید همچنین در این مصوبه آمده است این حکم شامل اماکن تجاری و درآمدزای وابسته به آن‌ها نیست.

ماده ۲۰ طرح حمایت از احداث، تجهیز، نوسازی و مدیریت مساجد کشور و پیگیری امور مساجد و نمازخانه‌ها با ۱۲۹ رأی موافق، ۱۸ رأی مخالف و ۶ رأی ممتنع از مجموع ۲۱۲ نماینده حاضر به تصویب رسید.

5- حمایت‌های مالی درزمینهٔ ساخت‌وساز ساختمان مؤسسات قرآنی

در پی درخواست معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سازمان نظام‌‌مهندسی کشور مبنی بر عدم کسر ظرفیت اشتغال مهندسین در طراحی و نظارت ساخت مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت در سطح کشور، بخشنامه انجام مساعدت برای هزینه نظام‌مهندسی پروژه‌های مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت به تمامی استان‌ها ابلاغ شد.

بر اساس این بخشنامه وفق ماده 15 قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان و با عنایت به اینکه فعالیت این مؤسسات در سطح کشور عمدتاً به‌صورت عام‌المنفعه و غیرانتفاعی و در جهت تقویت و توسعه فرهنگ اسلامی است، آن دسته از مؤسسات که تصمیم به احداث ساختمان فعالیت می‌گیرند می‌توانند از پرداخت هزینه‌های مربوط به‌نظام مهندسی معاف گردند.

بدین ترتیب به دولت اجازه داده می‌شود به‌منظور افزایش سرانه بهره‌مندی اقشار مختلف مردم از فضاهای فرهنگی، هنری و ورزشی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه فعالیت فرهنگی و هنری، هزینه تکمیل مراکز فرهنگی، هنری، دینی و قرآنی دارای پیشرفت فیزیکی حداقل پنجاه‌درصد(50%) بخش غیردولتی و همچنین احداث اماکن ورزشی هم‌جوار و متعلق به مساجد و کانون‌های فرهنگی ورزشی جوانان بسیج را که تکمیل و بهره‌برداری از آن‌ها برای استفاده عمومی ضروری است بر اساس آئین‌نامه مصوب هیئت‌وزیران به‌صورت کمک بلاعوض تأمین کند.

6- بهره‌مندی مؤسسات قرآنی از تسهیلات وزارت مسکن، راه و شهرسازی در‌خصوص تأمین مکان ثابت ویژه فعالیت‌های قرآنی

‌با توجه به جلسات متعدد و رایزنی‌های انجام‌شده با وزارت مسکن و شهرسازی، مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت که نیاز به زمین جهت ساخت ساختمان مؤسسه دارند می-توانند با هماهنگی مرکز از طریق سازمان ملی زمین و مسکن، اقدام نمایند.

با توجه به اینکه شرح جزئیات دیگر آیین‌نامه‌های حمایتی از مؤسسات قرآنی در این مجال نمی‌گنجد، تنها به ذکر عناوین مهم‌ترین این قوانین، در ادامه بسنده می‌کنیم.

با توجه به محدودیت فضای مکتوب، علاقه‌مندان جهت دسترسی به دستورالعمل‌ها و متن آیین‌نامه‌های حمایتی می‌توانند به لینک انتهای گزارش مراجعه و علاوه بر دسترسی به مشروح این گزارش، به متن آیین‌نامه‌های حمایتی نیز دسترسی یابند.

7- حمایت‌های محتوایی و معنوی