کم‌کاری دانشگاهیان در پرداختن به اندیشه‌های امام خمینی(ره)

از آنجائی که حضرت امام خمینی(ره) برای علم، دانش و آگاهی، ارزش والایی قائل بودند، طبیعتاً یکی از مخاطبان حضرت امام(ره)، دانشگاهیان و دانشجویان بودند. اگر به صحیفه امام مراجعه کنیم، مشاهده می‌کنیم که بخش قابل‌توجهی از فرمایشاتی که ایشان داشتند، در مورد دانشگاهیان است. دانشگاهیان قشر مرجع جامعه هستند و بخش قابل‌توجهی از افراد جامعه، به دیدگاه‌ها و نقطه نظرات اساتید و دانشگاهیان توجه می‌کنند و اکثر خانواده‌های ایرانی یک دانشجو دارند و به طرق مختلف، حوزه نفوذ قشر دانشگاهیان بسیار گسترده است.

لذا دانشگاهیان از ابعاد مختلف در جهت تداوم انقلاب اسلامی نقش‌آفرین بوده‌اند؛ از جهت ترویج اندیشه‌های حضرت امام(ره) شاهد هستیم که در حال حاضر چندین رشته تخصصی مرتبط با دیدگاه‌ها و اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) شکل‌گرفته، صدها و شاید هزاران پایان‌نامه در مورد اندیشه‌ها و سیره عملی و حکومت‌داری و مردم‌سالاری از منظر امام خمینی(ره) و بازتاب انقلاب اسلامی، توسط دانشگاهیان تدوین شده و ادبیات گسترده‌ای در خصوص تئوری سازی در زمینه اندیشه‌های حضرت امام(ره) توسط اقشار دانشگاهی صورت گرفته است.

تولیدات علمی گسترده‌ای در رشته‌های مختلف، به‌ویژه رشته‌های علوم انسانی، از جمله فلسفه، علوم سیاسی، حقوق، علوم اجتماعی و تاریخ، در خصوص اندیشه‌های حضرت امام(ره) و در سطحی کلی‌تر در مورد انقلاب اسلامی شکل‌گرفته است. امروزه در محیط‌های دانشگاهی شاهد مطرح‌شدن نقش دین در عرصه سیاست و روابط بین‌الملل هستیم که متأثر از اندیشه‌های حضرت امام(ره) است و شاید بزرگ‌ترین واژه‌ای که امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی وارد ادبیات سیاسی جهان کرده، واژه «اسلام سیاسی» است و شاهد این هستیم در اواخر دهه هفتاد میلادی که همه اندیشمندان گمان می‌کردند دین به مرور از عرصه نظام اجتماعی و سیاسی حذف می‌شود، با پیروزی انقلاب اسلامی و شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی ایران، مجدداً دین با رویکردی بالنده وارد عرصه اجتماعی و سیاسی شد.

نه تنها در حوزه جهان اسلام، بلکه در خارج از جهان اسلام هم شاهد طرح مقوله دین در حکومت‌داری و در عرصه اجتماعی هستیم و به نظرم ایده اسلام سیاسی، مسیر تحولات سیاسی، اجتماعی و تاریخی را متحول کرد و حتی تحولاتی که در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم شاهد هستیم، به‌نوعی متأثر از این اندیشه‌ها بود. البته به دلیل مواجهه گسترده‌ای که غرب و نظام فکری غرب در مقابل اندیشه انقلاب اسلامی و اندیشه‌های حضرت امام(ره) داشتند، امکان گسترش آن را محدود کردند و لذا به میزان کمتری شاهد نظام‌سازی اسلامی بودیم. اما در سطح افکار عمومی و جوانان، شاهد هستیم که افکار حضرت امام خمینی(ره) بسیار تأثیرگذار بوده و لذا با گذشت 38 سال از انقلاب، شاهد شکل‌گیری یک ادبیات علمی قوی در مجامع دانشگاهی دنیا و مجامع دانشگاهی ایران هستیم که روی اندیشه‌های انقلاب اسلامی و حضرت امام خمینی(ره) کار می‌کنند و این مسئله نویددهنده این است که بتواند بسترساز تمدن نوین اسلامی باشد که مقام معظم رهبری بارها بر آن تأکید داشته‌اند.

طبیعتاً پیشبرد اندیشه‌های علمی توسط دانشگاهیان و قشر استاد و دانشجو به‌پیش می‌رود و قشر دیگری متولی آن نیست و تولید پایان‌نامه‌های متعدد و تولید کتاب‌ها و مقالات در یک حوزه موضوعی باعث جلب‌توجه محافل آکادمیک و دانشگاهی به آن موضوع می‌شود و امروز توجه به حوزه دین و اثرگذاری آن در سیاست و توجه به الگوی انقلاب اسلامی در مراکز علمی و آکادمیک جهان، کاملاً مورد توجه است.

ما شاهد هستیم که رشد مؤسسات و کالج‌های اسلام‌شناسی، شیعه‌شناسی و خاورمیانه‌شناسی در اکثر مراکز علمی دنیا گسترش پیدا کرده است و دلیل آن هم نقش تأثیرگذار اندیشه امام خمینی(ره) و نظام جمهوری اسلامی، در طول این سال‌هاست. مثلاً شاید بیش از هزار اتاق فکر در آمریکا وجود دارد که بخش ویژه ایران را داشته و متخصصان آن‌ها روی ایران مطالعه می‌کنند؛ این مسئله به دلیل قدرت شگفت‌آوری بود که تفکر و اندیشه امام خمینی(ره) از دین در عرصه سیاست و اجتماع ارائه کرد و لذا این ادبیات علمی، روزبه‌روز در حال پیدا کردن جایگاه خود، متأثر از اندیشه‌های حضرت امام(ره) هست.

البته اعتقاد بنده بر این است که حق مطلب هرگز ادا نشده است و اگر بررسی کنیم، مجموع کتاب‌هایی که در مورد انقلاب اسلامی در خارج از کشور چاپ‌شده، بسیار گسترده‌تر از مجموع مطالب و تولیدات علمی است که در داخل تولید شده است؛ یعنی کار علمی قابل توجه و چشمگیری در زمینهٔ اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) در داخل کشور تولید نشده و باید ادبیات علمی در این خصوص تقویت شود، اما این نوع برداشت از دین که در قالب اسلام سیاسی مطرح شد، حیطه تأثیرگذاری آن به قدری در مناطق مختلف دنیا گسترده است که قابلیت تئوری‌سازی دارد.

نگاه‌هایی که عمدتاً در این حوزه وجود داشته، نگاه‌هایی ایدئولوژیک و هنجاری بوده و کمتر نگاه علمی وجود داشته است. تولید علمی در این حوزه باید به‌گونه‌ای باشد که امکان ارائه و تبادل اندیشه با محافل آکادمیک دنیا وجود داشته باشد. امروز در پرتو جهانی‌شدن، انقلاب ارتباطات و گسترش ارتباطات بین محافل دانشگاهی و حتی در سطح عموم مردم، اندیشه‌ای می‌تواند به صورت بالنده، خود را به‌پیش ببرد که امکان تبادل با بقیه محافل آکادمیک و دانشگاهی دنیا را داشته باشد.

متأسفانه بخش قابل توجهی از اقداماتی که انجام شده، عمدتاً خوراک داخلی داشته و دارای رویکرد علمی قابل طرح در محافل بین‌المللی نبوده است و لذا شاهد این هستیم که اندیشه‌های حضرت امام(ره) و مدل مردم‌سالاری دینی که در پرتو انقلاب اسلامی شکل‌گرفته، در محافل دانشگاهی، مقداری مهجور است و کمتر مورد توجه قرار گرفته است و این وظیفه نسل دانشگاهی است که به این عرصه‌ها توجه جدی داشته باشد.

بنده معتقدم اگر بسترهای لازم برای پیشبرد و امکان انتقال اندیشه‌های مرتبط با انقلاب اسلامی در محیط پیرامونی ما و در محیط بین‌المللی وجود داشت، حتی اثرگذاری انقلاب اسلامی می‌توانست به مراتب از انقلاب‌هایی نظیر انقلاب روسیه و فرانسه بیشتر باشد. ما شاهد هستیم که پس از پیروزی انقلاب 1917 روسیه، ده‌ها نظام سیاسی منتج از آن انقلاب، در کشورهای مختلف شکل گرفت و مطمئناً با توجه به اینکه اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) مبتنی بر اندیشه‌های وحیانی، اندیشه‌های قرآنی و ائمه معصومین(ع) است، اگر کارشکنی‌های بیرونی نبود و اگر کسانی که مروج این اندیشه‌ها بودند، نگاه علمی‌تر و دقیق‌تری داشتند، ما شاهد گسترش بیشتر اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در خارج از کشور بودیم.

لازم است این اندیشه‌ها از طریق ابزارهای موجود زمانه شکوفا شود؛ ابزارهایی همانند اینترنت و علم که در دنیا قابلیت گسترش دارد و باید در دنیا ارائه شود و گسترش یابد. تولیدات علمی ما در این زمینه کم بوده و در این زمینه کم‌کاری صورت گرفته است؛ بنابراین باید هم دولت فعالیت بیشتری داشته باشد و هم دانشگاهیان، همت بیشتری به خرج دهند.