ورود یونسکو به محتوای ملی تربیت و تعلیم/ شکستن قبح فیلترشکن
گروه ادب: در نشست کتابخوان که امروز با حضور اساتید و کارشناسن برگزار شد، از شکسته شدن قبح فیلترشکن و ورود یونسکو به محتوای ملی تربیت و تعلیم سخن به میان آمد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست کتابخوان «سبک زندگی مجازی» با همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و مرکز مطالعات فضای مجازی وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با حضور استادان و کارشناسان حوزه رسانه و فضای مجازی برگزار شد. این نشست به دنبال امضای تفاهمنامه همکاری میان نهاد و مرکز مطالعات فضای مجازی وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مبنی بر برگزاری ۱۰ نشست کتابخوان با محوریت فضای مجازی، اولین نشست کتابخوان مشترک با موضوع «سبک زندگی مجازی» در سالن جلسات کانون اندیشه جوان وابسته به این پژوهشگاه برپا شد.
مهدی جمشیدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به معرفی ۲ کتاب «فناوری اطلاعات و ارتباطات در تربیت و تعلیم جهان» نوشته ویلم‌جی. پلگروم، نانسی لا، سوزان شهباز و ترجمه احمدرضا نصر، هدایت‌الله اعتمادی‌زاده از نشر آییژ و کتاب «زندگی دکمه بازگشت ندارد» نوشته فرشاد مهدی‌پور از انتشارات دفتر نشر معارف پرداخت و گفت: نسبت به کتاب «فناوری اطلاعات و ارتباطات در تربیت و تعلیم جهان» نگاه مطلوبی ندارم. این اثر، کار دو محقق از یونسکو است که من به عنوان منتقد در سه جهت با آن ناهمخوانی دارم. مسئله کتاب درباره استفاده از تکنولوژی در نظام دولت ـ ملت‌هاست که بر تجدد محور بودن توصیه و تاکید دارد.
وی افزود: کتاب زوایای پنهانی دارد که البته از دید اهل نظر پنهان نیست. تجدد غربی از سر صدق صحبت نمی‌کند؛ اینکه چرا تکنولوژی نمی‌تواند معارف ملی را عنوان کند، موضوعی است که در کتاب درباره آن صحبت نشده است.
جمشیدی ادامه داد: در مقدمه این کتاب نویسنده از این موضوع سخن به میان آورده است که ما کشوری در حال توسعه هستیم ولی به عقیده من، ما چنین کشوری نیستیم و نباید از نسخه‌های کشورهای دیگر در مبانی و طرح‌ها کپی برداریم.
وی در ادامه سخنانش گفت: این کتاب نگاه جهانی دارد و نمی‌خواهد ارتباطات در سطح ملی ایجاد شود، بلکه ارتباطات را معبری برای دسترسی به وب جهانی می‌داند. همچنین برای فضای مجازی حریمی قائل نیست. در هندسه کتاب، بازیگر، کارگردان و نقش‌های مختلفی از سوی سازمان به ظاهر آموزشی که در باطن وابسته به جهان سرمایه‌داری است تعیین و مطرح می‌شود.
جمشیدی با اشاره به اینکه تغییر برنامه درسی در محتوا و هدف چه نسبتی با تکنولوژی دارد از موضوعات کتاب است که با این پوشش وارد بحث محتوا می‌شود، افزود: سیاست‌گذاری با الگو دادن و از سویی از حیث آموزشی بسیار ضعیف است که نکات آموزشی در بر ندارد و جهان‌شمول و عام هم نیست. این کتاب شاید کمتر از ۱۰ صفحه محتوای مفید دارد.
وی اظهار کرد: اولین ایراد وارد به این کتاب، آن است که کتاب مبنای غرب‌انگارانه دارد چرا که تجدد را به عنوان اصل فرض گرفته است. همچنین این کتاب سلسله مبانی را به عنوان محور و اصل قرار داده است و درصدد آن است که ساخت جهان را بازتعریف کند. ادبیات کتاب دیکته‌وار است. مباحث اشاره‌ای نیست، بلکه تاکیدی است.
جمشیدی ادامه داد: از سویی غرض کتاب این نیست که در سطح ملی به موضوعات آموزشی بپردازد. بحث اثرگذاری در سطح ملی و سپس ورود به عرصه جهانی مطرح است. ملاک توسعه یافتگی، عدم دخالت دولت ملی است، ولی دخالت در یونسکو مجاز نیست. از این منظر، کتاب مورد نظر بسیار سخیف است.
این منتقد همچنین درباره کتاب «زندگی دکمه بازگشت ندارد» عنوان کرد: نگاهم به این کتاب همدلانه است. شکافی بین خود و نویسنده اثر نمی‌بینم. کتاب درباره نسبت رسانه‌های نوپدید با زندگی اجتماعی انسان امروز در حوزه فردی و جمعی و معاشرت و آموزش است.
وی یادآور شد: ادبیات کتاب مملو از جزییات علمی و شواهد روزمره زندگی ماست. در لابه‌لای جزییات پیش پا افتاده، صحبت‌های مهمی مطرح شده است. از سویی ادبیات به گونه آمرانه نیست. این اثر بر نکات و رویدادها تأکید دارد و ما را بر تأمل نسبت به خود فرا می‌خواند و از اعتیاد به فضای مجازی سخن می‌گوید.
به گفته جمشیدی، کتاب موضع انتقادی دارد و نکاتی را در پرده بیان می‌کند. مضامین نهفته در روزنوشته‌ها نسبت اخلاق و تفنن با فضای مجازی را مطرح می‌کند که ما را از اخلاق و تعمق دور کرده و به نوعی فردگرایی مذموم و بیمارگونه است.
وی اظهار کرد: تجربیات نقل شده نشان می‌دهد که ما نسبت به درد دیگران بی‌تفاوت شده‌ایم و بی‌خیالی و بی‌اعتنایی به ما رو آورده است. درباره سواد رسانه نیز در این اثر تأکیداتی شده است و به این موضوع اشاره می‌کند که نباید عنان این فضا را رها کرد. انسان معاصر درگیر غفلت شده است و به فضای مجازی روی می‌آورد تا دردش را فراموش کند.
همچنین حسن نجفی‌سولاری، مشاور فضای مجازی صدا و سیما و عضو کارگروه فناوری اطلاعات مجمع تشخیص مصلحت نظام، به معرفی دو کتاب «خانواده مسلمان و فضای مجازی» نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین سعیدرضا عاملی از دفتر نشر فرهنگ اسلامی و کتاب «مهارت ارتباط با فضای مجازی» نوشته بتول گرگین از مؤسسه چاپ و نشر بین‌الملل پرداخت و گفت: موضوع این کتاب فرهنگسازی است. هر گاه نیاز عمومی شدید به چیزی به وجود می‌آید، همه کارشناس می‌شوند. یکی از محل‌ها برای فرهنگسازی، رسانه‌ها هستند. برنامه‌ها بسیار هستند ولی عمق آنها کم است.
وی ادامه داد: کتاب از نظر شکل ظاهری نیز با انتقاداتی روبرو است. نگاه نویسنده به تکنولوژی آی‌تی، دلواپس و نگران است. سه صفحه از این اثر درباره فرصت بودن فضای مجازی نوشته شده است. از نام این کتاب توقع می‌رود که درباره نحوه ارتباط‌گیری باشد ولی به مطالعه کتاب که روی می‌آوریم، مطالب دیگری را می‌بینیم.
نجفی افزود: ۲۰ صفحه نخست این اثر به مفاهیم مبرهن پرداخته است؛ کتاب در مجموع ۸۰ صفحه است. امپریالیزم، فضای مجازی، اینترنت و در این اثر تعریف شده است. از فصل چهارم به بعد، نگرانی و دلواپسی بیان می‌شود و از خطرناک بودن فضا سخن می‌گوید.
وی با اشاره به مباحثی چون اعتیاد، پیشگیری و درمان که از موضوعات مطرح در این کتاب است، گفت: نگرانی حکمرانان، بزرگان و خانواده‌ها عطش را فراوان کرده است. تکنولوژی، معرفت و فرصت است که پیش از آن به زیرساخت نیاز دارد.
رئیس مرکز دیجیتال کشور اظهار کرد: کودکان را از بازی‌ها ترسانده‌ایم، در حالی که بازی لطیف ایرانی با موضوع آموزش بسیار است. همچنین کتاب حجت‌الاسلام سعید عاملی که نویسنده بر فقه اسلامی مسلط است و در رشته آی‌سی‌تی از دانشگاه انگلستان دکترا گرفته، به منظور ایجاد فهم در جامعه، خانواده در فرهنگ‌های مختلف را معرفی و سبک زندگی را برشمرده است. در حالی که هدف از این اثر فضای مجازی است که 148 صفحه به مباحث یاد شده پرداخته شده است که می‌توانست مختصر بیان شود.
نجفی ادامه داد: عاملی به عنوان متخصص، درمان در این حوزه را در مدل ایجابی می‌داند و بر ورود فناوری به خانواده‌ها تأکید دارد. فضای مجازی زیست‌بوم دوم از دید این نویسنده است. از فصل ششم تا انتهای کتاب، عاملی رویکرد اجمالی داشته و اصرار دارد منافع و موقعیت‌های موجود برای خانواده‌ها را بیان می‌کند.
وی ادامه داد: سامانه‌های فراوانی در فضای مجازی غرب شامل سرویس‌های مختلفی از پزشکی، آموزشی، خدمات‌دهی به بزرگسالان و ... را بیان کرده است. فصل آخر کتاب به ارائه پیشنهاد بومی برای خانواده‌ها در فضای مجازی می‌پردازد. همچنین در بخشی با نگاه لطیف به بیان منهیات می‌پردازد. حجیم بودن کتاب و مطالب غیر مرتبط از ایرادات این اثر است.
سیدبشیر حسینی، مدیر گروه علوم نوین رسانه دانشگاه صدا و سیما نیز دیگر ارائه دهنده نشست «سبک زندگی مجازی» بود که طی آن اثر مشترک خود و حسین حق‌پناه را که با عنوان «۱۵۰ هشتک نهضت سواد رسانه‌ای» از انتشارات رواق اندیشه روانه بازار کتاب شده است را به حاضران در این نشست معرفی کرد و افزود: این اثر دارای چند لایه است که یکی متن است. دیگری زیرمتن است که هدف پنهان دارد و فرامتن که بستر شکل‌گرایی و ادراک از متن است.
وی گفت: طی سه سال پیش تلگرام نداشتیم. هنوز در عصر گوگل به نگارش کتاب می‌پرداختیم. ترجمه فضای مجازی که اشتباه به مجازی تعبیر می‌شود، «هر چیز دیگر» است و مجازی معنی نمی‌دهد. فضای بدون بعد یا نامحسوس است. مجازی یعنی واقعی نیست. آیت‌الله جوادی آملی فرمودند که «هر آنچه اندیشه منتقل می‌کند واقعیت است». در بازی‌سازی صحبت از کودکان می‌شود در حالی که همه افراد از بازی خوش‌شان می‌آید و این موضوع فقط برای کودک و کارهای فانتزی و کوچک نیست.
حسینی افزود: بازی‌ها سطوح مختلف دارد و در عین حال برای سن خاصی نیست. در کتاب برای انتخاب اسم کتاب، اسم کنونی رو گذاشتیم که کسی معنی آن را نمی‌دانست. امروز اسم کتاب در قالب هشتگ، به قول نجفی سولاری دستمالی شده است.
وی ادامه داد: کتاب ۱۵ فصل و هر فصل ۱۰ نکته دارد. ۳۷۶ عکس در ۲۰۰ صفحه ارائه شده است؛ یعنی برای هر صفحه دو عکس. قصد، دیدن کتاب و نه، خواندن آن بود تا مخاطب جذب شود، چون مخاطب امروز کتابخوان نیست.
حسینی گفت: ارتباط باید کوتاه، سریع و جذاب باشد. قصد من این بود که کتابم بتواند سر سوزنی به نهضت سواد رسانه‌ای کمک کند. تا دو ماه آینده، دو تکنولوژی ساده جهانی به کار گرفته می‌شود. این زنجیره نه امکان فیلترینگ دارد و نه نیازی به اینترنت.
وی افزود: با فیلتر شدن تلگرام، قبح فیلترشکن در نتیجه دو هفته فیلترینگ شکست که آخرین فیلترینگ بود.در کتابم فصلی به اسم تلگرام ندارم که سال ۹۴ چاپ شد. تلگرام پیام‌رسان نیست ولی برای مردم ایران در حکم اینترنت است. تا سال ۹۳ کتابی در این باره که برای خانواده‌ها ضروری بود وجود نداشت و از این رو کتاب را نوشتیم.
