همه سرای‌محله‌ها کتابخانه‌دار می‌شوند/سرانه مطالعه؛ شاخص توسعه
ابوالفضل رفیع، مدیرکل فرهنگی شهرداری تهران برنامه‌های معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران در هفته کتاب را تشریح کرد.
به گزارش ایکنا، مهر نوشت: ابوالفضل رفیع، مدیرکل فرهنگی شهرداری تهران در آستانه هفته کتاب در گفت‌وگوی پیش رو به تشریح برنامه‌های متنوع معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران در ارتباط با ترویج کتاب و کتابخوانی پرداخته است. او می‌گوید ترویج فرهنگ مطالعه از اهداف و نیات دائمی این معاونت است، چرا که شهرداری به عنوان نهاد متولی توسعه شهر، نمی‌تواند از ترویج مطالعه و کتابخوانی غفلت کند. زیرا فرهنگ مطالعه و کتابخوانی یکی از شاخص‌های جهانی برای تعیین حدود توسعه‌یافتگی جوامع است. آنچه پیش رو است مشروح گفت‌وگوی مهر با مدیرکل فرهنگی شهرداری تهران است؛
آقای رفیع، نهادهای فرهنگی شهرداری تهران از جمله نهادهایی است که در هفته کتاب برنامه‌های متنوعی را برای شهروندان تدارک می‌بینند و فعالانه در خصوص فرهنگ کتاب و کتابخوانی به اجرای برنامه می‌پردازد. ضرورت این توجه از کجا ناشی شده است؟
به هر حال هفته کتاب یکی از رخدادهای مهم فرهنگی در کشور ماست و اعتقاد ما بر این است که کتاب نقش مهمی در توسعه فرهنگی دارد. ما نمی‌توانیم بدون مطالعه و کتابخوانی شاهد توسعه فرهنگی باشیم و از آنجا که اعتقاد ما این است که انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بوده باید به این مهم توجه ویژه داشته باشیم.
اهمیتی که امروز در دنیا به کتاب و کتابخوانی داده می‌شود هم باید محل توجه ما باشد. امروزه وقتی می‌خواهند ببینند کشوری چقدر توسعه یافته است یکی از عناصری که به آن رجوع می‌کنند کتاب و کتابخوانی است. یعنی یکی از شاخص‌های مهم کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته میزان سرانه مطالعه و تیراژ کتاب در آن کشور است
کتاب عنصری مهم در آموزش و تعلیم و تربیت است و ما تأکیدات زیادی در دین و فرهنگمان بر تعلیم و تربیت و آموزش داریم؛ بزرگان دین ما، پیامبر(ص) و ائمه طاهرین(ع) تاکیدات زیادی به علم‌اندوزی و تعلیم و آموزش دارند و شاید ما کمتر موضوعی را داریم که به‌اندازه کتاب روی این تعلیم و تربیت تاثیرگذار باشد. در آموزه‌های دینی ما آمده «ز گهواره تا گور دانش بجوی» یا «علم بجویید ولو اینکه در دورترین نقطه (چین) باشد» و... . همه اینها ضرورت فعالیت در حوزه کتاب را برجسته می‌کند.
از سوی دیگر اهمیتی که امروز در دنیا به کتاب و کتابخوانی داده می‌شود هم باید محل توجه ما باشد. امروزه وقتی می‌خواهند ببینند کشوری چقدر توسعه یافته است یکی از عناصری که به آن رجوع می‌کنند کتاب و کتابخوانی است. یعنی یکی از شاخص‌های مهم کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته میزان سرانه مطالعه و تیراژ کتاب در آن کشور است. متأسفانه الآن سرانه مطالعه و همچنین تیراژ کتاب در کشور ما خیلی پایین است و برای حل این مسائل باید کاری انجام داد. البته آمار دقیقی از سرانه مطالعه و متوسط تیراژ کتاب نمی‌توان ارائه داد، چون آمارها خیلی متفاوت است و برخی‌ها مطالعه محتوای فضای مجازی یا روزنامه‌ها را هم به‌عنوان مطالعه کتاب تلقی می‌کنند و برخی‌ها نه، فقط کتاب کاغذی را مد نظر دارند.
به هر حال، اگر همه اینها را حساب کنیم، سرانه مطالعه به‌عنوان یک امر مسلم در کشور ما بسیار پایین است. کشوری که داعیه‌ای فرهنگی دارد و ما می‌گوییم انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بوده است، باید وضعیتمان بهتر از اینها باشد و تلاش کنیم عقب‌ماندگی خود را در سرانه مطالعه جبران کنیم؛ ما هم در این مسیر به موضوع کتاب و کتابخوانی بسیار اهمیت می‌دهیم.
اهم فعالیت‌های معاونت فرهنگی اجتماعی و سازمان فرهنگی هنری شهرداری در خصوص هفته کتاب چه زمینه‌ها و مقولاتی را در برمی‌گیرد؟
خوشبختانه تا آنجا که به حوزه شهرداری مربوط می‌شود، در دو دهه گذشته در حوزه مطالعه و کتابخوانی کارهای زیادی انجام شده است. مثلا الآن حدود ۱۰۰ کتابخانه عمومی در شهر تهران زیر نظر سازمان فرهنگی و هنری فعالیت می‌کند. ما در سال ۹۴، هجده کتابخانه را از معاونت به سازمان تحویل دادیم تا کتابخانه‌های عمومی به‌صورت متمرکز توسط سازمان فرهنگی هنری اداره شود.
تلاش ما این است که با یک برنامه‌ریزی یک‌ساله، در کنار آن ۱۰۰ کتابخانه که زیر نظر سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران است، ما هم در ۳۵۲ سرای محله تهران ۳۵۲ کتابخانه محلی مرتب و منظم داشته باشیم
از سوی دیگر ۳۵۲ سرای محله در تهران داریم که در ۲۰۰ سرای محله‌مان کتابخانه محلی دایر و فعال شده است. نیازی به گفتن ندارد که کتابخانه‌های محلی از ظرفیت‌هایی است که برای توسعه کتابخوانی لازم و ضروری است. ما داریم تلاش می‌کنیم، یعنی برنامه‌ریزی‌اش انجام شده و پیگیر هستیم که بتوانیم در بقیه سرای محله‌ها هم این کتابخانه‌های محلی را ایجاد کنیم. طبق برنامه‌ریزی که انجام دادیم فکر کنم حداکثر تا سال آینده کلیه سراهای محله‌های تهران دارای کتابخانه محلی شوند و کتابخانه‌های موجود هم ساماندهی شوند. یعنی تلاش ما این است که با یک برنامه‌ریزی یک‌ساله، در کنار آن ۱۰۰ کتابخانه که زیر نظر سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران است، ما هم در ۳۵۲ سرای محله تهران ۳۵۲ کتابخانه محلی مرتب و منظم داشته باشیم. این برنامه مهمی است که آن را شروع کرده‌ایم و پیگیرش هستیم و به‌تدریج اجرایی می‌شود.
در مرحله بعدی در نظر داریم که در این ۳۵۲ سرای محله، شبکه کتابخانه محلی ایجاد می‌کنیم؛ یعنی اینها تبدیل به شبکه‌ها و لینکهایی می‌شوند که ارتباطات گسترده‌ای پیدا می‌کنند و می‌توانند دسترسی مردم را به کتاب و کتابخوانی در محلات تسهیل کنند. چون از نظر ما خیلی مهم است که امکان و فرصت و شرایطی فراهم شود که مردم دسترسی راحتی به کتاب و کتابخانه داشته باشند.
نکته بعدی این است که داریم تلاش می‌کنیم برای اینکه به این کار سرعت ببخشیم، از همکاری و توانمندی و ایده‌های استارت‌آپ‌هایی که در حوزه کتاب فعال هستند، استفاده کنیم. یعنی فراخوانی ارائه کنیم و با آنها ارتباطی برقرار کنیم و تلاشمان این است که از ظرفیت‌های به‌روز و ایده‌های نو و خلاقانه‌ای که استارت‌آپ‌ها دارند برای سرعت بخشیدن به ترویج مطالعه و کتابخوانی در محلات استفاده کنیم. این فعالیت هم شروع شده و در حال دنبال شدن است.
ارتباط نهادهای فرهنگی شهرداری با وزارت فرهنگ و ارشاد و خانه کتاب که متولی اصلی برنامه‌های هفته کتاب هستند چگونه است؟
شعاری که امسال خانه کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای هفته کتاب (از ۲۴ تا ۳۰ آبان)،انتخاب کرده «حال خوش خواندن» است و ما هم همین شعار را انتخاب کرده و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد برنامه‌ریزی کردیم که در سرای محلات خود باشگاه‌های کتابخوانی را راه‌اندازی کنیم. این همکاری تنگاتنگ است و در راستای اهداف تعیین شده برای این هفته انجام می‌گیرد. همین باشگاه‌های کتابخوانی که برای کودکان و نوجوانان است در واقع به این شکل است در هر سرای محله‌ای که ۲۰ کودک و نوجوان کانونی را شکل بدهند، ما تسهیلاتی را مهیا کردیم که بتوانیم امکان خرید کتاب تا سقف معینی را با ۵۰% تخفیف برای کودکان و نوجوانان این باشگاه‌ها آماده‌سازی کنیم.
ما ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار تعیین کردیم که بتوانیم باشگاه‌های کتابخوانی را برای کودکان و نوجوانان راه‌اندازی کنیم و این ۱۰۰ میلیون تومان تسهیلاتی است که ۵۰% از خرید کتاب توسط این بچه‌ها را مهیا می‌کند
به طور کلی ما ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار تعیین کردیم که بتوانیم باشگاه‌های کتابخوانی را برای کودکان و نوجوانان راه‌اندازی کنیم و این ۱۰۰ میلیون تومان تسهیلاتی است که ۵۰% از خرید کتاب توسط این بچه‌ها را مهیا می‌کند.
سازوکارش هم این است که بچه‌ها در سایتی ثبت‌نام می‌کنند و این باشگاه‌های کتابخوانی با همکاری وزارت ارشاد و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور امکان خرید و تهیه کتابها را فراهم می‌کنند. البته ما هم در کتابخانه‌های سرای محلات این امکان را برای بچه‌ها فراهم می‌کنیم. بنابراین سازوکارش یک سازوکار مصوبی است که وزارت ارشاد دنبال می‌کند ما هم با همکاری آنها این اعتبار را گذاشتیم که فکر می‌کنم اقدام خوبی باشد.
شهرداری با توجه به فضاهای عمومی و اجتماعی‌ای که در اختیار دارد نسبت به نهادهای دیگر این شانس را دارد که کار ترویج کتاب و کتابخوانی را در بسترهای عمومی‌اش به شکلی فعال انجام دهد. در این هفته برنامه‌ها و فعالیت‌هایی هم برای این فضاهای عمومی تدارک دیده شده است؟
اتفاقا یکی از برنامه‌های فرهنگی مرتبط با کتاب در این هفته اجرای پرفورمنس‌هایی است که در ۲۵۴ ایستگاه متروی شهر تهران به عنوان یکی از مهمترین فضاهای عمومی سطح شهر به اجرا درخواهد آمد. ۲۵۴ تجرای نمایش میدانی و پرفورمنس با موضوع کتاب و کتابخوانی را در ایستگاه‌های مترو و نقاط پرتردد شهر در طول این هفته خواهیم داشت که یکی از برنامه‌هایی است فضایی جدید و شاداب به این هفته خواهد بخشید.
مثلا بخشی از این اجراها پرده‌خوانی شاهنامه است که داستان‌های شاهنامه روی پرده‌هایی در ایستگاه‌های مترو به نمایش درمی‌آید و توسط مجریانی که انتخاب کرده‌ایم با اجرای تیم‌های دانشجویی به نمایش در می‌آید. در فضای این اجراها سیستم‌های صوتی هم تعبیه شده تا داستان‌های شاهنامه را روایت کنند و در واقع نقش تشویق برای مطالعه و کتابخوانی داشته باشند.
یکی از برنامه‌های فرهنگی مرتبط با کتاب در این هفته اجرای پرفورمنس‌هایی است که در ۲۵۴ ایستگاه متروی شهر تهران به عنوان یکی از مهمترین فضاهای عمومی سطح شهر به اجرا درخواهد آمد
بخشی از این پرفورمنس‌ها هم اجرای درخت کتاب و کتابخوانی درختی است، به این شکل که مثلا ۲۰ عنوان کتاب روی یک درخت قرار گرفته و یک سیستم صوتی در آنجا قرار دارد، از شما که در آنجا تردد می‌کنید، دعوت می‌شود یکی از کتابها را انتخاب و بخشی از آن را برای مردم بخوانید، یا مثلا خلاصه‌ای از کتاب در آنجا ارائه می‌شود. موضوعات و اجراهای دیگری هم طراحی شده که در ایستگاه‌های مترو مناطق پرتردد شهر به اجرا درخواهد آمد.
علاوه بر اینها یک نمایشگاه و فروشگاه کتاب هم در ساختمان معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران واقع در ابتدای بزرگراه کردستان خواهیم داشت که در طول هفته کتاب دایر خواهد بود و هم کارکنان معاونت می‌توانند از آن استفاده کنند و هم کسانی که در این هفته از اینجا تردد می‌کنند. چون چهره‌ها و اهالی فرهنگ و فرهنگ‌دوستان زیادی در این ساختمان تردد دارند و می‌توانند از آثار عرضه شده در اینجا استفاده کنند.
کتابها با چه میزان تخفیف ارائه می‌شوند؟
احتمالا ۴۰ تا ۵۰ درصد تخفیف خواهند داشت؛ چون بالأخره این ساختمان، یک ساختمان فرهنگی است و باید حال و هوای فرهنگی نمایشگاه کتاب را در هفته کتاب حداقل در اینجا داشته باشیم.
معمولا در این هفته برنامه‌های تجلیل از اهالی کتاب هم صورت می‌گیرد، شما هم احیانا برنامه تجلیل دارید؟
بله. یک برنامه تجلیلی تا حدی متفاوت داریم. ما قصد داریم از کتابدارانی که در سرای محلات تهران فعالیت می‌کنند تجلیل کنیم و یک بسته فرهنگی برایشان تدارک دیده‌ایم که البته بیشتر جنبه تشویقی دارد. بیشتر قصدمان این است که به این بزرگواران یادآوری کنیم ما به یاد شما هستیم و از زحمات شما غفلت نکرده‌ایم.
خیلی هم خوب! مشخص است که کتابداران سرای محلات تهران چند نفر هستند؟
بله. همانطور که گفتم حدود ۲۰۰ کتابخانه فعال داریم و حداقل ۲۰۰ کتابدار هم داریم که البته ممکن است در برخی از کتابخانه‌ها دو نفر کتابدار داشته باشیم که پیش‌بینی کردیم بسته فرهنگی به این عزیزان اهداء شود. فکر می‌کنم روی هم رفته حدود ۲۵۰ نفر افراد فعال در کتابخانه سرای محلات شهرداری باشند که در این هفته مورد تجلیل قرار خواهند گرفت.
یکی دیگر از برنامه‌هایی که در سالهای اخیر در حوزه کتاب باب شده و مدیران و چهره‌های فرهنگی در آن فعال شده‌اند، «کتابگردی» است. شما هم برنامه‌ای در این زمینه دارید؟
راستش با حضور مدیران فرهنگی شهرداری تهران ما هم یک کتابگردی داریم که روز دوشنبه در فضای میدان انقلاب صورت می‌گیرد.
تعداد مدیران فرهنگی چند نفر است؟
فکر می‌کنم حدود ۲۰ تا ۲۵ نفر بشویم که عصر روز دوشنبه در میدان انقلاب به کتابفروشی‌ها سری خواهیم زد.
آقای رفیع برنامه‌های مناطق شهرداری تهران چگونه است؟
برنامه‌های بسیاری زیاد و البته متنوعی هم برای مناطق بیست‌ودو گانه شهر تهران تدارک دیده‌ایم که پرداختن به همه آنها زمان زیادی را طلب می‌کند. در اینجا فقط می‌توانم به تعداد محدودی از آنها که از اهمیت بیشتری برخوردارند اشاره کنم. مثلا راه‌اندازی و افتتاح و برگزاری پاتوق فرهنگی شعر و ادب در مجموعه شهربانوی منطقه ۳ را داریم که به همراه تقدیر از بانوان موفق عرصه شعر و ادب برگزار خواهد شد. تجهیز کتابخانه همین مجموعه شهربانو و راه اندازی کافه کتاب آن را هم داریم. تجهیز کتابخانه‌های شهربانو به کتاب‌های تخصصی ویژه نابینایان در مجموعه شهربانی مناطق ۲، ۶، ۷، ۱۴، ۲۰ و بوستان بانوان منطقه ۱۸ را داریم. تجهیز کتابخانه‌های مجموعه بانوان به کتاب‌های ویژه نابینایان را در دست اجرا داریم. اینها تنها بخشی از برنامه‌های ما در مناطق ۲۲گانه تهران است که به دلیل محدودیت زمان ذکر کردم.
مطلب دیگری مانده که گفته نشده است؟
برنامه‌های متنوعی در این هفته در سطح تهران برگزار خواهد شد و ما آرزو داریم که بتوانیم به بهترین شکل ممکن آنها را اجرا کنیم و واقعاً تأثیری روی جامعه ایجاد شود. جامعه‌ای که مشغله‌های متعددی دارد و احتمالا کتاب و کتابخوانی در این مشغله‌ها و گرفتاری‌ها کمتر اولویت پیدا می‌کند. ولی ما باید با تسهیل شرایط ارتباط مردم با کتاب را بیشتر و بیشتر کنیم.
البته نکته مهم این است فعالیت‌های مرتبط با کتاب نباید محدود به هفته کتاب باشد. این به‌عنوان یکی از محوری‌ترین کارهای ما در اداره کل فرهنگی است که این ارتباط با کتاب افزایش پیدا کند، حالا اوج این کار هم در هفته کتاب است؛ ولی خود ما فعالیت‌ها را محدود به این هفته نکردیم.
انتهای پیام
