جدیدترین شماره فصلنامه «آموزه‌های قرآنی» منتشر شد
گروه اندیشه ــ جدیدترین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «آموزه‌های قرآنی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه علوم اسلامی رضوی روانه بازار نشر شد.
به گزارش ایکنا؛ شماره بیست و نه و سی فصلنامه علمی پژوهشی «آموزه‌های قرآنی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مدیرمسئولی حجت‌الاسلام محمدباقر فرزانه منتشر شد.
عناوین مقالات
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «نگاهی نو به روایات سبعه احرف»، «استکبارستیزی نگاهی به نفی سلطه‌گری و سلطه‌پذیری از دیدگاه قرآن»، «روابط بینامتنی «زوج سوره» فتح و حجرات»، «آزمونی بر کاربرد جامعه‌شناسی دین در حوزه تفسیر قرآن (مطالعه موردی دلایل گرایش عرب جاهلیت به بت‌پرستی)»، «بازخوانی مفهوم نور در قرآن کریم»، «بررسی دیدگاههای مفسران درباره مراد از فصیح نبودن حضرت موسی (ع)»، «مرزشکنی روایی در روایت‌های قرآنی»، «عوامل اثر‌گذار در روحیه استکباری فرعون با تاکید بر تفسیر الکاشف»، «تبیین شاخصه‌های نخبگی و باز تعریف آن از منظر قرآن کریم»، «دیدگاه قرآن درباره محیط زیست؛ انسان‌مدار یا عدالت‌محور»، «بازکاوی آرایه «تأکید الشیء بما یُشبِه نقیضَه» و نقش شناخت آن در تفسیر قرآن»، «رابطه «عبد و ربّ» به مثابه یک راهکار تربیت اخلاقی»، «تخصیص و توزیع منابع و درآمد از دیدگاه قرآن کریم».
از جمله مقالات دیگری که در این شماره منتشر شده است می‌توان به این موارد اشاره کرد: «تأثیر نگرش مثبت به زندگی در بهبود روابط همسران از نگاه قرآن و حدیث»، «واکاوی مفهوم انساء و نقد دیدگاههای مفسران»، «پژواک وحی در چکامه‌های ولایی کمیت بن زید اسدی»، «موازنه حدود آزادی بیان در اسناد بین‌الملل و قرآن؛ با تکیه بر واکاوی سرگذشت حضرت موسی و فرعون»، «نقدی بر ادعای غیر مستدل و غیر روشمند بودن دیدگاه «بی‌تأثیری اختلاف قرائات بر تحریف قرآن»»، «نقد رویکرد نصر حامد ابوزید در مورد تفسیر علمی براساس دیدگاه آیت‌الله معرفت»، «تحلیل انتقادی آراء مفسران در معنا و سبب «ضحک» در عبارت «.. فَضَحِکَتْ فَبَشَّرْنَاهَا...» (هود/۷۱)»، «ملاک‌ها و انواع تطبیق قرآن»، «نقد و بررسی انگاره مصلحت‌اندیشی قرآن در بیان خلاف واقع»، «جبرگروی اقتصادی؛ تحلیل صحیح آموزه‌ها، نقد برداشت‌های نادرست»، «خدای حاضر و پیوسته در آفرینش در نگاه قرآن و برهان»، «عوامل موثر بر هنجارسازی فرهنگی از دیدگاه قرآن کریم»، «معاونت و مشارکت در جرم در قرآن (با تاکید بر روش تفسیر حقوقی)»، «مفهوم‌شناسی «استعداد» به مثابه یکی از عوامل رشد در آیات قرآن کریم از منظر علامه طباطبایی و صدرالمتألهین»، «سیر ساختاریابی سوره در تفاسیر»، «مدلول قرآن در فرایند عرضه حدیث؛ بر پایه کاربرد معیار عرضه توسط معصومین (ع)»، «الگوی مطلوب ارتباطات میان‌فرهنگی مستضعفین جهان از منظر قرآن کریم».
سلطه‌گری و سلطه‌پذیری از دیدگاه قرآن
در چکیده مقاله «استکبارستیزی نگاهی به نفی سلطه‌گری و سلطه‌پذیری از دیدگاه قرآن» می‌خوانیم: «مفهوم سلطه در قرآن کریم با عبارات مختلف و واژه‌های گوناگونی، چون ظلم، بغی، حرص، سبیل، تعدّی، کبر، علوّ آورده شده و نفی سلطه‌گری و مذمّت سلطه‌پذیری و احکام آنها، مضمون آیات زیادی از قرآن قرار گرفته است. در این زمینه مباحثی، چون مفهوم و حقیقت سلطه، اشاره‌ای به مفهوم مثبت سلطه، پی‌آمد‌ها و اثرات سوء سلطه‌گری، راه رهایی از زیر بار سلطه‌گران، شیوه‌های استکبارستیزی و بیان مقصود از برتری اسلام و غلبه بر تمام ادیان، مطرح می‌شود. این نوشتار با بهره‌گیری از رهنمود‌های راسخان در علم، اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و دیدگاههای برخی مفسّران و تبیین‌کنندگان آیات‌الاحکام در حوزه‌های فقهی، حقوقی و سیاسی در حد امکان، به تبیین و رهیافت موضوعات فوق می‌پردازد. آگاهی از جنبه‌های مثبت سلطه مانند کبریایی و سلطنت مطلقه الهی، ولایت پیامبر (ص) و اولی‌الامر (ع)، تفوّق وسلطه بعضی افراد در تعامل خدمات تخصّصی بر بعضی دیگر، همچنین آشنایی با آثار سوء سلطه‌گری، راه رهایی از سلطه‌پذیری و شیوه استکبارستیزی، ضروری و ارزشمند است. هدف، بهره‌مندی بیشتر از رهنمود‌ها و آموزه‌های قرآنی نسبت به آثار شوم سلطه‌گری و شیوه‌های مؤثّر استکبارستیزی بخصوص برای مرتبطان و کارگزاران سیاست خارجی است. از آنجا که ارتباطات واشتراک منافع ملت‌ها بسیار وسیع و نیرنگ و شیطنت‌های جهان‌خواران که امروزه با رنگ و لعاب‌های علمی و دلسوزمآبانه حقوق بشری، فریبنده شده، لزوم آگاهی مسلمانان و به خصوص کارگذاران سیاست خارجی را از آموزه‌ها و رهنمود‌های قرآن کریم واقعی‌تر می‌سازد.»
کاربرد جامعه‌شناسی دین در حوزه تفسیر قرآن
در طلیعه مقاله «آزمونی بر کاربرد جامعه‌شناسی دین در حوزه تفسیر قرآن (مطالعه موردی دلایل گرایش عرب جاهلیت به بت‌پرستی)» چنین آمده است: «سخنان بسیاری پیرامون تعامل میان رشته‌ای علوم انسانی با قرآن بیان گردیده است. این نوع تعامل‌ها اگرچه کمک بسیاری به توسعه مطالعات تفسیری خواهد نمود، اما ناظر به حساسیت متن مقدس قرآن، توجه و دقت بسیاری را در این زمینه می‌بایست مبذول داشت. برای تأمین این دقت لازم است تا قبل از ترویج بهره‌گیری از یک دانش، عده‌ای از متخصصان سعی در سنجش و کارآیی دانش مد نظر در قرآن بنمایند. این سنجش معمولاً با انجام مطالعات موردی محقق می‌گردد و با استناد بدان امکان قضاوت بهتری از موضوع را می‌توان به دست آورد. مقاله پیش رو در راستای این امر با تمرکز بر حوزه‌ی جامعه‌شناسی دین به دنبال ارائه مطالعه‌ای مقایسه است که در آن کارآمدی یا ناکارآمدی جامعه شناسی دین را در تفسیر قرآن به سنجش بگذارد. به همین سبب در آن سعی شده تا پس از معرفی جامعه شناسی دین، نوع کارکرد آن در حوزه تحلیل مسأله گرایش به بت‌پرستی عرب عصر نزول را بررسی کند و سپس با بررسی تفاسیر، نوع مواجهه ایشان با موضوع را نشان دهد. از آنجایی که روش به کارگیری شده در این مطالعه روش مقایسه‌ای است، در انتهای آن سعی شده پیرامون کارآمدی جامعه شناسی دین سخن به میان آورده شود. مقاله پیش رو نشان می‌دهد که جامعه شناسی دین، علمی کارآمد در حوزه تفسیر می‌باشد، اما استفاده از آن در همه مباحث تفسیری پیشنهاد نمی‌شود بلکه صرفاً در بخشی از آیات و موضوعات خاص است که می‌توان از آن بهره گرفت.»
مفهوم نور در قرآن
در چکیده مقاله «بازخوانی مفهوم نور در قرآن کریم» می‌خوانیم: «مفهوم نور در کاربست‌های قرآنی از معنایی جامع و بنیادین برخوردار بوده و بالغ‌بر ۴۹ بار در سیاق گوناگون بکار رفته است. با تدبر موضوعی در کاربرد‌های قرآنی، علاوه بر پی‌جوییِ نور، در دو سطحِ هستی شناختی و معرفت‌شناختی، چگونگی ادراکِ فاعل شناسا در تلقیِ «نور»، بسیار حائز اهمیت است. مفسران متقدم در تفسیر آیه نور، به خاطر وجودِ داده‌های نقلی و موانع عقلی، به مجازانگاری تمایل یافته‌اند، اما طیفی دیگر، پس از سده پنجم، با ارائه تعاریفی دگرسان، در پیِ اثبات حقیقت‌نمایی آیه نور، برآمده‌اند. این مقاله با در پیش گرفتن دو رویکرد تبیینی-انتقادی نسبت به آرای مفسران متقدم، با بن‌مایه‌ای از استنطاق در کاربست‌های قرآنی، علاوه بر دسته‌بندی متفاوت در اطلاقاتِ نور، با الهام‌گیری از یافته‌های زبان‌شناختی قرآنی، از رهگذر حقیقت‌نمایی آیه نور به چگونگی انتساب «نورخدا» پرداخته است؛ لذا گرچه نورِخدای‌تعالی در زمره نور فراحسی جای می‌گیرد لیکن از مراتبی فراگستر و متعالی برخوردار است. این کمال ظهورِ نورخدای‌تعالی را می‌بایست علاوه بر رفع حجاب‌های گوناگونِ ظلمانی و نورانی، با ساحت درونی انسان یعنی «قلب» ادراک نمود.»
عوامل اثر‌گذار در روحیه استکباری فرعون
در آغاز مقاله «عوامل اثر‌گذار در روحیه استکباری فرعون با تاکید بر تفسیر الکاشف» آمده است: «انسان‌ها همگی بر فطرت توحید زاده می‌شوند و با توجه به قدرت انتخابی که ذات مقدس الهی از روی حکمت به آنان داده است با دو راه مواجه می‌شوند «إمّا شاکرا و إمّا کفورا» یا با انتخاب خردمندانه خویش، در راه ترسیم شده از جانب خداوند متعال که مایه سعادت است قرار می‌گیرند و یا با انتخاب نادرست و نسنجیده خویش، ضلالت و گمراهی را بر می‌گزینند. پژوهش پیش‌روی با بهره‌گیری از قرآن کریم، دیدگاه مفسران و اندیشمندان و با تاکید بر دیدگاههای تفسیری علامه محمد‌جواد مغنیه در الکاشف، بدنبال تبیین عوامل اثر گذار در روحیه استکباری و استبدادی فرعون است. در این جستار بر‌آنیم که بدانیم چه عواملی باعث طغیان و سرکشی فرعون گردیده تا اندازه‌ای که ادّعای الوهیت نموده! ظلم و ستم و پایمال نمودن حقوق مردم را شیوه و منش خویش قرار داده است. نتیجه این پژوهش بدست آوردن قاعده کلی و عوامل زمینه‌ساز در شکل‌گیری روحیه و رفتار مستکبران و جنایتکاران تاریخ خواهد بود که می‌تواند عبرتی برای آیندگان باشد که خود در این دام خطرناک نیفتاده و از سویی تقویت‌گر مستکبران و زور گویان جهانی قرار نگیرند و با وحدت و یکپارچکی و اطاعت‌پذیری از رهبران آسمانی مانع سرکار آمدن و سلطه فرعون‌های زمانه شوند.»
توزیع منابع و درآمد از دیدگاه قرآن
در چکیده مقاله «تخصیص و توزیع منابع و درآمد از دیدگاه قرآن کریم» می‌خوانیم: «نظریه‌های اقتصادی را می‌توان با تناسب سه گستره توزیع، تولید و مصرف به سه گروه تقسیم نمود. در این میان نظریات توزیع از آن جهت که با عدالت اقتصادی رابطه تنگاتنگی دارند از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردارند. نظام‌های اقتصادی از جهت شدت و قوت پرداختن‌شان به نظریات توزیع قابل تقسیم می‌باشند. در نظام سرمایه‌داری نظریات توزیع در کنار نظریات تولید و مصرف از قوت کم‌تری برخوردار است. در اقتصاد‌اسلامی به‌دلیل اهمیت داشتن عدالت اقتصادی، نظریه توزیع از همان ابتدا مورد بحث قرار گرفته است. می‌توان پیش‌آهنگ این امر را کتاب اقتصادنا معرفی کرد. این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش است، چگونه اقتصاد می‌تواند از تخصیص و توزیع کارآمد منابع (طبیعی- انسانی) و درآمد برخوردار باشد؟ به‌عبارت دیگر در اقتصاد اسلامی تخصیص و توزیع منابع (طبیعی- انسانی) و درآمد بر اساس چه معیار یا معیار‌هایی صورت می‌پذیرد؟ هندسه حاکم بر این معیار‌ها چگونه است؟ روشی که در بیان این نظریه پیموده شده است، پرداختن به معیار‌های توزیعی و طبقه‌بندی کردن آنها است. در واقع در این روش هر نظریه توزیع می‌بایست به معرفی معیار‌های توزیعی مورد نظر خود پرداخته و به‌صورت منطقی رابطه بین آنها را روشن سازد. در نظریه توزیع از دیدگاه قرآن‌کریم، پنج معیار توزیعی نقش آفرین هستند. اولین معیار که می‌توان از آن به‌عنوان اصلی‌ترین معیار عمومی توزیع یاد کرد، کاهش نابرابری است. چهار معیار دیگر یعنی: نیاز واقعی ضروری، کار مباشری، نیاز واقعی متوسط شخصی (در حد کفاف و شأن) و نیاز واقعی متوسط دیگران (در حد کفاف و شأن) معیار‌های اختصاصی می‌باشند.»
انتهای پیام
