تجلی «جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ» در نمایشگاه «تمنای بهشت»
گروه هنر ــ رسول اولیازاده، نقاش و عکاس، گفت: خداوند در آیه 11 سوره البروج می‌فرماید: «جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ»؛ در نمایشگاه «تمنای بهشت» سعی کردم این آیه را در قالب تصویر بیان کنم.
نمایشگاه «تمنای بهشت» تصویرگر آثار رسول اولیازاده، عکاس و نقاش پیشکسوت، است. در این نمایشگاه او تلاش کرده بهشت را از نگاه خود برای مخاطبان ترسیم کند. زمانی را که در نمایشگاه می‌گذرانیم گویای آن است که مخاطبان آثار را پسندیده‌اند. در همین راستا خبرنگار ایکنا گزارشی از این نمایشگاه تهیه کرده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
وقتی وارد نمایشگاه تمنای بهشت می‌شوی، جاذبه تصاویر مجذوبت می‌کند و چند لحظه‌ای تأمل می‌کنی تا فضای نمایشگاه را با دقت بنگری، بازدیدکنندگان هم گویا همین‌گونه‌اند، از دور استاد اولیازاده را می‌بینم و گپ‌وگفتمان آغاز می‌شود. او درباره سبک هنری این نمایشگاه می‌گوید: از سال 94 سبک جدیدی را در نقاشی آغاز کردم، زیرا احساس می‌کردم که می‌توان شکل دیگری از طبیعت ترسیم کرد. روزی خبرنگاری از من پرسید، چرا ۴۰ سال است عکاسی می‌کنم و این پرسش راه جدیدی را در عکاسی پیش روی من گشود و این نمایشگاه یکی از ثمرات آن است. در تمنای بهشت ایدئولوژی‌ام را با تصویر بیان کردهام. زمانی که ایده این طرح در ذهنم شکل گرفت از خودم پرسیدم بهشت چه ویژگی‌هایی دارد و به چه شکلی است.
وی افزود: اگر تصویر ذهنی رئال را از بهشت ارائه دهیم، در حقیقت تنها نگاه خود را بیان کرده‌ایم، اما در تمنای بهشت تلاش کردهام تصاویر با ایهام همراه باشد تا هر مخاطبی بتواند از نگاه خودش برداشت متفاوتی داشته باشد. در عکاسی رئال مخاطب از کنار عکس به سادگی می‌گذرد و درباره آن فکر نمی‌کند، اما عکسی که ایهام دارد، تماشاچی را با خود درگیر می‌کند. نکته بعد این است که در عکاسی رئال از واقعیات عکاسی می‌کنیم، اما بهشت یک امر فراواقعی است که عکسی و تصویری عینی از آن وجود ندارد، پس باید به گونه‌ای عکاسی شود که فراواقعی بودن در عکس‌ها مشاهده شود.
این عکاس ادامه داد: گاهی مخاطبان از من سؤال می‌کنند که هدفم از این عکس‌ها چیست؟ من هم از آن‌ها سؤال می‌کنم استنباطشان از تصاویر چیست؟ حاصل این گفت‌و‌شنود آن است که مخاطب با اثر ارتباط برقرار می‌کند و درباره آن می‌اندیشد. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ» (نهر‌های آب از زیر درختانش جاری است). در یکی از تصاویر هدف من دقیقاً همین آیه است. امیدوارم این برداشت برای مخاطب هم گویا باشد.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا عموم تصاویری که از بهشت ترسیم می‌شوند، ترامی از رنگ سبز دارند اظهار کرد: سال ۷۲ تابلویی نقاشی کردم که کوبه دری را میان آسمان ابری و مه گرفته نشان می‌داد. این نقاشی به همراه دیگر آثار هنرمندان دیگر به حسینیه امام خمینی(ره) برده شد. مقام معظم رهبری وقتی به این نقاشی رسیدند از من پرسیدند که با این اثر قرار است چه چیزی را بیان کنم و من هم مصرعی از مولانا را قرائت کردم که می‌گوید: «گفت پیغامبر که، چون کوبی دری» و رهبری هم بلافاصله جواب دادند: «عاقبت زان در برون آید سری». با ذکر این خاطره خواستم بگویم این کوبه در که به بهشت می‌رسد می‌تواند در بیابان یا دریا باشد و فرقی هم در اصالت موضوع ندارد.
اولیازاده اضافه کرد: به نظرم بهشت باید به آن شکلی باشد که حضرت علی(ع) بیان می‌کند. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: من از ترس جهنم یا شوق بهشت تو را عبادت نمی‌کنم، بلکه شوق وصال توست که سبب این عاشقی است. در دعای کمیل نیز امیرالمؤمنین خطاب به خداوند می‌گوید: «آتشت را تحمل می‌کنم، اما فراغت را چه کنم» این بیان نشان‌گر آن است که حضرت امیر(ع) در پی ترسیم زیبایی‌های بهشت نیست، بلکه دنبال زیبایی خالق است. اگر ما هم چنین نگرشی به بهشت داشته باشیم تصویر ذهنی ما شکل دیگری خواهد داشت.
مدیر سابق مرکز هنر‌های تجسمی حوزه هنری بیان کرد: چندی پیش رئیس گروه کارشناسی ارشد تصویرسازی دانشگاه آزاد از این نمایشگاه دیدن کرد. او تابلویی را مدت‌ها نگریست، دلیل جذابیت این تابلو را از او جویا شدم. او گفت در این تابلو هبوط و بهشت را توأمان با هم می‌بینم. این گفته او جواب سؤال شماست. یعنی اگر دقیق با دقت به آثار نگاه کنید صرف سرسبزی بهشت جذبتان نمی‌کند، بلکه عمق تصویر است که شما را با خود همراه می‌کند.
اولیازاده درباره تعداد آثار گفت: ۱۸ اثر در گالری تمنای بهشت به نمایش در آمده است و بیش از ۴۰ درصدد آثار نیز تا به امروز فروش رفته است. این مسئله نشان می‌دهد مخاطب با دیدن این آثار به درک خوبی از بهشت رسیده است و از برقراری ارتباط مؤثر با مخاطب بسیار خرسندم و این مسئله بیش از فروش آثار برای من جذابیت دارد.
در ادامه بازدید از گالری با علی آذر‌نیا کماری، مدیرگروه عکاسی پایگاه سروش، درباره این نمایشگاه به گفت‌وگو نشستیم. وی درباره آثار به نمایش در‌آمده بیان کرد: قبل از پرداختن به این نمایشگاه باید درباره کیفیت آثار رسول اولیازاده این نکته را بیان کرد عکاسی او همیشه استادانه است. پس اگر نقد می‌کنم، قلم زدن روی یک قلم کاری زیباست و چیز از ارزش‌های آثار نمی‌کاهد. اگر از اولیازاده بپرسیم هدفش از این تصاویر چیست، حتماً خواهد گفت من در قالب عکس‌هایم سخن می‌گویم. در این تصاویر دو واژه «تجری» و «انتزاع» قابل درک و لمس است.
وی افزود: گاهی اوقات این دو کلمه را از هم جدا می‌کنند. برای مثال وقتی در گبه می‌خواهند تصویر آدمی را ترسیم کنند آن را دندانه دندانه نشان می‌دهند، اما در هنر انتزاعی ما به ازای بیرونی ندارد، پس اسم تمنای بهشت هم شکلی بیانیه‌گونه دارد و به مخاطب گوشزد می‌کند، در حال تماشای چیست. بیشتر آثار این نگارخانه شکلی امپرسیونیستی دارد و امپرسیونیست‌ها هم جزئی از رئالیست‌ها هستند و ... این زنجیره ادامه دارد. همه این سبک‌ها به دنبال این هستند که عکاسی را کنار بگذارند، اما عکاسی قادر است امر واقع را ترسیم کند؛ بنابراین عکاس به سبک‌هایی چنگ می‌اندازد که عکس از بیان آن ناتوان است.
وی ابراز کرد: وقتی با این ذهنیت انتزاعی عکاسی می‌کنیم قرار است ذهنیتی را به عینت درآوریم بدون اینکه بدانیم قرار است چه چیزی به وجود آید. در آثار استاد اولیازاده می‌توان جهت دوربین را تشخیص داد، ولی نمی‌توان فهمید که به واسطه عکس‌ها قرار است به کدام سمت حرکت کنیم. باید اضافه کنم وقتی نمایشگاه شکلی انتزاعی به خود می‌گیرد به نظرم آثار تداعی‌گر بهشت نیستند، چون به باور مسلمانان ۴ عنصر طبیعت در بهشت مشاهده می‌شود، اما در این نمایشگاه فقط دو عنصر آب و خاک قابل رؤیت است.
این عکاس گفت: توقع من از این نمایشگاه این بود که رنگ‌ها روشن‌تر و شادتر باشد. این نمایشگاه بسیار شهودی است. یعنی مخاطب ابتدا تصویر را می‌بینید، سپس آثار به واسطه ادراک حسی، فضایی نوستالژیک تداعی می‌کند. توصیفی که من از نمایشگاه تمنای بهشت دارم این است که حاصل کار نشان می‌دهد یک عکاس – نقاش آثارش را به نمایش گذاشته است. مخلص کلام اینکه تمنای بهشت کاری نو و زیباست هر چند نقد‌هایی به آن دارم، ولی امیدوارم آثار بیشتری از او در معرض نمایش قرار گیرد.
در ادامه این بازدید علی حشمتی‌پور که از مخاطبان این نمایشگاه است می‌گوید: از دیدن آثار این نمایشگاه متحیر شدم زیرا این نمایشگاه ترسیمی از نقاشی و عکاسی است و برخی آثار مخاطب را در خود غرق می‌کند و این ویژگی برای انسان خیال‌انگیز است.
وی اظهار کرد: وقتی از بهشت سخن می‌گوییم همیشه تصویری از سبزی در ذهنمان شکل می‌گیرد، اما سبزی ممکن است در ذهن هر فردی، نمودی خاص داشته باشد، اما شکل انتزاعی عکس‌ها سبب شده که تماشاگر بتواند برداشت شخصی خود را از آثار داشته باشد و این مسئله جذاب و مطلوب است، البته می‌دانم در ابتدا ممکن است کمی پذیرش آثار انتزاعی برای مخاطب سخت باشد، اما وقتی ارتباط اولیه برقرار شود، مطمئن باشید جذابیت آن برای همیشه در ذهن باقی می‌ماند.
حشمتی‌پور تأکید کرد: در موفقیت یک نمایشگاه فضایی که آثار در آن به نمایش در می‌آید اهمیت ویژه دارد. این رویداد هنری دارنده این ویژگی مهم را در بر دارد، زیرا نورپردازی و چینش تابلو‌ها هم سنجیده است و حتی قابی که برای عکس‌ها انتخاب شده به نظرم تازه و نو است.
کامران سمائی یکی دیگر از بازدیدکنندگان از نمایشگاه می‌گوید: درباره توحید و خداشناسی بحث‌های مفصلی در جامعه روشنفکری مطرح است که عمدتاً مخاطبانش همان روشنفکران هستند، اما وقتی موضوعات این‌چنینی در قالب هنر بیان می‌شود، زیبایی‌هایش خیره‌کننده است و حتی تماشاگر را مفتون می‌کند و نمایشگاه تمنای بهشت این ویژگی را دارد.
وی ادامه داد: در قرآن کریم تصویری از بهشت ترسیم شده است که نمودش را در این آثار می‌توان مشاهده کرد، سبزی حاکم در عکس‌ها برایم جدید است، چون شکل انتزاعی عکاسی به آن فرمی تازه داده، البته عکاسی انتزاعی تنها به تصاویر مبهم یا مات خلاصه نمی‌شود، بلکه باید پیام و اهداف خاصی را در آن بیان کرد.
این معلم بازنشسته می‌گوید: این نمایشگاه آیه 16 سوره فرقان «لَهُمْ فِیهَا مَا یَشَآءُونَ خَلِدِینَ کَانَ عَلَى رَبِّکَ وَعْداً مَّسْئُولاً» را برایش تداعی کرده است، براى اهل بهشت آنچه بخواهند موجود است. آنان براى همیشه در آنجا هستند. (این پاداش) بر پروردگارت وعده‌اى است واجب. این حس دقیقاً در این نمایشگاه وجود دارد.
این معلم بازنشسته می‌گوید: این نمایشگاه آیه 16 سوره فرقان «لَهُمْ فِیهَا مَا یَشَآءُونَ خَلِدِینَ کَانَ عَلَى رَبِّکَ وَعْداً مَّسْئُولاً» را برایش تداعی کرده است، براى اهل بهشت آنچه بخواهند موجود است. آنان براى همیشه در آنجا هستند. (این پاداش) بر پروردگارت وعده‌اى است واجب. این حس دقیقاً در این نمایشگاه وجود دارد.
گزارش از داوود کنشلو
انتهای پیام 
