مجله پژوهش‌های اعتقادی کلامی در ایستگاه 36
گروه اندیشه ــ سی و ششمین شماره از مجله پژوهش‌های اعتقادی کلامی، به صاحب‌امتیازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، مدیر مسئولی محمود قیوم‌زاده و سردبیری محمدحسن قدردان قراملکی منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ در این شماره از مجله پژوهش‌های اعتقادی کلامی، مقالاتی با عناوین «تحلیل گفتمان ائمه(ع) با روش تقیه بر اساس نظریه کنش گفتاری جان سرل»، «بررسی تطبیقی مساله امامت در تفسیر الم1نار و تفسیر تسنیم»، «واکاوی حمل امانت از سوی انسان در آیه امانت»، «عقل مطهر(منزلت عقل در تفکر شیعی و اعتزالی)»، «تبیین رابطه وجودی خداوند با مخلوقات با بررسی و نقد ادله تشکیک در حکمت صدرایی»، «تحلیل نظریه صورت ملکوتی در تجسم اعمال»، «معناشناسی واژه «خلیفه» در قرآن و ارتباط آن با موضوع «امامت» با تاکید بر همنشین‌ها»، «نقد و بررسی کارکرد اهتمام به تنزیل در تفسیر معارج التفکر و دقائق التدبر»، ءآزاد اندیشی و آفت های آن از نظر قرآن کریم»، «اعتبار سندی و دلالی قرآن از دیدگاه مکتب تفکیک(با تاکید بر آرای مهدی اصفهانی)» و «معنای زندگی از نگاه اسلام و پیوند آن با سبک زندگی» منتشر شده است.
تحلیل گفتمان ائمه(ع) با روش تقیه بر اساس نظریه کنش گفتاری جان سرل
در طلیعه نوشتار «تحلیل گفتمان ائمه(ع) با روش تقیه بر اساس نظریه کنش گفتاری جان سرل» آمده است: در این مقاله برآنیم گفتمان ائمه(ع) در مساله تقیه را با تکیه بر نظریه کنش گفتاری جان سرل که در حوزه تحلیل گفتمان قرار دارد، بررسی کنیم. تقیه از معتقدات کلامی ـ فقهی شیعه و رویکردی تاریخی برای حفظ موجودیت اقلیت در برابر اکثریت محسوب می‌شود. یکی از شیوه‌های مبارزاتی ائمه(ع) در عصر اموی و عباسی، روش «تقیه» است. ائمه(ع) بر حسب مقتضیات زمان و مکان، از تقیه در مبارزه با دشمن و پیشبرد هدف بهره می‌بردند. جان سرل رابطه میان زبان و جامعه را از منظر فلسفی واکاوی کرده است. نظریه کنش گفتاری سرل کارکردهای متفاوتی دارد و در فهم پاره گفتارها باید به معنای ثانوی آنها توجه داشت. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی در صدد پاسخ‌گویی به این سوال است که چگونه ائمه(ع) با روش تقیه، از گفتارهایی استفاده کرده‌اند که معنای ثانوی آنها مورد نظر بوده است و بیشتر از چه کنش‌های گفتاری بهره برده‌اند؟ بررسی داده‌های تحقیق نشان می‌دهد ائمه(ع) بنا بر نظریه «افعال گفتاری» سرل برای پیشبرد اهداف خویش از عباراتی استفاده کرده‌اند که معنای ثانوی آنها مد نظر بوده و کنش‌های گفتاری اظهاری، عاطفی و ترغیبی بیشترین کاربرد را داشته است، در حالی که از کنش‌های اعلامی و تعهدی بهره نگرفته‌اند.
بررسی تطبیقی مساله امامت در تفسیر المنار و تفسیر تسنیم
در چکیده مقاله «بررسی تطبیقی مساله امامت در تفسیر المنار و تفسیر تسنیم» می‌خوانیم: امامت و ولایت از کلیدواژه‌های قرآن و از بنیادی‌ترین بحث‌های کلامی میان شیعه و اهل سنت است. مفسران و متکلمان شیعه آیاتی از قرآن را دال بر اثبات امامت علی(ع) و اهل بیت(ع) می‌دانند و با توجه به براهین عقلی و روایات موثق وسیره عملی پیامبر(ص)، معتقدند که امامت یک امر انتصابی از جانب حق تعالی می‌باشد و زمین هیچگاه از حجت الهی خالی نخواهد بود. مفسران اهل سنت بر تفسیر شیعه از این آیات شبهه هایی وارد کرده‌اند. محمدعبده و رشیدرضا(صاحبان تفسیر المنار) با تاثیر از اندیشه‌های کلامی ابن تیمیه و فرقه وهابیت به این موضوع پرداخته‌اند. در مقابل مفسران شیعه از جمله آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم کوشیده است به این شبهات پاسخ دهد و قراین محکمی برای اثبات آیات امامت بیابد. با توجه به این که مسئله امامت به عنوان یکی از مناقشه برانگیزترین بحث‌های اعتقادی میان فرق اسلامی است، به مقایسه میان آرای متکلمان و مفسران کمتر توجه شده، هدف این پژوهش بررسی تطبیقی دو دیدگاه و بیان اختلاف نظر دو تفسیر شاخص اهل سنت و تشیع است. پس از نقل هفت آیه و نقل روایات معتبر از مجامع حدیثی فریقین، دیدگاه‌های صاحب المنار(به عنوان نمونه ای از علمای معاصر اهل سنت) و دیدگاه صاحب تسنیم(به عنوان نمونه ای از علمای معاصر شیعه) طرح شده است. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی، با تکیه بر داده های کتابخانه‌ای سامان یافته است.
واکاوی حمل امانت از سوی انسان در آیه امانت
نویسنده مقاله «واکاوی حمل امانت از سوی انسان در آیه امانت» در طلیعه نوشتار خود آورده است: یکی از موضوعات کلامی، ویژگی ها و قابلیت هایی است که بر اساس برخی از آیات قرآن برای انسان ذکر می شود، برهمین اساس بسیاری از متکلمان و مفسران مقام خلیفه اللهی، تکریم الهی و امانت دار خدا بودن را برای انسان بر می شمارند. در خصوص ویژگی«امانت داری» انسان و اینکه منظور از «حمل امانت» از سوی انسان که درآیه ۷۲ سوره احزاب به آن اشاره شده چه می‌باشد، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. مهم‌ترین آنها دو دیدگاهی است که کاملا در برابر هم قرار دارند، یکی دیدگاه مشهور و رایج در دوره معاصر، که حمل امانت را به «امانت داری» انسان معنا می‌کند و آیه را دلیل ارجمندی و ظرفیت وجودی انسان، می‌داند و دیگری دیدگاهی که حمل امانت را به «خیانت در امانت» از جانب انسان، معنا می‌کند وآیه را در مقام تنقیص و بیان یکی از ابعاد منفی انسان معنا می‌کند. در این نوشتار، از طریق معناشناسی واژگان کلیدی آیه، به ویژه واژه «حمل» مضاف به «امانت» و با روش تجزیه و تحلیل محتوایی آیه و استفاده از قراین و شواهدی که در سیاق آیه و موارد دیگر قرآن وجود دارد، برداشت دوم متعین و یا لا اقل ترجیح پیدا کرده است.
عقل مطهر(منزلت عقل درتفکرشیعی و اعتزالی)
نویسنده مقاله «عقل مطهر(منزلت عقل درتفکرشیعی و اعتزالی)» در طلیعه نوشتار خود آورده است: عقل در جهان بینی استاد شهید مطهری از منزلت ممتاز و موقعیت برتر درساحت دین شناسی و دینداری برخوردار است، به گونه‌ای که استاد شهید بر این باور بودند که در اسلام اصالت از آن عقل است. با عقل است که دین شناخته و شناسانده می‌شود. عقل در درک و درد دینی نقش متعالی دارد و راز چنین منزلت و کاربست عقل در ساحات و سطوح دین و دینداری همانا در عقلانیت اسلام و اسلام عقلانی است و اسلام شیعی درحقیقت اسلام عقل و عقلانیت بدون افراط و تفریط در همه حوزه‌های نظری و عملی است.اینک پرسش این است که در شعاع بینش و افق گرایش استاد شهید مطهری عقل از چه جایگاهی برخوردار بوده و ایشان موضع جریان‌های اسلامی(شیعی و اعتزالی) را در کاربست عقل چگونه بیان و تبیین کرده‌اند؟ نوشتار حاضر پاسخ پرسش یاد شده پس از یک مقدمه با دو روش گزارشی و پژوهشی مورد کاوش و پردازش قرار داده و نگاه و نگره استاد شهید مطهری را در باب عقل شیعی توصیف و تفسیر کرده است.
تبیین رابطه وجودی خداوند با مخلوقات با بررسی و نقد ادله تشکیک در حکمت صدرایی
در طلیعه نوشتار «تبیین رابطه وجودی خداوند با مخلوقات با بررسی و نقد ادله تشکیک در حکمت صدرایی» آمده است صدرالمتالهین متناسب با نگاه اصالت وجودی خود، تشکیک در مراتب وجود را بنا نهاد و آن را تشکیک خاصی نامید، اما در این که منظور او از تشکیک در وجود چه بوده، تفاسیر مختلفی ارائه شده است. برخی وحدت تشکیکی وجود را یک آموزه متوسط از حکمت متعالیه برای نزدیک کردن ذهن متعلمان فلسفه به سوی رای نهایی ملاصدرا(ره) یعنی وحدت شخصی وجود دانسته‌اند. برخی دیگر تشکیک وجود را نسخه فلسفی و تفسیر صحیح از وحدت شهود عارفان دانسته‌اند. اما برخی معتقدند که وحدت وجود عرفانی به معنای موجودیت همه موجودات به عین وجود واجب‌تعالی است و تشکیک صدرایی نیز دقیقا به همین معنا است. بر این اساس، تشکیک بدان معناست که تنها یک وجود بسیط و اطلاقی محقق است و کثرات به‌رغم موجود بودن، وجودی غیر از آن وجود بسیط و مطلق و واحد ندارند. به عبارت دیگر، به اعتقاد طرفداران این تفسیر، صدرالمتالهین(ره) در صدد اثبات موجودیت همه وجودات به وجود خداوند، و یا به بیان دیگر، اثبات وجود بودن وجود خداوند برای همه موجودات بوده است. در این مقاله، تفسیر اخیر را دیدگاه نهایی ملاصدرا فرض کرده و با این اصل موضوع، برخی ادله او را برای اثبات این تفسیر، تقریر و بررسی نموده‌ایم.
انتهای پیام
