بررسی جایگاه امامت در گفتمان امام رضا(ع) در فصلنامه «فرهنگ رضوی»

به گزارش ایکنا؛ بیست و هشتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «فرهنگ رضوی» به صاحب‌امتیازی بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع) منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بررسی گزاره «إِذَا کَذَبَ‏ الْوُلَاةُ حُبِسَ الْمَطَرُ...» در حدیث رضوی»، «امام و امامت در گفتمان امام رضا(ع)»، «کاربست نظریه نشانه‌شناسی مایکل ریفاتر در تحلیل شعر «شبی در حرم قدس» رهی معیری»، «ضریح نگین‫ نشان مرقد امام رضا(ع)؛ موقوفه‌ای از دوره افشاریه»، «روش‌شناسی تفسیر آیات متشابه در روایات رضوی»، «پیوند معنوی پادشاهان صفوی با امام رضا(ع)»، «روش‌های تربیتی فرهنگ‌سازی اقامه نماز در سیره رضوی»، «قدرت نرم در سیره رضوی».

امامت در گفتمان امام رضا(ع)

در چکیده مقاله «امام و امامت در گفتمان امام رضا(ع)» می‌خوانیم: «این مقاله در صدد آن است که دیدگاه‎های کلان نظری و فرانظری مطرح شده در خطبه امام رضا(ع) در حوزه امام و امامت را با روش تحلیل گفتمان به شیوه «پدام» مطالعه و بررسی کند. کشف دال‎های اساسی مرتبط با بحث امامت، حاکمیت و حکومت‎داری در این خطبه، بیانگر دیدگاه‎های نظری و فرانظری آن امام معصوم (ع) بر اساس اصول اسلامی و قرآنی است.
گفتمان امام و امامت از منظر امام رضا(ع) با مفصل‎بندی‎های گوناگون و با ایجاد روابط بینامتنی میان این گفتمان و گفتمان‎های حاکم بر روایات و بیانات پیامبر اکرم(ص) و سایر امامان معصوم (ع) بیانگر وجود یک «نظریه کلان امامت» در حوزه حاکمیت اسلامی است که امام را فردی می داند که باید دارای چهار ویژگی «منصوب خداوند»، «حاکم جامعه اسلامی»، «رهبر جهانی» و «منجی بشریت» باشد. اگرچه این چهار ویژگی در زمان یازده امام معصوم (علیهم‌السلام) به‎دلیل شرایط نامطلوب به‎طور کامل محقق نشده‎اند، در دوره امام دوازدهم، حضرت مهدی (عج)، همه این ویژگی‎ها به‎طور کامل ظهور خواهند یافت.»

روش‌شناسی تفسیر آیات متشابه

در طلیعه مقاله «روش‌شناسی تفسیر آیات متشابه در روایات رضوی» می‌خوانیم: «وجود آیات متشابه که از واقعیت‎های مورد اذعان خود قرآن است، به‎خاطر طبیعت متشابه‎بودن مدالیل آن‎ها، زمینه را برای تأویل نادرست و کژتابی‎های فکری و رفتاری فراهم می آورد که از منظر قرآن با ارجاع آن‎ها به آیات محکم و نیز مراجعه به اهل بیت (علیهم‌السلام)، می‎توان تأویل صحیح از آن‎ها را به‎دست داد. از سوی دیگر، بخشی از روایت‎های تفسیریِ موجود از امام رضا (ع) به تاویل آیات متشابه اختصاص یافته است که با واکاوی آن‎ها می توان هشت روش را برای به‎دست‎دادن تأویل صحیح برشمرد که عبارتند از: 1. استفاده از برهان عقلی 2. بهره‎جستن از سیاق آیات 3. بهره‎جستن از دلالت سایر آیات 4. تأکید بر قاعده «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره»5. استناد به وحی بیانی 6. استفاده از روایات نبوی و ولوی 7. استفاده از تاریخ صحیح 8. استفاده از ادبیات قرآنی. نگارندگان در این مقاله پس از ارائه مفهوم لغوی و اصطلاحی دو واژه «تأویل» و «متشابه»، با ارائه نمونه‎های مختلف از روایات امام رضا (ع)، این هشت روش را بررسی کرده اند.
از بررسی این روش‎ها به‎دست می‎آید که در مرحله نخست، امام رضا (ع) بر حساسیت تفسیر آیات متشابه و لزوم مراجعه به اهل بیت (علیهم‌السلام) در این زمینه تأکید فرموده و در مرحله دوم امعان توجه به قراین داخلی آیات همچون سیاق و قراین بیرونی همچون براهین عقلی و رهنمون روایات صحیح را در به‎دست دادن تفسیر صحیح از آیات متشابه کارآمد می‎داند.»

قدرت نرم در سیره رضوی

در چکیده مقاله «قدرت نرم در سیره رضوی» می‌خوانیم: ««قدرت نرم» کلیدواژه‌ای اساسی در واژگان علوم سیاسی معاصر است که کاربست و مفهوم آن سابقه‌ای طولانی دارد و در سیره معصومان و بزرگان دین مبین اسلام به‎کرّات نمونه‌های توجه و کاربست آن مشاهده می‌شود. در این میان، سیره فردی و حکومتی حضرت امام علی بن موسی‌الرضا (ع) مشحون از مواردی است که عنایت ویژه ایشان به این مفهوم سرنوشت‌ساز را چه در دوران پیش از ولایتعهدی و چه پس‌ از آن نشان می‌دهد. نگاشته حاضر تلاشی در راستای تبیین اصول، ابزارها و نمونه‌های کاربست قدرت نرم در سیره امام رضا (ع) است که کوشیده جامعیت این مفهوم در قول و فعل این امام همام (ع) را درخور استعداد خود به تصویر بکشد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که توحید، امامت و عدالتِ در امتداد نبوت، اصول بنیادین قدرت نرم رضوی را شکل می‌دهد و تقیه، مناظره و معجزه در زمره مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده حضرت در حوزه اعمال قدرت نرم است. همچنین، بر مبنای این اصول و ابزارها و در چارچوب نقشه راهِ ارائه‌شده، می‌توان کاربست قدرت نرم رضوی در قبال شیعیان امامیه، علمای سایر ادیان، غالیان و حکومت مأمون عباسی به‌عنوان نمونه‌هایی گویا برای تشریح منظومه قدرت نرم رضوی را تبیین کرد و از مجرای واکاوی آن‌ها جایگاه والای بهره‌گیری از قدرت نرم از منظر امام رضا (ع) را بر مبنای شواهد تاریخی ضمن استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی نشان داد؛ کاربستی که خود از گستردگی مبارزه نرم حضرت رضا (ع) با دستگاه خلافت حکایت دارد.»