تجسم الهیات گفتوگو، در سیره امام رضا(ع) متجلی است
عضو هیئت علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد، با بیان اینکه تجسم الهیات گفتوگو در سیره امام رضا(ع) متجلی است، گفت، ایشان آداب گفتوگو را مراعات می‌کردند که در گزارشات مختلف این مسئله متجلی است؛ امام با کمال متانت گفتوگو را شروع می‌کنند و وسط حرف طرف مقابل ورود نمی‌کردند و با استدلال از عقاید خود دفاع می‌فرمودند؛ حضرت در مواجهه با پیروان ادیان و فرق مختلف بر زبان مشترک که استدلال منطقی و عقلایی است تمرکز داشتند.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا رئیسیان؛ عضو هیئت علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد، در نشست علمی «الهیات گفتوگو در سیره رضوی» با بیان اینکه در تعبیری از امام رضا(ع) بیان شده است که خدا رحمت کند کسانی که امر ما را احیا می‌کنند و وقتی سؤال شد چه کسانی امر شما را احیاء می‌کنند فرمودند؛ کسانی که معارف ما را آموخته و به مردم منتقل می‌کنند، گفت: الهیات گفتوگو شاخه‌ای از الهیات است که تمرکز آن بر گفت‌وگوی بین ادیان و مذاهب مختلف است نه تمرکز بر حقانیت یک دین و مذهب خاص، البته این مسئله به این معنا نیست که ما دین و مذهب حق نداریم بلکه الهیات گفتوگو در مقام تعامل و تعاطی است.
وی با اشاره به ویژگی‌های الهیات گفتوگو، افزود: اولین ویژگی این است که گفتوگو برای تعامل است نه اینکه بخواهیم به طرف مقابل بگوییم شما همه گمراه و دشمن هستید و ما بر حق هستیم. البته در ضمن گفتوگو ما از حقایق خودمان دفاع عقلانی می‌کنیم و تلاش داریم طرف مقابل اقناع شود و حرف طرف مقابل را هم می‌شنویم و از انحصارگرایی پرهیز داریم.
استاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه ویژگی دیگر این است که ما طرف مقابل را به عنوان شریک می‌دانیم و نه رقیب، تصریح کرد: ویژگی بعدی این است که ما در این نوع الهیات گفتوگو تمرکز بر مشترکات و پرهیز از اختلافات داریم؛ ویژگی دیگر الهیات گفتوگو آن است که این الهیات، الهیات عملگرا است، یعنی در این نوع الهیات صرفا مباحث نظری مطرح نیست، مانند الهیات اعتقادات و باورها؛ عملگرایی یعنی ما با پیروان ادیان دیگر، فرق و مذاهب مختلف وارد گفتوگو بر سر مشترکات می‌شویم؛ زیرا قصد داریم یکسری چالش‌های مشترک را حل و بررسی کنیم. مثلا در عصر حاضر مسائلی چون فقر، بی‌عدالتی و جنگ یا بحران زیست محیطی و مسائل زن و خانواده و ...وجود دارد
رئیسیان اضافه کرد: در این نوع گفتوگو که مبتنی بر عقلانیت است باید تعصبات را کنار بگذاریم و انعطاف وجود داشته باشد و به تعبیری به جای تمرکز بر اختلافات باید بر روی مشترکات متمرکز شویم و اختلافات را هم در حاشیه مورد بحث قرار دهیم.
وی افزود: نکته دیگر اینکه اگر خطا و اشتباهی در گفتوگو وجود دارد انسان باید بپذیرد؛ مسئله دیگر احترام متقابل در گفتوگو است و باید حرمت افراد را ولو پیرو هر دینی که باشند حفظ شود که متأسفانه گاهی شاهد این نوع رفتارها در تبلیغات انتخاباتی و یا برخی مواقع دیگر بوده‌ایم و برخی که تعلق به یک جناحی دارند پیروان جناح دیگر را مورد شماتت، دشمنی و بی‌احترامی قرار می‌دهند.
رئیسیان با بیان اینکه گوش‌دادن فعال در مناظرات بین ادیانی و مذهبی و گفتوگو، عنصری محوری است، اظهار کرد: یکی از نمودهای احترام متقابل این است که ما به سخنان طرف مقابل گوش دهیم که خود این کار یک هنر است؛ برخی متأسفانه شهوت سخن گفتن دارند و به طرف مقابل مجالی نمی‌دهند و گویی فقط من بر حق هستم و طرف مقابل حرفی برای گفتن ندارد. در الهیات گفتوگو چنین رویکرد و رفتاری هیچ جایگاهی ندارد.
استاد دانشگاه فردوسی مشهد با تأکید بر رعایت انصاف در گفتوگو با بیان اینکه باید به طرف مقابل مجال و فرصت بدهیم و صدای او را قطع نکنیم، ادامه داد: مسئله دیگر اعتراف به وجود نقاط قوت در سخنان طرف مقابل است چون خیلی در او اثر می‌گذارد؛ موضوع دیگر هم پرسیدن سؤال در اثنای گفتوگو است؛ سؤال باید روشنگرانه باشد که متأسفانه در تبلیغات انتخابات، شاهد بداخلاقی و تحقیر و کوبیدن طرف مقابل زیاد هستیم که در گفت‌وگوی مورد بحث ما اساسا جایگاهی ندارد.
رئیسیان ادامه داد: گفتوگو باید هدفمند و به دنبال یافتن حقیقت و حل مسئله باشد؛ یعنی اگر چالش و بحرانی وجود دارد، گفتوگو بتواند با هدف رفع این چالش انجام شود؛ لذا این نوع گفتوگو مبتنی بر عقلانیت است.
وی با بیان اینکه کاهش تعصبات و پیش‌داوری دینی، اتحاد در برابر بی‌دینی و الحاد و تقویت صلح از جمله اهداف الهیات گفتوگو است، اظهار کرد: بازخوانی و تفسیر متون مقدس در پرتو تعامل با دیگران هم، از دیگر کارکردهای الهیات گفتوگو است که امام رضا(ع) پیشگام در این عرصه بودند.
نقش امام رضا(ع) در دوره رواج ترجمه
رئیسیان افزود: امام رضا(ع) مناظرات متعددی به خصوص در دوره مأمون داشتند؛ در این دوره ترجمه رواج یافت و آثار زیادی به زبان عربی ترجمه شد و همین مسئله باعث افزایش شبهات و پرسش‌هایی در بین مسلمین شد؛ لذا امام رضا(ع) نقش مهمی ایفا کردند. حضور آن بزرگوار در این منطقه با وجود ادیان و فرق مختلف، تحول بزرگی ایجاد کرد. امام رضا(ع) با جاثلیق و رأس الجالوت و هیربد و عمران صابئی، سلیمان مروزی و ... که رهبران فرق و ادیان مختلف اعم از مسیحی، زردشتی، ناصبی و صائبی و ... گفتوگو کردند تا جایی که رهبران ناصبی با اینکه نسبت به سایر ائمه(ع) دیدگاه نامناسبی داشتند، ولی برای امام رضا(ع) احترام ویژه قائل بودند.
استاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه تجسم الهیات گفتوگو در سیره امام رضا(ع) متجلی است، اضافه کرد: ایشان آداب گفتوگو را مراعات می‌کردند که در گزارشات مختلف این مسئله متجلی است؛ امام با کمال متانت گفتوگو را شروع می‌کنند و وسط حرف طرف مقابل ورود نمی‌کردند و با استدلال از عقاید خود دفاع می‌کردند؛ حضرت در مواجهه با پیروان ادیان و فرق مختلف بر زبان مشترک که استدلال منطقی و عقلایی است تمرکز داشتند.
وی تصریح کرد: یکی از این مناظرات با جاثلیق، در مورد بشر بودن حضرت مسیح(ع) است و اینکه او فرزند خدا و یا خود خدا نیست؛ هرگز گزارشی وجود ندارد که حضرت هدفشان در مناظره تحقیر طرف مقابل بوده است بلکه اشاعه حق و دفاع از حقانیت شیعه، هدف اصلی ایشان بوده است؛ همچنین پذیرش کثرت و تنوع مخاطبان از ویژگی مناظرات امام با دیگران بوده است؛ برخلاف برخی از ما که از قبل می‌گوییم ما بر حق هستیم و حرف تو از اساس بی پایه است؛ امام نفرمود، من امام هستم و تو عددی نیستی که کسی بخواهد به حرف تو گوش دهد.
نگاه امام رضا(ع) به گفتوگو
رئیسیان با بیان اینکه امام رضا(ع) به گفتوگو به عنوان یک تاکتیک نگاه نمی‌کردند؛ بلکه یک اصل اصیل عقلایی بوده است، تأکید کرد: ایشان مشترکات را برای رسیدن به درک متقابل مورد توجه قرار می‌دادند و در عین حال به اختلافات هم به صورت مستدل می‌پرداختند که بنده در چند گفت‌وگوی بین شیعه و کاتولیک شرکت کردم و وقتی با کشیشان صحبت می‌کردیم واقعا احساسی وجود داشت که مشترکات خوبی برای تعامل وجود دارد.
وی تأکید کرد: ما باید از سیره امام رضا(ع) الگو بگیریم آن هم در زمانی که خشکسالی گفتوگو و تعامل بین ادیان، مذاهب و تمدن‌های مختلف وجود دارد؛ ما نباید حزب و جناح خود را حق مطلق بدانیم و فکر کنیم طرف مقابل ملحد و زندیق است؛ یاد بگیریم از امام عزیز که تعامل و گفتوگو را در عین دفاع از حقانیت داشته باشیم. در حال حاضر متأسفانه اخلاق گفتوگو کمرنگ شده است.
انتهای پیام
