انتظار مردم از مبلغان دینی / جوانان حقیقت دین را بشناسند

تبلیغ دین و اطلاع‌رسانی دینی به امروز و دیروز محدود نمی‌شود، بلکه انبیای الهی از ابتدا برای دعوت قوم خود از ابزار تبلیغ استفاده می‌کردند. امروز نیز با وجود هجمه دشمنان علیه اسلام تبلیغ اسلام ناب باید با وسواس و دقت بیشتری از سوی مبلغان دینی انجام شود.

امام خمینی(ره) در پیامی فرمودند: «تبلیغات، مسئله‌اى است پر اهمیت و حساس؛ یعنى دنیا با تبلیغات حركت مى‌كند. آن قدرى كه دشمنان ما از حربه تبلیغات استفاده مى‌كنند، از طریق دیگرى نمى‌كنند و ما باید به مسئله تبلیغات، بسیار اهمیت دهیم و از همه چیزهایى كه هست، بیشتر به آن توجه كنیم.» از این رو با توجه به اهمیت تبلیغ اول تیرماه از سوی ایشان در سال 60 با عنوان روز تبلیغ و اطلاع‌رسانی دینی نامگذاری شد و هر ساله به بهانه این روز مراسم مختلف در کشور برگزار و برنامه‌ریزی‌هایی برای طول یکسال انجام می‌شود. ایکنا استان مرکزی به بهانه این روز گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام صفر قربان‌پور، مدیرکل تبلیغات اسلامی استان مرکزی؛ مجتبی دانش‌فر، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه علمی‌ کاربردی و حجت‌الاسلام علی محمدی، استاد حوزه علمیه و فعال قرآنی، انجام داده است که در ادامه می‌خوانید:

ایکنا ـ ضرورت تبلیغ و اطلاع‌رسانی در چیست؟

حجت‌الاسلام صفر قربان‌پور، مدیرکل تبلیغات اسلامی استان مرکزی، گفت: اصل فعالیت در حوزه دین و تبلیغ در فرهنگ مذهبی در بیانات رهبری طی حکمی که به حجت‌الاسلام قمی ابلاغ فرمودند قابل مشاهده است. معظم‌له در متن حکم به جریان کلی سازمان که می‌رسند می‌فرمایند وجود سازمان تبلیغات اسلامی به‌ عنوان نهاد فرهنگی، مذهبی و دینی نه تنها ضرورت وجودی خود را از دست نداد، بلکه بروز و ظهور جدی پیدا کرده است. ما به تبلیغ دین در تمام جهان نیازمندیم و شکی در این اصل مهم وجود ندارد. اصل بر این است که اسلام، دین و مجموعه احکام دینی و فرهنگ مذهبی به طور یقین باید توسعه یابد و وعده الهی این است که دین اسلام تا قیامت باقی بماند؛ از این رو وظیفه مبلغان، آحاد جامعه و تشکیلات حاکمیتی، تبلیغ دین و توسعه فرهنگ مذهبی در برای ارتقای آرمان عمومی مذهبی، به سعادت رساندن جامعه و نهادینه کردن فرهنگ دین در افکار عمومی است.

برای تحقق ارتقای آرمانهای مذهبی وظیفه داریم به بهترین شکل ممکن به تکالیف خود عمل کنیم. با توجه به اینکه سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان نهادی اسلامی و تبلیغی اصرار دارد که تبلیغ دین مردمی و عمومی باشد، اما مطمئناً تشکیلات و سازماندهی مبانی تبلیغاتی یک ضرورت است. امروز به اثبات رسیده که هرچه انسجام، هم‌افزایی و تشکیل جریان کلی سازمانی در مباحث تبلیغی بیشتر انجام شود آثار و نتایج مطلوب‌تری خواهد داشت. در دیدگاه مقام معظم رهبری و حضرت امام(ره) فعالیت و رویکرد سازمان تبلیغات اسلامی کاملاً روشن است و در شرایط فعلی و تهاجم مهاجمان مسلح به ابزار روز، اقدامات دینی به‌روزند. امروز نظام سلطه ابزار رسانه‌ای را در اختیار دارد، هرچند نظام جمهوری اسلامی نیز در حوزه‌های مختلف خط‌شکنی کرده و پرچم به دست گرفته است. اصل ضرورت ابلاغ دین، رساندن پیام دین به دنیاست و این اصل ما را وادار می‌کند که تشکیلات منسجمی را با افراد علاقه‌مند و نیروهای جهادی تعریف کنیم.

ایکنا ـ با توجه به تبلیغات سوء رسانه‌های غربی علیه اسلام، محتواسازی و جریان‌سازی دینی باید در چه راستایی تعریف شود؟

در اصل کار محتوایی تبلیغات دینی خوشبختانه منابع مهم، متقن و پابرجایی همچون قرآن و احادیث امامان معصوم(ع) در اختیار داریم. در قرآن اصولی وجود دارد که در هر تاریخ و هر عرصه‌ای، زبانی نو از فعالیت فرهنگی ارائه می‌دهد، گرچه ادبیات قرآن براساس کلمات وحیانی استوار است، هر روز می‌تواند نوتر از روز گذشته باشد.

محتوا برای جریان‌سازی وجود دارد، اما برای گفتمان‌سازی افرادی باید کنار یکدیگر بنشینند و این محتوا را با شرایط موجود امروز روان کرده و با عبارات قابل فهم برای همگان در دسترس قرار دهند. با زبان روز و سلیس باید مبانی قرآن را استخراج و تبلیغ کرد. برای تبلیغ و محتواسازی باید از ابزار موجود به بهترین شکل ممکن استفاده شود. در این حوزه سازمان تبلیغات اسلامی می‌تواند نقش‌آفرین باشد. در ستاد مرکز تبیان با رویکرد جدید در حال فعالیت و تحول است. ادارات تبلیغات اسلامی در استان‌ها و شهرستان‌ها باید دانش خود را افزایش دهند و با برپایی کارگاه‌ها تولید محتوا داشته باشند. در حال حاضر مبلغان سنتی نیز به ارتقای دانش مجهز می‌شوند تا بتوانند با استفاده از مهارت‌افزایی به جذب نوجوانان و جوانان به مباحث دینی کمک کنند.

ایکنا ـ عملکرد صداوسیما را در حوزه تبلیغ دینی چطور ارزیابی می‌کنید؟

رسانه‌ها در حوزه تبلیغ دین و اطلاع‌رسانی رسالت سنگینی را بردوش دارند، صداوسیما رسالت اصلی خود را بر محتواسازی دینی و تبلیغ معارف دینی گذاشته و در این حوزه به وظایف خود عمل کرده است. البته به دلیل تنوع مطالبات مردمی این سازمان نتوانسته است حقیقت ناب را با ذائقه مطلوب مردمی همسو کند. در مجموع با در نظر گرفتن نیروی انسانی، اعتبارات و امکانات عملکرد صداوسیما قابل قبول بوده، گرچه انتظار داریم بهتر و فنی‌تر از این عمل کند. متناسب با رشد رسانه‌ای انتظار بر این است اقدامات و خدمات‌دهی در حوزه تبلیغ بیش از این باشد.

امروز جامعه نیازمند تبلیغ علوم دینی با حساسیت بیشتری است و رسانه در این بخش رسالت خطیری را به دوش دارد. روش آموزش مبانی دین، اعتقادی و اخلاقی باید گام به گام و نو به نو از طریق رسانه در اختیار عموم و تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم باید مدنظر قرار گیرد. در حوزه تبلیغ دین باید پرقدرت‌ گام برداریم؛ چراکه به نظر می‌رسد با وجود ارائه تمام خدمات، هنوز به نیمه راه نرسیده‌ایم و انتظار مردم به حق است.

ایکنا ـ برای تحقق اسلام ناب، سازمان تبلیغات اسلامی چه برنامه‌هایی دارد؟

سازمان تبلیغات هرچند در سال‌های قبل نیز با همین روش پیش می‌رفت، اما در رویکرد جدید سازمان برای تبلیغ اسلام ناب سه روش جدید را مدنظر قرار داده است. تلاش در راستای تبیین اسلام ناب، آوردن جریان اسلام ناب در عرصه اجتماع و به‌کارگیری کادر ویژه تخصصی اسلام‌شناس ناب از جمله مواردی است که باید به آنها توجه کرد.

رسالت تبلیغ دین رسالت یک نهاد، لباس و دستگاه نیست، بلکه عمومی است، همه در هرجایی که هستند باید مبلغ احکام دین باشند. تخصصی کردن تبلیغ جایگاه ویژه‌ای دارد. همه موجودی و امکانات و دانش فنی را به کارگیریم تا تجسم اسلام ناب را که مورد تأکید رهبری نیز است، تحقق عملی پیدا کرده و به حیات اجتماعی بنشیند.

ایکنا ـ نگاه مبلغان دینی به ترویج مبانی اعتقادی در جامعه باید چگونه باشد؟

مجتبی دانش‌فر، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه جامع علمی کاربردی اراک، نیز اظهار کرد: نقش کارکرد دین برای اجتماع را نمی‌توان نادیده گرفت و در گام دوم باید دید که این کارکرد تا چه حدی توانسته است نیازهای امروز بشری را تأمین کند، باید دقت کرد جامعه دینی دارای شرایط متفاوت‌تری نسبت به سایر جوامع است. وظایف جامعه دینی نسبت به سایر جوامع همچون جوامع غربی و امریکایی پررنگ‌تر و روشن‌تر است. در این جوامع تکلیف و راه مشخص بوده و این جوامع دارای هدف خاص و آرمانی الهی هستند. در این جوامع، ساختار منظم  تعریف شده، اما باید دید جریانات دینی به هدف اصلی یعنی دینی شدن اجتماع منتج شده است؟ آیا مردم ما مردمی دینی هستند؟ اگر دینی هستند در حال حاضر به سمت دینی‌تر شدن حرکت می‌کنند یا بالعکس؟ نگاه اجتماع به کارکرد دین اهمیت دارد و این مهم در شرایط فعلی تاحدی تغییر کرده، هرچند حاکمان شرع سعی در ایجاد رضایتمندی در سطح اجتماع هستند، اما مردم به‌ویژه افراد عادی گمان می‌کنند دین صرفاً برای این افراد است و گروهی هم لازم نیست به احکام دینی پایبند باشند.

تبلیغ دین برای توده اجتماع(مردم عادی) تعریف می‌شود و این اصل مهم برای مسئولان آنطور که باید و شاید تعریف نشده است. مولاعلی(ع) تمام احکام در بخش‌های مختلف را در قالب نامه و خطبه ارائه فرموده است، آن حضرت به مبلغان دینی توصیه فرمودند که اجتماع از نحوه رفتار شما به دین گرایش پیدا می‌کنند یا از دین گریزان می‌شوند. امروز لازم است تبلیغ در رأس اجرایی اجتماع نهادینه شود و صداوسیما که وظیفه  اصلی خود را در تبلیغ متون دینی تعریف می‌کند باید به این نکات بیشتر توجه کند. نظارت دینی و اجرایی صداوسیما باید بیشتر باشد، چراکه خطای مسئولان به ضرر تمامی مردم تمام می‌شود، اما اگر فردی عادی از اقامه نماز سرباز زند، ضرر آن متوجه خود فرد است، هرچند از آسیب سلامت روانی، رفتاری و اخلاقی افراد تارک نماز نباید غافل شد. برقراری عدالت اجتماعی، موضوع بسیار مهمی است که مردم از دین انتظار دارند و خوشبختانه در سال‌های اخیر به این اصل مهم توجه ویژه شده است و در حال حاضر رئیس قوه‌قضاییه به این امر مهم اهتمام ویژه دارند. مردم از مبلغان دینی انتظار دارند که روی عدالت اجتماعی تمرکز بیشتری کنند.   

ایکنا ـ استفاده از امکانات رسانه همچون ساخت فیلم و سریال برای الگوسازی دینی تا چه میزان ضرورت دارد؟

برای الگوسازی باید مردم را دید و فهمید، نه اینکه صرفاً با وجود شرایط سخت معیشتی در شرایط فعلی، آنان را فقط به اقامه مناسک دینی دعوت کنیم و انتظار داشته باشیم که به اتفاقات روز جامعه بی‌تفاوت باشند. باید برای رفع مشکلات از نگاه مردم برخی مسائل را رصد کرد و دید اولویت اجتماع امروز چیست. وقتی ناامنی اقتصادی در اذهان مردم تنیده شود ممکن است مباحث دینی و اعتقادی آنان در اولویت‌های بعدی قرار گیرد.

ایکنا ـ فضای مجازی چه نقشی در توسعه تبلیغ متون دینی دارد و تا چه حد تبلیغات سوء به دین‌گریزی دامن زده است؟

ما فضای مجازی نداریم و همه واقعیت بیرونی جهان با موضوعات متنوع و پراکنده در این فضا وجود دارد. پراکندگی فضای مجازی به‌ حدی است که همه واقعیت‌های جهان را در قالبی کوچک می‌توان دید و این عامل ما را به اتفاقات آگاه می‌سازد، این امر ازسویی پسندیده، اما از جهتی بد است، چون ساختارهای اساسی پایه‌گذاری نشدند که برحسب آن مسیر درست انتخاب و عمل شود. جامعه ما گرایش به دیدن دارد و وقتی هدفگذاری وجود ندارد، کاربران تنها نظاره‌گر هستند. جستجو در فضای مجازی ذهن انسان را درگیر می‌کند و آنان را وادار می‌کند به موضوعات و مشکلات فکر نکنند و احساس آرامش کند و هرچه دغدغه‌های روز اجتماع کمتر باشد دنبال پراکندگی موضوع هم کمتر خواهد بود. تبلیغ از بالا به پایین یعنی از سطوح بالای جامعه آغاز شود و این مهم را به مردم گوشزد کنیم. تمرکز روی برقراری عدالت اجتماعی بیشتر باشد و این مهم مطالبه همه از مسئولان باشد. مسئولان باید توجه بیشتری به شرایط اجتماع و مردم داشته باشند. مردم باید احساس کنند افراد در خدمت دین هستند.

ایکنا ـ وظیفه مبلغان دینی به‌ ویژه روحانیون در تبلیغ دین چیست؟

حجت‌الاسلام علی محمدی، استاد حوزه و فعال قرآنی، در پاسخ به این سؤال مطرح شده به آیه 39 سوره مبارکه «احزاب» که می‌فرماید: «الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ ۗ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِيبًا؛ (این سنّت خداست در حق) آنان که تبلیغ رسالت خدا کنند و از خدا می‌ترسند و از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند و خدا برای حساب به تنهایی کفایت می‌کند» استناد کرد و گفت: این آیه شریف جان کلام در ابلاغ پیام دین است و این اصل رسالت جامعه روحانیت را در این حوزه (تبلیغ دین اسلام) دو چندان می‌کند. وظیفه ابلاغ و اطلاع‌رسانی یکی از شئونات کارشناسان امور دینی است.

ایکنا ـ چه بایدها و نبایدهایی از سوی مبلغان دینی باید رعایت شود؟

معنای مبلغ دینی تنها به جامعه روحانیت ختم نمی‌شود و این حالت تساوی بین روحانی و مبلغ وجود ندارد، با توجه به دورانی که هر فردی برای دانستن علوم دینی طی کرده و تحت نظر اساتید به نام دین آموزش دیدند خواه روحانی یا غیرروحانی می‌تواند مبلغ دینی باشد. شناخت متون دین که از متون مقدس است باید از سوی افراد خبره و کارشناس انجام پذیرد. قرار دادن واژه اطلاع‌رسانی در کنار تبلیغ بار معنوی را کمتر کرده است و اطلاع‌رسانی شاید بار معنوی و سنگین را نداشته باشد. در این میان افرادی همچون خبرنگاران با وجود موثق بودن منابع و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند واسطه باشند. در کنار ابلاغ پیام خدا به بشریت کلامی تحت عنوان عصمت را به کار می‌بریم، حداقل عصمت پیامبران در دریافت و ابلاغ پیام است و یکی از بایدها و نبایدهای مبلغ این است تا نسبت به دریافت پیام اشتباه نکرده باشد و پیام را در گام بعد به درستی انتقال دهد. فرد اگر قصد تبلیغ داشته باشد باید نسبت به ابلاغ عامل باشد.  

ایکنا ـ نقش رسانه در تبلیغ دین چیست؟

متأسفانه رسانه چه در بخش ملی و استانی در حوزه دین کم کار کرده است و نتوانسته نیاز مخاطب را به درستی شناسایی کند. برخی فیلم‌ها در حوزه کودک نیازسنجی شده و متناسب با ذائقه و علاقه کودک ساخته می‌شود، اما هرچه پیش‌تر می‌رویم این امر در حوزه بزرگسالان محقق نشده است و نقد جدی در این حوزه وجود دارد. عوامل رسانه در گام اول مخاطب را نشناخته است، به طور مثال سریال‌ها بار معنوی و پیام‌رسانی خاصی را ندارند. با ورود سریال‌های خانوادگی که از طریق نرم‌افزارها به فروش می‌رسد با وجود اینکه محتوای خاصی ندارد، اما مخاطب داشته و مردم برای تماشای آن هزینه می‌کنند. برای ساخت فیلم‌ها و... باید به افراد خوش‌فکر و برنامه‌ساز کاربلد میدان داده شود.

ایکنا ـ تبلیغ دین برای جذب نوجوانان و جوانان چگونه باید باشد؟

نگاه من به جوانان و نوجوانان خوشایند است، به طور مثال در مراسم اعتکاف، اربعین و سوگواری امام حسین(ع) جوانان و نوجوانان حضور فعالی دارند که بیانگر این است که جوان دلش با دین است، اما اینکه چرا وقتی به ظاهر می‌رسد در دام می‌افتد نشان‌دهنده این است که افراد و متولیان فرهنگی در ترویج سبک زندگی اسلامی کم گذاشتند. اگر بخواهیم جوانان به دین بازگردند باید حقیقت دین را بشناسند.