نگاهی به شیوه زندگی حضرت احمدبن موسی شاهچراغ

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مشهور شدن حضرت شاهچراغ به این لقب و ملقب شدن او به سیدالسادات مربوط به چندین قرن پس از وفات یا شهادت ایشان است. به‌طور کلی از آنچه که نسب‌شناسان، علمای رجال، محدثان، محققان و نویسندگان در مدح احمدبن موسی و فضایل وی نوشته‌اند، برمی‌آید که او کریم، شجاع، فاضل، صالح، بزرگوار و باعزت بوده و نزد پدرش منزلتی خاص داشته است.

پدرش او را بسیار می‌خواسته و وی را بر دیگران مقدم می`داشته و مزرعه خود را به وی بخشیده است. وی وصی بعد از پدرش بود و با قلم خود، قرآن بسیار نوشت و در زمان حیاتش هزار بنده آزاد ساخت و شخصی موثّق و راوی احادیث زیادی از نیای خود بود.

در خصوص فعالیت‌ها و مواضع سیاسی احمدبن موسی، می‌توان این فعالیت‌ها را از دو بعد، یکی نحوه تعامل او با مبارزان علوی علیه حکومت عباسی و دیگری چگونگی مواجهه وی با امامت امام رضا(ع) مورد بررسی قرار داد که حاکی از والیت‌مداری آگاهانه و جانبداری‌های افتخارآمیز او از امامت آن حضرت است.

انگیزه قیام احمدبن موسی در مرحله اول را می‌توان آگاه شدن وی از توطئه قتل امام و یاری کردن به وی در دفع توطئه مأمون ذکر کرد. هر چند به اشتباه، بعضی کتاب‌ها و تذکره‌های متأخر حرکت احمدبن موسی را از مدینه به‌سوی خراسان فقط دیدار برادرش علی بن موسی‌الرضا(ع) دانسته‌اند و بر همین اساس می‌نویسند: «احمدبن موسی به مرگ طبیعی در شیراز درگذشت». انگیزه قیام احمدبن موسی در مرحله دوم، یعنی پس از شهادت امام علی بن موسی الرضا دارای جنبه‌های عدالت‌خواهانه و یا خون‌خواهی است. قیام احمدبن موسی زمانی آغاز شد که توطئه مأمون برای از میان برداشتن امام رضا(ع) شدت یافت.

احمدبن موسی به همراه دو تن از برادرانش به نام‌های محمد و حسین و گروه زیادی از برادرزادگان، خویشان و شیعیان بالغ بر دو یا سه هزار نفر از طریق بصره عازم خراسان شدند و از هر شهر و دیاری که می‌گذشتند بر تعداد همراهان‌شان افزوده می‌شد به طوری که بعضی از مورخان تعداد یاران احمدبن موسی را نزدیک به پانزده هزار نفر ذکر کرده‌اند.

مورخان اتفاق نظر دارند که غالب امامزادگان در فارس و دیگر شهرهای ایران، از پراکنده‌شدگان این نهضت هستند. احمدبن موسی با تنی چند از برادران و یاران خویش تا مدتی که سلطان الواعظین آن را یک سال ذکر کرده است. زندگی مخفیانه‌ای برگزیدند. دشمن در گوشه و کنار به سختی در جست و جوی آن‌ها بود. حکمران فارس، جاسوسان بسیاری را برای یافتن احمدبن موسی گماشت. سرانجام جاسوسان محل اختفای حضرت احمدبن موسی و یارانش را یافتند. قتلغ‌خان با شمار زیادی از سپاهیان خود به آن‌ها هجوم برد. احمدبن موسی شجاعانه در مقابل دشمن پایداری کرد و به دفاع از خود پرداخت.

بعضی از منابع می‌نویسند: احمدبن موسی به تنهایی با لشکر انبوهی به نبرد پرداخت. دشمن چون دید از عهده او برنمی‌آید، شکافی در جایگاه استراحت وی ایجاد کرد و از پشت سرش شمشیر زد؛ سپس خانه را خراب کرد و بدن او در زیر توده‌های خاک، در محلی که هم‌اکنون مرقد و بارگاه اوست، پنهان شد.

منابع:
کتاب آفتاب شیراز تألیف دکتر علی اکبر کالنتری. شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز، 1230
کتاب چلچراغ شیراز تألیف دکتر جلیل عرفان منش. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1221.