دو مأموریت اصلی جهاددانشگاهی معطوف به توسعه فناوری / اقتصاد دانش‌بنیان را باور کنیم

به گزارش ایکنا، حمیدرضا طیبی، رئیس جهاددانشگاهی، امروز، هفتم مردادماه میهمان برنامه چرخ شبکه چهارم صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بود. وی درباره دستاوردهای چهل سال فعالیت جهاددانشگاهی در  آستانه تأسیس این نهاد، با اشاره به تاریخچه‌ای از فعالیت جهاددانشگاهی، گفت: به عنوان دانشجویان پیش از انقلاب و دانشجویان آرمان‌خواه و پیگیر مسائل و مشکلات کشور، احساسی که داشتیم، جدای از وابستگی‌های سیاسی و نظامی و ترویج فرهنگ غرب در کشور، این بود که جوامع ما به قصد از لحاظ توسعه علمی و فناورانه عقب نگه داشته می‌شوند و اگر صنعتی نیز به کشور می‌آید و توسعه پیدا می‌کند، صنعت مونتاژی است. اقتصاد ما نیز تک‌محصولی و متکی بر نفت بود. 

وی بیان کرد: با پیروزی انقلاب اسلامی این فکر در بین دانشجویان و دانشگاهیان به وجود آمد که چگونه می‌توانیم این عقب‌ماندگی را جبران کنیم. با تشکیل جهادسازندگی با هدف محرومیت‌زادیی از روستاها در بحث زیرساخت‌های عمرانی، این فکر پدید آمد که باید به دنبال نهاد علمی، فناورانه و فرهنگی باشیم. امام(ره) از سال 59 از وضعیت دانشگاه‌ها به لحاظ فرهنگی و حضور گروهک‌ها ابراز نارضایتی می‌کردند و معتقد بودند که دانشگاه‌ها باید بیشتر تولیدکننده باشند تا مصرف کننده. به همین جهت فرصت خوبی بود که این ایده عینیت پیدا کند و با تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، ایده جهاددانشگاهی ارائه و پذیرفته شد.

خودباوری، فناوری و غرور ملی

رئیس جهاددانشگاهی با اشاره به تشکیل جهاددانشگاهی با سه هدف توسعه علمی و فناورانه، توسعه فرهنگی و توسعه آموزش‌های مهارتی در کشور، ادامه داد: قرار بر این بود که با انجام اقدامات شاخص علمی و فناورانه، ایجاد خودباوری در مردم به ویژه در نسل جوان، ایجاد غرور ملی با انجام کارهای بزرگ، به ساختارهای فرهنگی مورد نیاز توسعه فرهنگی و اجتماعی برسیم. به لطف خداوند در طول این چهل سال فعالیت جهاددانشگاهی، با اعتقاد و خودباوری که در تأسیس‌کنندگان جهاددانشگاهی و بعد هم قشر جوان وجود داشت، موفق به الگوسازی‌های خوب در حوزه‌های مختلف چون پزشکی شدیم.

در علوم نوین و علوم پزشکی، کار با سلول درمانی آغاز شد که قرار است جای دارودرمانی را بگیرد؛ خیلی زود توانستیم در مرز این علم در دنیا حرکت کنیم و جزء چند کشور اصلی دارای این علم در دنیا باشیم

طیبی با اشاره به اینکه در بحث پزشکی، فعالیت خود را در درمان ناباروری شروع کردیم، گفت: همچنین برنامه‌ریزی کردیم که تمام فعالیت‌های جهاددانشگاهی حتماً باید با نظارت تیم علمی بر روی انجام تحقیقات کاربردی و تبدیل نتیجه فناوری به خدمات و محصول کارکند. همچنین گروهی نیز وجود داشته باشند که این خدمات را به صورت حرفه‌ای ارائه کند. این دو گروه با عناوین گروه‌های پژوهشی و مراکز خدمات تخصصی ایجاد شد. در حوزه پزشکی با درمان ناباروری شروع کردیم و امروز این الگوسازی‌ها به جایی رسیده که مردم برای درمان ناباروری نیازی به سفر به خارج از کشور ندارند و همچنین افرادی که امکانات مالی برای سفر به خارج از کشور نداشتند، این کار را با هزینه‌های نسبتاً پایین انجام می‌دهند.

وی اضافه کرد: در علوم نوین و علوم پزشکی، کار با سلول درمانی آغاز شد که قرار است جای دارودرمانی را بگیرد و به عبارتی نیز بازسازی بافت‌های فرسوده را انجام دهد. خیلی زود توانستیم در مرز این علم در دنیا حرکت کنیم و علم خود را تبدل به فناوری کنیم و جزء چند کشور اصلی دنیا باشیم که این علم را دارند و امروزه سلول درمانی انجام می‌دهیم. به هر حال کاری که امروزه در درمان پارکینسون در پژوهشگاه رویان انجام می‌دهیم، حرف نو در دنیا است؛ یعنی اقدامی است که همزمان با دو یا سه کشور دنیا در حال انجام هستیم.  

فناوری نفت

رئیس جهاددانشگاهی بیان کرد: در حوزه فنی و مهندسی، کارمان را با صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش و پخش شروع کردیم، چرا که مزیت ملی کشورمان است و منطقی است که نفت را با دانش و تجهیزات خودمان استخراج و تبدیل به فرآورده‌های با‌ارزش و بالاتری کنیم، زیرا حجم اشتغال بالاتری را ایجاد می‌کند. سرریز مجموعه فناوری‌های این صنعت به دلیل کامل بودن آن، می‌تواند به توسعه سایر صنایع کمک کند. در حال حاضر توان طراحی و ساخت دکل‌های حفاری نفت را داریم که تحویل شرکت ملی حفاری داده‌ایم. توانایی ساخت مته‌های حفاری را نیز داریم که کشوهای معدودی این دانش را دارند و با این کیفیت تولید می‌کنند. ما دانش آن را به دست آورده‌ایم و قراردادهایی در این زمینه داریم. همچنین در زمینه تولید مواد شیمیایی این صنعت، و بازوهای بارگیری الکترونیکی که نفت‌ها را از مخازن می‌کشند، اقدامات بزرگی انجام داده‌ایم.  

در حوزه آموزش، به سراغ «آموزش‌های نسل سه یا دانشگاه‌های نسل سه» رفته‌ایم؛ یعنی فارغ‌التحصیلی را تربیت کنیم که بتواند به طور مستقیم وارد بازار کار شود و کارآمد باشد

وی گفت: در حوزه کانی‌های فلزی و غیرفلزی، تمرکز ما بر کنترل آلایندگی در صنایع است و امروزه موفق شدیم بزرگترین تجهیزات غبارگیری صنعتی را بسازیم. همچنین در صدا و سیما برای نخستین بار فرستنده‌های متوسط رادیویی را ساختیم. در حوزه کشاوری نیز کارهای خوبی بر روی اصلاح نژاد دام انجام دادیم. به هر حال آب و هوای کشور ما خشک است و لازم است دام ما با میزان مصرف علوفه، بهره‌وری بالایی داشته باشد.

رئیس جهاددانشگاهی با اشره به ساختار‌سازی‌ در حوزه فرهنگی، اظهار کرد: ضروری بود که دانش ضمنی اساتید و محققان را در قالب کتاب و مجله مستند کنیم. بنابراین سازمان انتشارات جهاددانشگاهی را راه‌اندازی کردیم. همچنین خبرگزاری ایسنا اولین خبرگزاری غیردولتی بود که به همت دانشجویان جهاددانشگاهی ایجاد شد. مرکز افکارسنجی نیز به همین شکل راه‌اندازی شده است. همچنین در حوزه آموزش، سعی بر این بود که به سراغ آموزشی برویم که امروزه در دنیا به عنوان «آموزش‌های نسل سه یا دانشگاه‌های نسل سه» شناخته می‌شود؛ یعنی فارغ‌التحصیلی را تربیت کنیم که بتواند به طور مستقیم وارد بازار کار شود و کارآمد باشد. این موضوع را در دانشگاه علم و فرهنگ طی تعامل با پژوهشگاه رویان انجام داده‌ایم. افرادی که به این شکل وارد بازار کار می‌شوند، هم محققان توانمند و هم کارشناسان توانایی خواهند بود.

اقدامات جهاد دانشگاهی در زمینه اشتغال

طیبی با اشاره به اقدامات جهاد دانشگاهی در زمینه اشتغال، افزود: در مجموع به هدفی که از تحقق خودباوری داشتیم، دست یافتیم و موق شدیم برخی از نیازهای کشور را در حوزه‌هایی که ذکر شد و سایر حوزه‌ها، تأمین کنیم. مشکلی که با آن مواجه هستیم، این است که در کشور، آن باور جدی که اقتصاد ما باید اقتصاد دانش‌بنیان باشد، نیست. اینکه اقتصاد ما متکی بر تولید ملی باشد و تولید ملی متکی بر دانش و فناوری خودمان باشد و فناوری را موتور محرک بدانیم، هنوز ایجاد نشده است. درست است که باید توسعه تولید داشته باشیم، اما اگر می خواهیم تولیدی داشته باشیم که رقابت کند، باید تولید ما روزآمد باشد. بازار دنیا محدود است و دائماً رقبای جدید وارد این بازار می‌شوند. بنابراین باید فناوری‌های خود را ارتقا دهیم. احساس این است که هنوز باور نکردیم که اقتصاد ما باید متکی بر فناوری باشد. چین این را باور کرده و برای آن برنامه‌ریزی می‌کند؛ چنانکه ژاپن و کره نیز این باور را دارند.

مشکلی که با آن مواجهیم، نبود این باور جدی است که اقتصاد ما باید اقتصاد دانش‌بنیان باشد؛ اقتصاد متکی بر تولید ملی باشد و تولید ملی متکی بر دانش و فناوری داخلی باشد

رئیس جهاددانشگاهی با تأکید بر اهمیت اراده ملی در راستای فناوری، اظهار کرد: زیرساخت‌های این موضوع نیروی انسانی است که علی‌رغم مهاجرت جوانان، اما هنوز در این موضوع بی‌نظیر هستیم و دانشگاه‌ها نیروی انسانی خوبی تربیت می‌کنند. ظرفیت‌هایی همچون انرژی و معادن را داریم و در برخی از حوزه‌ها همچون بحث نانو، می‌توانیم خلق انرژی کنیم. احساس می‌کنیم هنوز این باور را نکرده‌ایم تا براساس آن برنامه‌ریزی جامع کنیم و اینکه چگونه در حوزه‌هایی که مزیت اصلی کشور است، صاحب فناوری شویم و اقتصادمان صاحب فناوری ملی شود. هنگامی که می‌خواهیم کار شاخص انجام دهیم، اثبات قابلیت این امر به دلیل اینکه نظام آن هنوز شکل نگرفته است، کار دشواری است.

وی با اشاره به نیازمندی به گذر 3 تا 12 سال برای اثبات اینکه توان انجام کار بزرگی را داریم، گفت: بنابراین باید برنامه مدونی را داشته باشیم که این زمان برای اثبات نیاز نباشد. هر کشوری که پیشرفت کرده‌، بر اساس برنامه‌ریزی و ایجاد ساختارهای لازم به نتیجه رسیده است. بنابراین هنگامی که این موضوع را دیدیم، متوجه شدیم، خودمان باید به دنبال مأموریت باشیم؛ یعنی نیازهای کشور را می‌شناسیم و باید دنبال مأموریت باشیم و باید مسئولان را برای دریافت منابع قانع کنیم.

اقدام عاجل جهاد دانشگاهی در توسعه فناوری

رئیس جهاددانشگاهی با اشاره به دیدار سال 97 با مقام معظم رهبری، بیان کرد: ضمن ارائه گزارشی از دستاوردها، درخواست کردیم تا هم از دستاوردهای جهاددانشگاهی استفاده شود و هم بتوانیم بودجه‌ پروژه‌های جدید فناورانه را در اختیار بگیریم تا با دست پر وارد بازار صنعتی و اقتصادی شویم. هر دو پیشنهاد مورد قبول قرار گرفت و توانستیم 21 پروژه فناورانه را تعریف کنیم. بودجه از سال 98 داده شد و تأکیدم بر این بود که حتماً طی دو سال، این را با توجه به تحریم و ضرورت رفع وابستگی‌ها انجام دهیم. بودجه این پروژه‌ها تأمین شد و پروژه‌ها در وضعیت فوق‌العاده خوبی هستند؛ پروژه‌هایی که هم از لحاظ فناوری مهم هستند و هم نیازهای ضروری کشور را برطرف می‌کند. تا پایان امسال یا سال آینده، پیشرفت خوبی در تکمیل این پروژه‌ها خواهیم داشت و امیدوارم طی همین مدت شاهد تحول خوبی در توسعه فناوری در جهاددانشگاهی باشیم.  

طیبی بااشاره به رایزنی جهاد دانشگاهی با صنایع مختلف، تأکید کرد: به آنها می‌گوییم که هزینه تأمین فناوری با ماست و تضمین خرید فناوری با شما باشد، به ویژه در شرایط فعلی تحریم که فرصت خوبی را ایجاد کرده است.

دو مأموریت جدی جهاددانشگاهی

وی با اشاره به چشم‌انداز فعالیت جهاددانشگاهی و برخی از افتخارات همکاران و دانشمندان پراستناد این نهاد در دنیا، گفت: در حال حاضر حجم زیادی از کار را شروع کردیم و اینها را باید به اتمام برسانیم. ضمن اینکه مرتباً باید فناوری‌هایمان روز‌آمد و به‌روز‌رسانی شود. بحث جدی بعدی این است که باید حرف نو برای گفتن داشته باشیم. حال که خودمان را سریع به صف فناوری دنیا می‌رسانیم، باید حرف نو داشته باشیم. اتفاقاً دانشجویان دکترا، بهترین ظرفیت برای نسل‌های آینده تکنولوژی هستند.

توان انجام مهندسی پایه را داریم و دستاوردهای خوبی داریم که امیدوارم تمرکز بیشتری در مهندسی پایه در جهاددانشگاهی داشته باشیم که در کنار روزآمدی، دو مأموریت جدی جهاددانشگاهی در آینده است

طیبی ادامه داد: یکی از مباحثی که در حوزه مهندسی و سایر حوزه‌ها در کشور مغفول مانده، این است که تمرکز ما بیشتر بر روی ساختن تجهیزات و دانش فنی تولید مواد مختلف رفته است، اما بر مهندسی پایه متمرکز نشده‌ایم. توان انجام مهندسی پایه را داریم و دستاوردهای خوبی داریم که امیدوارم تمرکز بیشتری در مهندسی پایه در جهاددانشگاهی داشته باشیم و بحث دیگر روزآمدی و حرف نو است. تمرکز بیشتر در مهندسی پایه و روزآمدی، دو مأموریت جدی جهاددانشگاهی در آینده است.

وی در پایان با بیان اینکه علاقه ما برخورداری نظام ملی علم، فناوری کارآمد و نوآوری است، گفت: این نظام علمی باید واجد سیاستگذاری علمی و برنامه‌ریزی اجرایی متناسب باشد؛ علم تولید شود، تبدیل به فناوری شود، بنگاه‌ها اقدام به تولید کنند و قوانین از آن حمایت کند. همچنین نظام بانکی باید ما را حمایت کند. براساس تجاربی که داریم، حداکثر 10 سال و طی دو برنامه پنج‌ساله، می‌توانیم کشور را از لحاظ پیشرفت و توسعه به نقطه مطلوبی برسانیم.