مهارت‌های ارتباطی خانواده در شرایط کرونایی

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، محمد ربیعی، دانشیار گروه مشاوره دانشگاه شهرکرد و مشاور خانواده و ازدواج، شامگاه گذشته هشتم آبان‌ماه در وبینار «کرونا و زندگی» که به همت سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی چهارمحال‌وبختیاری برگزار شد، با اشاره به اینکه کودک دماسنج و نشانگر خانواده است، اظهار کرد: اگر در دوران اضطراری کرونا، کودکان خوشحالند و علائمی در این ایام سخت نشان نمی‌دهند، پیداست که خانواده توانسته کارکردش را به خوبی ایفا کند اما اگر کودکان در خانواده بهانه‌گیر و لجباز شده و رفتارهایی مانند ناخن جویدن، گریه بی‌جهت و طولانی، ناله در خواب و نداشتن آرام و قرار را از خود بروز می‌دهند، سیستم خانواده دچار اشکال است و باید اصلاح شود.

وی با تأکید بر اینکه اگر کارکردی از خانواده در این ایام اضطراری کرونا خوب ایفا نشود، اول از همه کودکان متأثر می‌شوند، ادامه داد: بهترین توصیه به والدین برای این روزها، بازی با کودکان است، استرس و ترس کودکان از طریق بازی تخلیه می‌شود به‌ویژه اینکه والدین نیز در بازی با کودک همراه شوند و همین امر به کاهش استرس آنان کمک می‌کند. نظریات روانشناسی قائل به این نکته هستند که تفریح و بازی نیاز اساسی کودکان و بزرگسالان است که اگر به این مهم بها دهیم شرایط سخت کنونی را راحت‌تر پشت سر می‌گذاریم.

راهکارهای مدیریت کودکان در شرایط کرونایی

ربیعی مهم‌ترین کارکرد بازی کودکان را خُلق بهتر و کاهش رفتار ایذایی در آنان دانست و گفت: در چنین شرایطی منظور بازی‌هایی است که جنبه آموزشی ندارند بلکه صرفاً تفریح و سرگرمی هستند. در مورد کودکان ۲.۵ تا ۳ سال بازی‌های تمرینی و رفت و برگشتی مانند قایم‌موشک بازی، کارکرد بهتری دارد. کمی که بزرگ‌تر می‌شوند روی آوردن به بازی‌های نمادین مثلاً اجرای نمایش و نقش بازی کردن برای آنان خوشایند است، سپس بازی‌های قاعده‌مند به آنان کمک خواهد کرد‌.

این مدرس دانشگاه در تشریح شرایط بازی با کودکان، بیان کرد: از شرایط مهم بازی کودکان آن است که با حرکت همراه باشد و نشستنی نباشد و در عین حال با لمس و برخورد به یکدیگر همراه باشد، بهره‌گیری از کلام نیز به احساس بهتر کودک کمک می‌کند، بازی باید با هیجانات مثبت و منفی مانند برد و باخت، همراه باشد. لذت بازی والدین با کودکان دوطرفه باشد و والدین از بی‌حوصلگی یا مشغله در حین بازی با کودک فاصله بگیرند و حواسشان به بازی با کودک باشد تا به بهداشت روانی کودک کمک شود.

ربیعی تصریح کرد: تا جایی که امکان دارد اخبار مربوط به کرونا اعم از ابتلای همکاران یا فامیل و ... در حضور کودکان مطرح نشود چرا که اگر دچار ترس از کرونا شوند دایماً نگرانند که کرونا در لباس، اتاق، آشپزخانه و جای‌جای خانه کمین کرده است. نقاشی کمک مؤثری برای تخلیه نگرانی و اضطراب کودکان است؛ اگر از کودک بخواهیم در مورد ترس و نگرانی‌اش نقاشی کند، کودک ذهنیت خود را روی کاغذ می‌آورد و ترس و اضطرابش را با نقاشی بیان و تخلیه می‌کند.

مدیریت نوجوانان در ایام کرونایی

مشاور ازدواج و خانواده در استان با تأکید بر اینکه با توجه به ماهیت دوران نوجوانی، نوجوانان بیش از سایر اعضای خانواده دچار صدمات روانشناختی در قائله کرونا می‌شوند، افزود: دوران نوجوانی یک دوره خاص و بحرانی است و زمانی‌که اضطرابی به نام همه‌گیری کرونا بروز می‌کند، برای نوجوانان بحران در بحران اتفاق می‌افتد لذا خانواده‌ها باید بسیار مراقب باشند و از روش‌های پیشنهادی برای برخورد صحیح با نوجوانان در شرایط دشوار کرونایی بهره گیرند.

ربیعی گفت: اولین توصیه به والدین این است که با نوجوان وارد پرسش‌های بازخوردی شویم؛ به نوجوان نزدیک شویم و بپرسیم که «دوست دارم بدانم در این دوره غیر عادی چه رفتارهایی از ما به‌عنوان پدر و مادرت تو را آزار می‌دهد»؟ این پرسش کمک می‌کند که نوجوان از آنچه اذیتش می‌کند و پدر و مادر بی‌خبر هستند، صحبت کند. اگر لب به گلایه گشود نباید دفاع یا مقاومت کنیم یا موضع بگیریم بلکه اجازه دهیم حرف‌هایش را بگوید.

وی ادامه داد: در دنباله پرسش‌های بازخوردی باید از نوجوان بپرسیم «دوست دارم در این روزها حالت بهتر باشد پس بگو اگر چگونه باشم تو راضی‌تر هستی»؟ با این پرسش می‌توانیم سرنخ‌های تغییر را از خود نوجوان بگیریم و با ذهنیت خودمان برای آنان تصمیم نگیریم. درواقع، نوجوانی پدیده نوظهور هزاره سوم است و بر این اساس، درک نوجوانان بسیار مهم است و اگر درک شوند از استرس و نگرانی آنان کاسته می‌شود.

ربیعی با تشریح برخی ویژگی‌های نوجوانان، تصریح کرد: هیچکس به اندازه نوجوانان از تعطیلی مدارس استقبال نکردند چرا که به دنبال لذت هستند و اگر اینگونه نباشد باید به سلامتشان شک کرد. روی آوردن به بازی‌های رایانه‌ای، دیدن فیلم، تفریح با دوستان از کارهای مورد علاقه نوجوانان است که ذهنی لذت‌گرا دارند.

این مشاور خانواده در استان مشکل خُلق را یکی از ویژگی‌های منحصربفرد نوجوانی برشمرد و توضیح داد: خلق نوجوانان دائما در حال تغییر و بالا و پایین شدن است و وقتی که یک محرک خلق نوجوان را آزار دهد ممکن است تا هفته‌ها سر جای خود باز نگردد. همچنین خلق نوجوان با نصیحت و تذکر زیاد پدر و مادر به چالش کشیده می‌شود.

ربیعی بیان کرد: حفظ جایگاه و موقعیت برای نوجوان بسیار مهم است. تفکر فرضیه‌سازی از دیگر ویژگی‌های نوجوان است که مثلاً در برخورد با کرونا هر چیزی را ممکن‌الوقوع می‌دانند. تغییرات سریع و شدید بیولوژیک در نوجوانان نیز منجر به افزایش ریسک پرخاشگری به‌ویژه در پسران می‌شود، لذا اگر هر یک از این ویژگی‌ها درک و شناخته شوند، می‌توان در کاهش استرس به او کمک کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد در خصوص راهکارهای مدیریت ارتباط با نوجوانان در ایام سخت کرونایی، گفت: نوجوانان معمولاً از خودشان راضی نیستند و احساس خوبی به خودشان ندارند چرا که تغییرات جسمی و اخلاقی خودشان را آزار می‌دهد و باید دانست که عزت نفس نوجوان ریشه در جسم دارد که با دیدن تغییرات در جسم دچار آشفتگی می‌شوند و این امر منجر به نارضایتی آنان می‌شوند، لذا در چنین شرایطی باید از عیب‌جویی و عیب‌گویی نوجوان پرهیز کرد.

ربیعی تعطیل کردن نصیحت را یکی دیگر از راهکارها دانست و تصریح کرد: در ایام کرونایی به دلیل محدود شدن فعالیت‌های بیرون از منزل، تعاملات اعضای خانواده بیشتر است و نوجوان نصیحت بیشتری می‌شنود که این امر آسیب‌زا است. آنان مورد سؤال قرار گرفتن در مورد امور مختلف را دوست ندارند و برای حفظ صمیمیت و ارتباط با نوجوان باید از سؤال کردن پرهیز کرد.

وی با ذکر اینکه پدر و مادر باید سراغ نوجوان بروند، اضافه کرد: نوجوانان به گوش بزرگ نیاز دارند، آنان دوست‌پرست هستند چون از جانب دوستان نصیحت یا قضاوت نمی‌شوند یا سؤالی از آن‌ها نمی‌کنند یا حرفشان قطع نمی‌شود. نوجوانان از طریق شنیدن تغییر نمی‌کنند بلکه از طریق شنیده شدن با گوش بزرگ تغییر می‌کنند. آنان اگر خطا کردند باید بدون صحبت یا سرزنش راجع آن، بر راه حل بعدی تمرکز کنیم. والدین خردمند مسئله را می‌بینند و به فکر از حالا به بعد هستند که به حمایت و بهبود ارتباط با نوجوان کمک می‌کند.

بایسته‌های ارتباطی والدین در شرایط کرونا

ربیعی با تشریح بایسته‌های ارتباطی والدین در شرایط اضطراری کرونا، بیان کرد: توجه به افزایش صمیمیت زوجی در این ایام حائز اهمیت است، در شرایط عادی تعارضات میان پدر و مادر در حضور فرزندان اشکال ندارد چرا که حل مسائل و آشتی و روابط حسنه پس از کشمکش برای فرزندان آموزنده است اما در شرایط دشوار کرونایی نباید پدر و مادر تعارضات و کشمکش‌ها را در حضور فرزندان مطرح کنند و استرس آنان را افزایش دهند.

این مشاور خانواده در استان گفت: افزایش صمیمیت احساسی، حمایت فکری، حمایت جسمی و در کنار هم بودن، صمیمیت روانشناختی و بیان اضطراب‌های درونی، صمیمیت معنوی، صمیمیت تفریحی و اجتماعی با پرداختن به بازی‌های دسته‌جمعی در خانه، حمایت زمانی و اختصاص وقت به یکدیگر و حمایت مالی از جمله راهکارهای توسعه صمیمیت در خانواده و میان زوجین است.