شرحی بر جایگاه علمی امام جعفرصادق(ع)

وجیهه اشرفی مدرس دانشگاه شاهرود در گفت و گو با ایکنا از سمنان، ضمن تبریک فرارسیدن میلاد حضرت محمد(ص) و امام جعفرصادق (ع) مهمترین رویداد دوره زندگی امام جعفرصادق(ع) را درگیری بین دو حکومت بنی‌امیه و عباسیان دانست و گفت: در این برهه به نقل از  مرحوم طبرسی حضرت 4000 نفر شاگرد در رشته‌های مختلف علوم شیمی، طب، فقه کلام و ...تربیت کردند که این تعداد تربیت شاگرد یعنی گسترش دین و تشیع ، که در این راستا نهضت علمی امام با توجه شرایط اجتماعی و فرهنگی خاص زمینه ترویج علمی و معارف اسلامی را در ابعاد مختلف فراهم ساخت.

وی افزود: امام همه تلاش خودشان را در این راه به کار بردند چون عباسیان پس از دستیابی به قدرت در پوشش طرفداری از خاندان پیامبر (ص) و انتقام خون آنان و فراهم ساختن زمینه مناسب بوند که اینها موجب شد تا دوران آرامش و آزادی فراهم شد تا امام از این فرصت به خوبی استفاده کردند.

اشرفی با بیان اینکه شور و شوق علمی بی‌سابقه‌ای در جامعه به وجود آمد و زمینه گسترش علوم تجربی، عقلی و نقلی فراهم شد خاصه که متون ترجمه و فلاسفه یونان و سایر دانشمندان هم در اختیار بود محققان شیعه و سنی آن حضرت را پیشوا در علوم می‌دانستند که بی‌تردید با مطالعه‌ای که از سیره و تاریخ اهل بیت (ع) به جا مانده نشان می‌دهد علم آنان سرآمد همه علوم و آگاهی در دانش آنها در تمامی علومی که نیاز بشر است از درجه و تبحر بالایی برخوردار بوده چنانچه امام علی (ع) در توصیف دانش آل‌محمد(ص) می‌فرمایند آنان جایگاه سر خداوندی و پناهگاه فرمان الهی و مخزن علم خدا هستند.

این پژوهشگر علوم دینی در پاسخ به این سوال که چرا در زمان امام فرقه‌‌گرایی رواج بیشتری داشت اظهار کرد: بزرگان علمی می‌خواستند در مقابل امام خودی نشان دهند ،گرچه اذعان می‌کردند که اندوخته علمی خویش را از امام صادق دریافت کرده‌اند که این خود موجب رشد و بروز اعتقادات مختلف شد و متاسفانه این علم خود حجابی شد و از طرفی امام صادق با پاسخ به شبهات و پرسشهای اعتقادی تلاش کرد تا مبانی فکری شیعی و اسلام را محکم نماید.

به گفته وی، از سوی دیگر یکی از اقدامات موهن حکومت علیه حضرت ایجاد شبهه بود که تطمیع خواص و عوام علیه ایشان انجام می‌شد مثل تطمیع مالک بن انس از سوی حکومت که می‌گفت تو علیه امام تبلیغ کن و علم ایشان را نفی کن تا ما از تو حمایت کنیم و او متاسفانه این کار را انجام داد گرچه بعدا پشیمان شد.

این مدرس حوزه علمیه خواهران شاهرود با اشاره به اینکه تاکید حضرت محمد(ص) به پیروی از اهل بیت و قرآن برای این است که گمراه نشویم متذکر شد: از این رو پیوسته حضرت بر این امر سفارش داشتند و ائمه (ع) نیز در راستای این امر تلاش می‌کردند ولی با همه این اوصاف اهمیت ندادن و پیروی واقعی از ایشان در حقیقت در شناخت از شاخصه علم و عصمت امامان (ع)موجب شد تا دچار انحراف شدند.

اشرفی با تاکید بر اینکه معرف حقیقی شیعه و مسلمان واقعی مساله پذیرش ولایت و خلافت بلافصل حضرت علی و ائمه (ع) که از نسل ایشان هستند است یادآور شد: پس گمان شد شیعه اگر حق است چرا انشعابات در مسلمان و در شیعه حاصل شد البته فرقه‌هایی که در شیعه حاصل شد تعدای مثل کیسانیه، فطحیه و ... منقرض شدند و بقیه هم توسعه نیافتند که مشکل اصلی در این امر عدم شناخت میزان و ملاک پیروی از فرمان خدا و رسول خداست.

رییس جمعیت فرهیخته بانوان استان، گفت: در انحراف همه کسانی که با حضرات معصومین مناظره داشتند این امر ثابت شده، رشد مباحث علمی و فرهنگی زمان امام رضا (ع) و رواج مباحثات بین ادیان و مذاهب موجب شد از ناحیه امام معارف در سطح وسیعی گسترش یابد و این امر در مقایسه با زمان امام صادق به نوعی نهضت علمی تبدیل شد و اتفاقا شکل‌گیری فرقه ها و نحله‌ها و مکاتب فکری تحقق یافت و بی‌تردید با اشراف کامل امام رضا به علوم و زبانهای مختلف به امر الهی ، پیروزی بر حق حضرت مشهود می‌شد.

این پژوهشگر علوم دینی با تاکید بر اینکه در زمان امام باقر و امام جعفر صادق (ع) مناظره علمی وجود داشت ولی اوج این مساله در زمان امام رضا (ع) بود اظهار کرد: در مقایسه زمان این دو معصوم بزرگوار باید گفت: مباحثه آزاد دین و کرسی آزاد اندیشی در عصر امام رضا بیشتر بود که خود زمینه‌ساز رفع جهل و سیراب شدن جانهای تشنه مردم به ویژه جوانان شد و موجب تقویت فرهنگ ناب اسلام شد.

وی افزود: طی جابجایی حکومت از بنی‌امیه به بن‌ عباس امام صادق تلاش زیادی در حفظ جامعه شیعه داشتند و با تدابیری که به کار گرفتند بخصوص در زمان منصور که حکومت تثبیت شده بود امام در مواجهه با شبهات چنان حضور موفقی داشتند و بر این اساس با صفت «صادق»مردم دریافته بودند آنچه که راستی و درستی است باید از زبان امام دریافت کنند.

اشرفی اذعان کرد: توسعه جمعیت شیعه نسبت به دوره‌های قبل و مقابله آگاهانه امام با شرایط سیاسی اجتماعی موجود نیاز به طراحی و مهندسی در جامعه شیعه داشت که امام جعفر صادق (ع) این امر را به خوبی مدیریت کردند.

وی استمرار جهاد و مبارزه خستگی‌ناپذیر داشتن در مقابل دشمن را هدف اصلی امام دانست و افزود: ایشان با ایجاد کادرسازی و شبکه‌سازی زمینه قوی برای تبلیغ مساله امامت که همان حاکمیت خدا و مبارزه با طاغوت است را محور فعالیت خود قرار داده و در کنار تبیین و تعلیم آموزه‌های دین به ضرورت حاکمیت الهی توجه می‌دادند و این تشکیلات را پنهانی مدیریت می‌کردند.