کتاب «دین و دنیا»؛ آخرین اثر سروش‌محلاتی روانه بازار نشر شد
کتاب «دین و دنیا» با موضوع بررسی نسبت دین و دنیا جدیدترین اثر حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش‌محلاتی، از اساتید دروس خارج فقه حوزه علمیه، از سوی انتشارات میراث اهل قلم به زیور طبع آراسته شد.
به گزارش ایکنا، از جمله عناوینی که در این کتاب به آنها پرداخته شده عبارت از «گستره مباحث دین و دنیا»، «چیستی دین»، «امکان فهم دین»، «حکمت دینوی شریعت»، «پایداری و ناپایداری در احکام شریعت»، «رغبت به دنیا»، «توسعه زندگی»، «قلمرو حضور دین»، «رابطه دنیا و آخرت»، «بهره‌مندی حداقلی یا حداکثری از دنیا»، «نظریه جدایی دین از حیات دنیوی»، «هدف دنیوی انبیاء»، «رهبری دینی و دنیوی پیامبر(ص)»، «قلمرو دنیوی شریعت»، «جهت‌گیری اخروی شریعت»، «ضرورت دخالت دین در دنیا»، «حق عقل در معیشت دنیوی»، «احکام عقلی و احکام دینی»، «رشد عقلانیت در جامعه دینی»، «فهم عقلانی از شریعت» و «مکانیزم ثبات و تغییر در احکام دینی» هستند.
نویسنده در بحث «تعریف دین» آورده است: «اولین بحثی که ما با آن مواجه هستیم چیستی دین است. نمی‌توان درباره نیست میان دین و دنیا داوری کرد، مگر اینکه قبلاً تعریفی از دین ارائه شود. متاسفانه ما در زمینه چیستی دین با یک تعریف روشن از دین مواجه نیستیم. به تعداد ادیانی که در دنیا بودند و هستند تعریف از دین ارائه شده است و هرکسی با یک نگاه خاصی چارچوبی را برای دین ترسیم می‌کند و این یکی از مشکلات بحث است. به هر حال ما باید در آغاز، تلقی خودمان را از دین مشخص کنیم. برخی از مؤلفان و نویسندگان عصر حاضر، اینطور تمایل دارند که بگویند دین، عبارت است از «ما جاء النبی»، آنچه را پیغمبر اکرم(ص) آورد دین است. تلقی‌های دیگری هم در بین علمای دیگر ما از دین وجود دارد.
برخی هم مثل علامه طباطبایی معتقدند دین در فرهنگ ما عبارت است از تسلیم شدن در برابر اراده و مشیت الهی، البته اراده و مشیت تشریعی. استناد آنها هم به این آیه شریفه قرآن است: «إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ» دین در نزد خدا همان اسلام است. تعریف‌های دیگری هم وجود دارد.»
بحث دیگری که مورد توجه قرار گرفته «قلمرو دین» است که در این بخش می‌خوانیم: «بحث دوم این است که آیا دین ادعا می‌کند که ارائه کننده همه نیازهای بشر است؟ ما این سوال را از یک منبع معتبر دینی، از قرآن و سنت می‌پرسیم که ادعایش چیست؟ آیا به همه چیز، پاسخگو هست؟ آیه مبارکه سوره نحل خیلی قلمرو وسیعی را بیان می‌کند: «وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ»، ای پیامبر، قرآن را بر تو نازل کردیم که بیان‌کننده هر چیزی است. قلمروی هر چیز تا کجاست؟ آیات به این معنا است که ما همه نیازهای دنیوی خودمان را در قرآن باید جستجو بکنیم؟ چون که قرآن «تبیانا لک شی» است، پس پزشک هم باید سوالات خودش را از قرآن بپرسد؟ صنعتگر هم باید سوالات خودش را از قرآن بپرسد؟
از طرف دیگر همین مطلب به شکلی دیگر در سنت هم آمده است. در کتاب شریف «اصول کافی» یک باب، تحت این عنوان دیده می‌شود «جمیع ما یحتاج الناس الیه الا و قد جاء فیه کتاب او سنة»: که روایات زیادی هم دارد. آیا معنای این دسته روایات این است که تمام نیازهای بشر در قرآن و سنت پاسخ پیدا می‌کند و با وجود کتاب و سنت انسان نیاز به هیچ منبع دیگری برای دستیابی به نیازهای خودش ندارد؟ این تعبیراتی که در قرآن و روایات است، به چه معناست؟ پس بحث دوم این است که دین ادعای ارائه چه مطالبی را دارد؟»
یکی دیگر از مباحث را نیز «مصادیقی که عملاً دین به آنها پرداخته است» تشکیل می‌دهد و در این بخش آمده است: «بحث سومی که داریم این است که دین در چه مصادیق و مواردی عملاً وارد شده است؟ چقدر باید کلیت و شمول ادعای قبلی را پذیرفت؟ دین عملاً در برخی از مسائل وارد شده است. آن موارد و مصادیق را باید احصا کرد حتی اگر آن ادعای قبلی هم وجود نداشته باشد، دین در زمینه خوردنی‌ها وارد شده است یا نه؟ اینکه چیزهای را بخورید و چه چیزهایی را نخورید؟ «إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّه» چهار بار این مطلب در قرآن تکرار شده است.
هم در سوره‌های مکی و هم در سورهای مدنی. مردار حرام است، خوردن خون حرام است، گوشت خنزیر هم حرام است، هر چیزی هم که به غیر نام خدا ذبح شود، خوردن آن هم حرام است. پس در زمینه خوردنی‌ها هم دین بالاخره وارد شده است. همچنین دین احکامی را برای نکاح و ازدواج دارد. اینکه با چه کسانی می‌شود ازدواج کرد و با چه کسانی نباید ازدواج کرد؟ دین نسبت به برخی از معاملات و تجارت‌ها وارد شده است. برخی از آنها را تخطئه کرده است: «أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا» دین وارد شده و برخی از مجازات‌ها و کیفرها را مشخص کرده است، کیفری که برای سرقت وجود دارد یا برای محاربه است یا برای زنا است؛ یک مجموعه‌ای از موارد است که دستوراتی در دین در این زمینه‌ها وجود دارد.
باید این موارد کنار هم گذاشته و با هم دیده شود و بعد ببینیم چه استنباط و استنتاجی انجام می‌شود و آیا می‌شود گفت که دین در قلمرو مسائل دنیایی وارد شده است؟ علاوه بر این مسائلی که در قرآن است، یک طیف بسیار وسیع‌تری در روایات است؛ در مسائل مختلف دنیایی، پیغمبر و ائمه احکام یا ارشادهایی دارند. حتماً در جریان هستید که در همین چند سال اخیر و حدوداً دو سه سال قبل، کتابی به نام «مفاتیح الحیات» تحت نظر و اشراف آیت الله جوادی آملی تالیف شده است و طی سه سال اخیر این کتاب با تیراژ بسیار بالا مورد استقبال قرار گرفه است، مولف بزرگوار این کتاب، این کتاب را براساس این فکر تالیف و تدوین کرده است که همان طوری که ما یک کتاب «مفاتیح الجنان» داریم که کلیدهای رسیدن به بهشت را در اختیار ما قرار می‌دهد و راه عبادت را به انسان می‌آموزد و مناجات با خدا، دعا و ... کلیدهای مربوط به عالم آخرت است، ما احتیاج داریم از منابع دینیمان استفاده کنیم و کلیدهای را به دست بیاوریم برای اینکه زندگی دینایمان سامان پیدا کند.
«مفاتیح الحیات» کلیدهای زندگی همین جهان است، از خوردن و آشامیدن و خوابیدن و ورزش کردن و لباس پوشیدن و از هر چه بخواهید که مربوط به زندگی دنیا است. نمونه‌هایی را در این کتاب می‌بینید روایت‌هایی است درباره این که اگر می‌خواهید بهداشت داشته باشید این طور عمل بکنید، غذا می‌خواهید بخورید به این روش باشد، درباره لباس پوشیدن، خوابیدن، ورزش کردن، ارتباطات جمعی بین انسانها، حتی حقوق حیوانات، هم در این کتاب جمع شده است.
بحث بر سر این است که آیا آموزه‌های دینی در همین مواردی که در این کتاب آمده که درباره مسائل دنیوی است چه سطحی از زندگی دنیا را در اختیار ما قرار می‌دهد؟ به صورت روشن «و من باب مثال» یک فصل بهداشت آنجا است. بهداشت بدن، بهداشت لباس، بهداشت دهان و دندان و .. از روایات آورده‌اند. سوال این است: بهداشتی که در این روایات است یک حداقل بهداشت است یا یک حداکثر؟ اگر حداقل باشد برای همان جوامع قدیم و گذشته که همین حداقل‌ها را هم بلد نبودند، خیلی کارساز است، ولی برای جوامع پیشرفته امروز که به مراتب حداکثر بهداشت دسترسی پیدا کرده‌اند، چه مطلب قابل ارائه و عرضه‌ای دارد؟
اگر به هزار سال قبل برگردیم، با این دستورات بهداشتی می‌توانیم سرمان را در دنیا بالا بگیریم؛ آن موقعی که هیچ خبری از بهداشت نبود، ما چنین دستوراتی در دینمان داشتیم. اما آیا امروز هم قابل ارائه و عرضه است؟ یک چیز نو و اضافه‌ای را دارد یا نه در این زمینه تجربیات بشر، بسیار پیشرفته‌تر است و اصلاً تدوین کردن «مفاتیح الحیات» چیزی بر ارزش و اعتبار دین نمی‌افزاید و بهتر است که اصلاً این عرضه نشود؟ این مساله چیست؟»
انتهای پیام
