راهکارهای فرهنگی ارتقای امنیت زنان در فضای مجازی

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست بین‌المللی «امنیت زنان و خانواده در خاورميانه با تاکید بر نقش شهید سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس» امروز پنجشنبه، 18 دی‌ماه از سوی دانشگاه الزهرا(س) و دانشگاه حکیم سبزواری برگزار شد.

امین کوشکی، عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری، در این نشست با موضوع «رسانه و نقش آن در حمایت از حقوق زنان» طی سخنانی گفت: براساس مطالعات و پژوهش‌هایی که انجام داده‌ام، معمولاً حضور زنان در شبکه‌های اجتماعی وسیع‌تر و منفعل‌تر است، بالاخص در تلگرام و اینستاگرام این موضوع بسیار ملموس‌تر بوده است. بر اساس آمارها 24 میلیون ایرانی در اینستاگرام فعال هستند و ایران رتبه هشتم را در دنیا داراست. 26 درصد از مردان از اینستاگرام استفاده می‌کنند و بقیه کاربران، خانم‌ها هستند. بیشترین تعداد نیز مربوط به سنین بین 17 تا 28 سال است. براساس نظر رئیس انجمن مددکاری اجتماعی، بیشترین آسیب در این حوزه مربوط به زنان و دختران است، لذا باید در این زمینه به میزان بیشتری ورود داشته باشیم.

وی با اشاره به معنای امنیت افزود: امنیت را حالت فراغت نسبی از تهدیدها یا آمادگی رویارویی برای هر تهدید و حمله تعریف کرده‌اند. براساس آموزه‌های دینی نیز امنیت از ضروری‌ترین نیازها برای انسان است. ما باید این موضوع را در حوزه شبکه‌های اجتماعی تطبیق دهیم، چراکه نمی‌توانیم بگوییم در این بستر هیچ خطری وجود ندارد، بلکه باید برای آسایش افراد تضمین لازم را به وجود بیاوریم.

کوشکی بیان کرد: امنیت ابعاد مختلفی همانند روانی، سیاسی، اقتصادی و سایبری دارد و یکی از مسائل روز نیز در حوزه امنیت سایبری است، چراکه روی همه ابعاد دیگر امنیت می‌تواند تأثیر بگذارد و این سخن نشان‌دهنده اهمیت این حوزه است و امروزه هم برخی از آثار و نتایج آن را مشاهده می‌کنیم. اما درباره تأثیر فضای مجازی بر امنیت زنان دو دیدگاه وجود دارد که یک دیدگاه معتقد است این شبکه‌ها می‌توانند باعث افزایش قدرت زنان شوند، چراکه در گذشته بستر لازم برای اظهار عقیده آنها وجود نداشته است، اما امروز از چنین ابزاری برخوردار هستند. از سوی دیگر این بستر عاملی برای اتحاد آنها و تلاش برای تبدیل شدن به گروهی ذی‌نفوذ است.

عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری یادآور شد: برخی نیز معتقدند بستر فضای مجازی باعث ناامنی برای زنان و دختران، خشونت جنسی، فاش شدن اطلاعات شخصی و بر هم خوردن روابط با خانواده شده است و در این زمینه به آمار و اطلاعات نیز اشاره می‌کنند. درباره راهکارهای مقابله با این وضعیت نیز پیشنهاداتی همانند نظارت بر شبکه‌های اجتماعی اعلام شده است اما راهکارهایی هم داریم که آموزشی و فرهنگی هستند.

وی تصریح کرد: انتقادی که می‌توان وارد کرد این است که نگاه بسیاری از افراد در جامعه به راهکارهای قانونی است و راهکارهای فرهنگی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. مقوله آموزش در این زمینه یکی از ضرورت‌های جدی سیستم آموزشی و فرهنگی ماست. در حالی‌که سیستم آموزشی روی مهارت‌های دیگر تأکید دارد و کمتر به این موضوع پرداخته است. اساساً در سیستم آموزشی ما مهارت‌های زندگی مورد توجه قرار نگرفته در حالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته اینگونه نیست.

کوشکی یادآور شد: تنها جایی که در کشور ما سواد رسانه‌ای آموزش داده می‌شود در سال دهم دبیرستان است، اما باید به سمت تولید محتوا برای سنین پایین‌تر از جمله سنین 3 تا 6 سالگی برویم. امروزه تغییراتی اساسی در جهان در حوزه سواد رخ داده و در دانشگاه‌های معتبر دنیا نیز تدریس می‌شود. یکی از مهم‌ترین تغییرات اختراع ماشین چاپ بود که باعث شد همه امکان باسواد شدن داشته باشند؛ در حالی‌که قبل از آن امکان سواد فقط در اختیار مقامات کلیسا بود.

وی ادامه داد: امروز با گسترش فضای رسانه‌ای شاید این سؤال ایجاد می‌شود که باسواد بودن چه معنایی دارد؟ اگر بخواهیم سواد رسانه‌ای را به صورت مختصر تعریف کنیم، دانش پیرامون چگونگی عملکرد رسانه‌های جمعی است. این سواد افراد را از حالت منفعل به حالت انفعال و تأثیرگذاری سوق می‌دهد، اما اینکه آیا کودکان این مهارت را دارند که به خوبی از رسانه‌ها استفاده کنند، نیازمند تحلیل بیشتری است، چراکه ممکن است در آینده منجر به بحران شود. به همین دلیل است که در سطح دنیا به میزان زیادی به مقوله سواد رسانه‌ای توجه می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری تأکید کرد: بنده تجربه کشور کانادا را مطالعه کردم که آنان حتی در مقطع قبل از کرونا، توسط NGOها دوره‌هایی را برای والدینی که می‌خواستند برای فرزندان خود رسانه تهیه کنند، برگزار می‌کردند و بعد تلفن هوشمند یا تبلت در اختیار آنها قرار می‌گرفت، اما در کشورمان در این زمینه ضعف‌های بسیاری داریم و مثلاً تبلت در اختیار کودکی قرار می‌گیرد که هیچ آموزشی ندیده است و وارد دنیایی می‌شود که بعداً کنترل آن بسیار سخت خواهد بود.

کوشکی افزود: مهارت دیگر در فضای تفکر انتقادی است یعنی دیدگاه‌های خود و دیگران را به صورت دقیق و منطقی مورد بررسی قرار دهیم. اینکه این مهارت امروزه در فضای مجازی کاربرد بسیاری دارد غیر قابل انکار است و اگر چنین مهارتی نباشد، تبعات بسیاری برای نسل جوان در پی خواهد داشت، چراکه بسیاری از افراد در این فضا با موضوعاتی همانند منبع معتبر آشنایی ندارند، اما هیچ زمانی هم برای تفکر انتقادی به عنوان اصلی اساسی در سواد رسانه‌ای اختصاص نداده‌ایم، لذا مشکلات بسیاری برای جوانان ما به وجود آمده است.

وی ادامه داد: مسئله دیگر در سواد رسانه‌ای، مهارت ارتباطی است و اینکه افراد بدانند چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند و حتی استیکرها و نوع پوشش می‌تواند منتقل‌کننده پیام باشد. امروزه بسیاری از خانواده‌ها درگیر دختران و پسرانی هستند که بدون داشتن این مهارت وارد روابطی شده‌اند که برای آنها تبعات بسیاری در پی داشته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری در پایان گفت: در نتیجه‌گیری بحث باید گفت براساس آنچه در ابتدای بحث در تعریف امنیت گفتیم ‌امروزه این فراغت و امنیت را در جامعه خودمان نداریم و هیچ خانواده‌ای نمی‌تواند بگوید دچار مشکلات ناشی از فضای مجازی نشده است. از سوی دیگر آمادگی برای مقابله با تهدیدها نیز وجود ندارد، لذا معتقدم آموزش این محتواها به ویژه برای جامعه زنان اهمیت بسیاری دارد تا با این خطرها آسیب نبیند و بتواند با آن مقابله کند. همچنین NGOها و مؤسسات خصوصی نیز باید فعال شده و آموزش‌های لازم را ارائه دهند. از سوی دیگر ارتقای این مهارت‌ها می‌تواند زمینه فعالیت‌های اجتماعی زنان را فراهم کند.