خودباوری ملی و فرهنگی؛ ویژگی مهم فرهنگ مقاومتی

به گزارش ایکنا؛ نشست رویکرد نظری مقاومت، ویژه گرامیداشت شهادت شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید محسن فخری‌زاده، دوشنبه، ۲۹ دی‌ماه، به همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی برگزار شد. در ادامه متن سخنان حجت‌الاسلام، مسعود آذربایجانی، استاد گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه را می‌خوانید؛

این ایام با عنوان مقاومت نامگذاری شده و دلیلش این است که این سرداران بزرگ هرکدام در یک صحنه و عرصه‌ای نمادها و سنبل‌ها و اسطوره‌های مقاومت و استقامت بودند. آیه شریفه می‌فرماید «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ . نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ». یعنی کسانی که گفتند خداوند ما الله است، به این معنا که مربی ما و تدبیرکننده زندگی ما الله است، اما استقامت هم کردند، فرشتگان بر آنها نازل می‌شوند و به آنها می‌گویند که ترسی نداشته باشید و از آینده نگران نباشید و غم و غصه گذشته را نیز نداشته باشید. به آنها بهشت را بشارت می‌دهند و می‌گوید در همین دنیا ولی شما و سرپرست شما هستیم و حواس ما به شما هست. برای شما چیزهایی که میل دارید در آخرت نیز آماده شده و این پذیرایی خدای مهربان است.

کامیابی در گرو استقامت است

این معنا که در آیه گفتیم، در آیات دیگر نیز ذکر شده است و به استقامت، به صراحت تعبیر شده است. در سوره جن فرمود «وَ أَنْ لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُمْ مَاءً غَدَقًا»، یعنی اگر اینها بر مسیری که انتخاب کردند، استقامت کنند، آب فراوان به آنها می‌نوشانیم که آب حکمت و برکت و معیشت و ... است. لذا فراوانی‌ها در پرتو صبر و استقامت و مقاومت به وجود می‌آید.

فرهنگ مقاومتی، مانند اقتصاد مقاومتی، یکی از اضلاع پازلی است که باید به آن توجه کنیم و با این اضلاع است که می‌توانیم با مقاومت به اهداف خود برسیم. این فرهنگ، فرهنگی است که در آن با استفاده از ظرفیت‌های درون‌زای خود، در برابر سایر فرهنگ‌ها مقاومت کنیم و بر اساس همین‌ها بالندگی داشته باشیم و بتوانیم بر فرهنگ‌های دیگر نیز اثر بگذاریم. وقتی بتوانیم تأثیرگذار باشیم، مقاومت فرهنگی سر برمی‌آورد.

اولین ویژگی فرهنگ مقاومتی، اِسناد کامیابی‌ها و ناکامی‌ها به درون است. دشمن همیشه در کمین است، اما باید نقاط ضعف و قوت را درون خود ببینیم. نظریه‌ای در روانشناسی اجتماعی داریم که می‌گوید وقتی دانش‌آموز شما در آزمون امسال موفقیت را کسب نکرد و این ناکامی را به معلم اِسناد دهد و بگوید معلم با من دشمن بود، تأثیری بر سرنوشت او ندارد، اما اگر به خودش و درونش نسبت دهد و بگوید خوب کار نکردم و تلاش کافی نداشتم و کلاس کافی نرفتم، اینجا است که برای موفقیت در آینده، سعی به جبران آن می‌کند.

خودباوری ملی و فرهنگی ویژگی مهم فرهنگ مقاومتی است

پس اولین ویژگی فرهنگ مقاومتی این است که موفقیت‌ها و ناکامی‌ها را به خود نسبت دهیم. اما دومین ویژگی، کسب آمادگی لازم است که بستن و فلیتر کردن نباید راه‌حل اساسی باشد و در رابطه با امور فرهنگی باید سیاست اصلی‌مان این باشد که جامعه در قالب این موارد قوی باشد و در مقابل ویروس‌های بیرونی مقاومت کند. ویژگی سوم خودباوری ملی و فرهنگی است. در حقیقت، ما وقتی می‌توانیم مقاومت کنیم که داشته‌های خود را ببینیم و به داشته‌های خود توجه کنیم. آنهایی که در گذشته هستند را روزآمد و احیا کنیم و داشته‌های فعلی را مورد توجه قرار دهیم و این را به عنوان سرمایه‌های درون‌زای خودمان به دیگران معرفی کنیم که خودباوری ملی را ایجاد کنیم. اینها باعث می‌شود براساس داشته‌های خود، مقاومت لازم را داشته باشیم.

ویژگی چهارم، جلب اعتماد عمومی است. تولیدات فرهنگی ما وقتی مورد توجه، مورد استفاده و مهم می‌شود که آحاد مردم به این تولیدات بومی اعتماد کنند که بخش عمده‌ای از آن در رسانه ایجاد می‌شود و این نیازمند اعتماد ملی است. باید عواملی را که باعث کاهش این اعتماد شده، از بین ببریم و وقتی اعتماد ملی شکل گرفت، فرهنگ مقاومتی شکل خواهد گرفت.

ویژگی پنجم، گسترش نگرش انتقادی است؛ یعنی هر حرفی را که قبول می‌کنیم، باید مستند باشد و توجه نکردن و عدم اتکا به سخنان بی‌دلیل، نمود تفکر انتقادی است. باید مسائل را با دلیل قبول کنیم و برای نهادینه کردن فرهنگ مقاومتی و مقاومت فرهنگی، تفکر انتقادی نهادینه شود. وقتی این نگاه را داشته باشیم، هر سخنی که از فرهنگ‌های دیگر به سمت ما آید به راحتی قبول نمی‌کنیم و آن را براساس دلیل و برهان و سند محک می‌زنیم. مقدمه‌اش این است که در داخل و خارج، تبادل فرهنگی داشته باشیم که قدرت تفکر انتقادی ما بالاتر برود. مجدداً تأکید می‌کنم، همانطور که اقتصاد مقاومتی برای جامعه لازم است، فرهنگ مقاومتی نیز لازم است که می‌توانیم از نسل‌هایی که در این زمینه‌ها مقاومت کردند، مانند سردار سلیمانی و شهید فخری‌زاده استفاده کنیم.