نامه علی(ع) به مالک اشتر مانیفست حکومتداری در اسلام است

به گزارش ایکنا، معرفی و بررسی کتاب «اسوه رادمردی؛ تأملی بر زندگی و سیره امام علی (ع)» دوشنبه ۱۳ اردیبهشت با سخنرانی محمدجواد گودینی نویسنده، لیلا بیات منتقد و دبیری محمد آسیابانی برگزار شد.

گودینی نویسنده اثر درباره دلایل و اهداف نگارش کتاب «اسوه رادمردی» گفت: من تصورم این بود که دانشمندان، مورخان، محدثان و ... هر کدام از زاویه نگاه خود به شخصیت حضرت علی پرداخته‌اند و این نگاه تک بعدی بوده است؛ بنابراین کتابی که از ابعاد گوناگون به شخصیت حضرت علی (ع) پرداخته باشد و در عین حال مختصر و مفید باشد، نیافتم و احساس کردم جای این اثر در کتابخانه‌ها و مکتوبات خالی است.

وی افزود: کتاب «اسوه رادمردی» حاوی نکات کلیدی از زندگانی امام (ع) هم از نگاه تاریخی و هم تحلیل حوادث، نقش امام در گسترش علوم و تمدن اسلامی و ... است و تلاش شده در این اثر کتابی کامل و جامع تدوین شود و مهمترین رخداد‌های عصر پیامبر و نقش خوارج در این جنایت تاریخی انعکاس یابد.

گودینی با اشاره به عنوان کتاب نیز گفت: زمانی که در مرحله فیش‌برداری برای تألیف کتاب بودم، نکته‌ای به ذهنم آمد که یک بخش از کتاب را به علی (ع) از نگاه دیگران از جمله یهودیان و مسیحیان و ... بپردازم. زمانی که مدتی گذشت و تحقیقاتی کردم، احساس کردم این مسئله به قدری جامع است که باید کتاب‌های متعددی برای آن نوشته شود. اما من یک ویژگی مشترک در میان کسانی که مسلمان نبودند و درباره علی (ع) سخن گفته بودند، یافتم و آن علاقه‌مندی این افراد به فضیلت، اخلاق و معنویت بود. در واقع هر کس درباره وی سخن گفته شیفته وی شده و وی را قله فضایل اخلاقی دانسته است و نتوانسته سخنی درباره او نگوید و ننویسد.

این نویسنده ادامه داد: این کتاب در چهار فصل تدوین شده و تمام تلاشم این بوده که از چارچوب مختصر و مفیدگویی خارج نشوم. در فصل اول به تولد و کودکی و نقش والدین در پیشبرد اسلام پرداخته شده است. در فصل دوم درباره فضایل حضرت به ویژه از نگاه محدثان و مورخان نوشته شده است. فصل سوم نیز به دوران خلافت و حوادث آن زمان و فصل چهارم به شهادت حضرت پرداخته شده است.

لیلا بیات، منتقد نیز درباره نقاط ضعف و قوت این کتاب گفت: این اثر هم به فضایل و هم زندگانی امام علی (ع) پرداخته است، در حالی که کمتر کسی همه ابعاد را بررسی کرده است. نویسنده در مقدمه کتاب هدف از تألیف این کتاب را پرداختن به شخصیت و زندگانی امام علی (ع) به صورت توصیفی و تحلیلی دانسته است و من نیز در میان کتاب‌هایی که بررسی کرده‌ام، این اثر را یک کتاب جامع یافتم. نویسنده از منابع معتبر و مهم اهل سنت و شیعه استفاده کرده است؛ بنابراین این کتاب می‌تواند برای پژوهشگران اثر مناسبی باشد.

وی تصریح کرد: این اثر صریح و روان نوشته شده و پیچیدگی ادبی ندارد و خواننده به راحتی می‌تواند با کتاب ارتباط برقرار کند.

این منتقد با اشاره به نقاط ضعف کتاب بیان کرد: روایات بسیاری در این کتاب به ویژه در فصل دوم آمده که، چون از انسجام خاصی برخوردار نیستند، خواننده را دچار سرگردانی می‌کند. همچنین در فصل اول یکسری مطالب مانند ماجرای کیسانیه یا مختاریه آمده که می‌توانست در این فصل نباشد و به نظر می‌رسد مورد هدف نویسنده نبوده و باعث شده خوانند از فضای کتاب دور شود.

گودینی در بخش دیگری از این نشست مجازی گفت: اینکه فصل دوم می‌توانست منسجم‌تر باشد، موافق هستم. اما با توجه به اینکه تألیف این فصل زمان طولانی‌تری را به خود اختصاص داد؛ از این رو آغاز کار با ادامه و پایان آن به ویژه از نظر قلمی قدری متفاوت شد و من در ابتدا یک کلیتی را در ذهنم داشتم، اما پس از ورود دیدم که جای کار بسیاری دارد و امیدوارم در چاپ‌های بعدی بتوانم با تأمل بیشتر اصلاحاتی را در این فصل و فصول دیگر انجام دهم.

وی در ادمه درباره تأکید امام علی (ع) بر وحدت ادامه داد: امام علی در طول زندگی مبارکش بر وحدت و یکپارچگی و انسجام امت تأکید کرده است و تلاش می‌کرد که کار به خونریزی و جنگ کشیده نشود. با طلحه و زبیر بسیار صحبت کرد و این صحبت‌ها کارگر افتاد و جنگی رخ نداد. در جنگ صفین نیز همینطور بود، از معاویه خواست جنگ به میان مردم کشیده نشود؛ بنابراین روش و شیوه حضرت، بر وحدت و انسجام بود و می‌توان گفت؛ هیچ فردی به اندازه امام علی به وحدت و یکپارچگی میان مسلمانان علاقه‌مند و راغب نبوده است.

گودینی در ادامه درباره بیعت نکردن مخالفان با امام علی (ع) گفت: قاطبه مردم بعد از معاویه، با علی (ع) بیعت کردند و تعداد اندکی مثل سعد بن ابی وقاص، عبدالله بن عمر و عبیدالله بن عمر حاضر به بیعت نشدند. اما رفتار با این تعداد، رفتار درس‌آموز به ویژه برای سیاستمداران است که با مخالف چگونه برخورد کنند. حتی زمانی که یکی از اصحاب امام که می‌گوید عبدالله بن عمر را بکشیم، امام علی اجازه نمی‌دهد و وقتی از او ضمانت می‌خواهند، امام خود ضمانت می‌کند. اگر این رفتار را در کنار رفتار خلفایی مانند یزید بگذاریم، خواهیم دید، زمانی که یزید به خلافت رسید، دستور داد که اگر این چند تن بیعت نکردند سر آن‌ها را برای من بیاور.

وی در ادامه با اشاره به حقوق بشر از منظر علی (ع) بیان کرد: در نامه امام (ع) به مالک اشتر که می‌توانیم آن را مانیفست حکومتداری در اسلام توصیف کنیم، حاوی نکات سیاسی و روابط بین الملل است. حضرت در یک سفارش راهبردی به مالک اشتر می‌فرماید؛ «چونان حیوانی درنده مباش که خوردنشان را غنیمت شماری، زیرا آنان دو گروهند یا هم‌کیشان تو هستند یا همانندان تو در آفرینش. از آن‌ها خطا‌ها سر خواهد زد و علت‌هایی عارضشان خواهد شد و به عمد یا خطا، لغزش‌هایی کنند، پس، از عفو و بخشایش خویش نصیبشان ده، همان‌گونه که دوست داری که خداوند نیز از عفو و بخشایش خود تو را نصیب دهد.»