سینمای ما ضدجنگ نیست، ضد دفاع است

به گزارش ایکنا، بیستمین رویداد فیلم‌کتاب دوزیست با موضوع «جنگ زیباست؟» و با محوریت فیلم «تنگه ابوقریب» به کارگردانی بهرام توکلی و کتاب «زنگ‌ها برای که به صدا در می‌آیند» نوشته ارنست همینگوی به زیبایی‌شناسی درباره جنگ پرداخت.

این رویداد که عصر روز گذشته 15 مهر با اجرای نادر سهرابی و با همکاری کانون اندیشه جوان برگزار شد، میزبان مرتضی شعبانی، مستندساز جنگ و سعید مستغاثی کارشناس سینما بود.

نادر سهرابی، دبیر نشست «جنگ زیباست؟» در ابتدای صحبت‌های خود گفت: بعد از جنگ ۱۲ روزه مجدد گفتارهایی رو آمد که چرا ما باید بجنگیم؟ آیا بهتر نیست ما هم زندگی نرمال، بدون جنگ داشته باشیم؟ این موضوع ما را در تحریریه دوزیست به این نتیجه رساند که به ابعاد مختلف جنگ در زندگی بپردازیم.

مرتضی شعبانی درباره تجربه همراهی با شهید آوینی و ساخت اثر درباره جنگ گفت: شهید آوینی در خصوص تفاوت نگاه به جنگ قصه‌ را به گونه‌ای به نمایش می‌کشیدند که ما در هیچ یک از آثار «روایت فتح» کشت و کشتار را تماشا نمی‌کنیم، این اثر را مقایسه کنید با «جست و جوی ۲» که امیر نادری درباره شهدای جنگ ساخته است و دو نگاه متفاوت را به تصویر می‌کشد، دوربین «روایت فتح» یک چیز دیگر از جنگ را نشان می‌دهد.

او ادامه داد: آوینی باور داشت که کشت و کشتار به کار ما نمی‌آید و چنین تفاوتی در نمایش ابعاد جنگ همواره وجود داشت. حالا سیاسیون نسبت به جنگ یک دید و نسبت به رزمندگان یک نگاه دیگر دارند.

شعبانی ادامه داد: پس از جنگ تا مدت‌ها فیلم ساخته نمی‌شد و خود حضرت آقا در سال ۱۳۷۰ پیگیر شدند که چرا مجموعه آثار «روایت فتح» ساخته نمی‌شود. آقا مرتضی پیگیر شدند و در نهایت خودشان به میدان آمدند و ساخت اثر را آغاز کردند. شهید آوینی دیدگاهشان نسبت به جنگ مانند واقعه کربلا بود، هدف نمایش جنگی بود که یک سر آن مقاومت، مظلومیت و حماسه است.

نادر سهرابی نیز توضیح داد: در کتاب «زنگ‌ها برای که به صدا در می‌آیند؟» اثر همینگوی آدم‌ها در موقعیت جنگی کنار یکدیگر جمع می‌شوند و تازه خودشان را می‌سازند.

فیلم ضد جنگ محصول وارداتی سینمای دفاع مقدس

سعید مستغاثی درباره زیبایی به تصویر کشیدن جنگ در سینما گفت: سینما عصاره مدرنیسم است و در نشان دادن معنی پیدا می‌کند و اگر توضیحی نباشد میان شهادت و قتل هیچ تفاوتی وجود ندارد. هنر و زیبایی سینما در به تصویر کشیدن جنگ این است که در سینمای دنیا فیلم‌های ضد جنگ ارزشمندتر هستند. مثلا سه گانه اولیور استون ماندگارتر از فیلم‌های جنگی گذشته است.

این کارشناس سینما ادامه داد: جنگ یک پدیده مادی به شمار می‌آمد و مخالفت با آن راحت‌تر از موافقت با آن است. گروه‌های مقاومتی نیز وجود داشتند، سینمای ما در ابتدا خواست به همین شیوه عمل کند مثل «برزخی‌ها» و حتی تا حدودی «عقاب‌ها»، اما بعد‌ها که فیلمسازان وارد ساخت فیلم در حال و هوای جبهه شدند، موقعیت ساخت فیلم سخت‌تر شد. بنابراین بسیاری از فیلمسازان ما به بخش راحت‌تر ماجرا پرداختند و تصمیم گرفتند فیلم ضد جنگ را وارد دفاع مقدس کنند. 

او ادامه داد: ما خواستیم همان ضد جنگ را وارد کنیم. یک چیز هجو درآمد با عنوان ضد دفاع، این کپی شکلی کاریکاتوری به آثار ما داد و چون متاسفانه برخی از سازندگان سواد کافی ندارند، می‌خواستیم فیلم ضد جنگ بسازیم، ضد دفاع ساختیم.

سعید مستغاثی با اشاره به نوشته ارنست همینگوی توضیح داد: با اینکه همینگوی آدم تلخ‌اندیشی است و حتی درنهایت هم خودش را کشت باز هم این اتحاد و دفاع را در «زنگ‌ها برای که به صدا در می‌آید» به تصویر کشید چون ارزش‌های انسانی در آنجا نمایان شد و او هم حتی این اثر را به نوعی دفاع مشروط می‌داند.

ما هیچ‌گاه به سوالات درباره جنگ پاسخ درستی ندادیم

شعبانی در پاسخ به این سوال که سینما برای آن‌ها که معتقدند ما نمی‌خواهیم بجنگیم و چرا باید بجنگیم؟ چه چیزی برای تصویر کشیدن و پاسخ دادن دارد، گفت: ما در این زمینه بسیار کم کاری کردیم، اگر سیاستگذاران فرهنگی و هنری ما می‌آمدند و نقطه‌هایی که رزمندگان ما در آنجا جنگیدند را درست به تصویر می‌کشیدند، مخاطب متوجه می‌شد که دشمن کاری با علاقه ما با جنگیدن یا نجنگیدن ما ندارد.