مبارزه امام علی(ع) با ویژه‌خواری و تبعیض پنهان در حکومت

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده، رئیس مؤسسه فهیم و استاد حوزه علمیه، شامگاه دوشنبه، 13 اردیبهشت، در نشست علمی«امام علی(ع) و ستیز با تبعیض پنهان» که از سوی مؤسسه فهیم برگزار شد، گفت: یکی از بارزترین جلوه امام علی(ع) عدل است و به خاطر همین عدالتش در محراب به شهادت رسید.

وی افزود: برخی امور شاید به ظاهر عادلانه در حکومت‌ها انجام شود ولی وقتی به حقیقت آن پی می‌بریم می‌بینیم که تبعیض پنهان دارد؛ یعنی مجریان این رفتارها از منظر ظاهری از رفتار خود دفاع می‌کنند ولی در حقیقت، عادلانه نیست.

قاضی‌زاده بیان کرد: به لحاظ تاریخی از وقتی بیت‌المال مسلمین دارای پول‌های فراوانی شد، خلفا به مردم سهمی از بیت‌المال را به عنوان یارانه می‌دادند؛ خلیفه دوم در توزیع یارانه‌ بیت‌المال بین افرادی که در اسلام تفاوت‌هایی از جهت سبقت و عدم سبقت داشتند و یا به نوعی شایسته تکریم بیشتر بودند، تفاوت می‌گذاشت؛ او معتقد بود بالاترین سهم بیت‌المال باید به اقربای پیامبر یعنی زنان ایشان برسد و در مرحله بعد کسانی که در جنگ بدر بودند و در مراحل بعد هم مهاجرین و انصار و در نهایت بردگان و غیرعرب‌ها که سهم ناچیزی داشتند.

بی عدالتی خلیفه دوم و سوم در تقسیم بیت‌المال

قاضی‌زاده با بیان اینکه این رویه در دوره خلیفه سوم هم تداوم یافت، تصریح کرد: این تفاوت گاهی تا حدود 40 هزار برابر بود؛ یعنی بردگان غیرعرب ماهیانه سه درهم و زنان مهاجر 12هزار دینار پول می‌گرفتند؛ وقتی امام علی(ع) به خلافت رسیدند این توزیع یارانه‌ای را کنار گذاشتند و به مسئول امور مالی دستور دادند که به همه مسلمین سه دینار پرداخت شود.

وی اضافه کرد: در خطبه 126 نهج‌البلاغه حضرت فرموده‌اند: آیا به من دستور می‌دهید با ستم بر کسی که فرمانروای او شده‌ام پیروزی به دست آورم به خدا قسم، دست به چنین کاری نمی‌زنم؛ به راستی اگر این مال از آن خود من هم بودم آن را به مساوات میان مردم پخش می‌کردم چه رسد به اینکه این مال، مال خداست. یعنی اگر مال خودم هم بودم به بهانه اینکه فلانی انقلابی است و در مسیر انقلاب هزینه کرده به غیرمساوی تقسیم نمی‌کردم.

رئیس مؤسسه فهیم بیان کرد: برخی مصلحت‌اندیشان به حضرت گفتند که پول بیشتری به کسانی که ایمانشان ضعیف است، بدهید تا به سمت معاویه نروند ولی حضرت زیر بار نرفتند. مسلمین در دوره 15 ساله عمر تا عثمان با این قانون کنار آمده و آن را ناعادلانه نمی‌دانستند و توجیه می‌کردند که زنان پیامبر(ص)، زنان ایشان بوده‌اند و بدریون و مهاجرین و انصار هم باعث مسلمان شدن ما شده‌اند، بنابراین حق آنها این است که بیشتر بگیرند.

وی اضافه کرد: ابن ابی الحدید، شارح سنی نهج‌البلاغه در این باره آورده است که حضرت علی و ابوبکر در این زمینه نظر یکسانی داشند ولی عمر برخی را بر برخی ترجیح داد؛ آزاد و مولا، مهاجر را بر انصار و اقربا و قریش را بر سایر قوم‌ها؛ ابن ابی الحدید این نظر را مسئله فقهی و اجتهاد می‌داند گرچه اعتراف دارد که نظر علی(ع) برای من اولی بر دیگر نظرهاست. گاهی در جامعه چنین توجیهاتی برای ترجیح برخی افراد در دریافت بیت‌المال وجود داشته است ولی امام علی(ع) آن را غیرعادلانه می‌دانست.

عدالت بی نظیر علی(ع)

قاضی‌زاده تصریح کرد: امام علی(ع) قسم می‌خوردند تا وقتی دنیا دنیاست و ستاره‌ای به دنبال ستاره‌ای است چنین کاری نخواهم کرد؛ لذا فرمودند: اتامرونی ان تنصر باالظلم ...». از دیدگاه امام این کار مصداق ظلم و تبعیض پنهان است، گرچه به ظاهر قراردادن هر چیزی سر جای خود هست و توجیه می‌کنند فلانی نزدیکتر به پیامبر است و بهمانی مهاجر و دیگری آزاد است و چهارمی هم جانباز در غزوات است و همه بدهکار این خانواده‌ها هستند.

رئیس مؤسسه فهیم با بیان اینکه طلحه و زبیر هم با کیسه می‌آمدند و هزاران دینار از بیت‌المال می‌گرفتند، اظهار کرد: وقتی امام حاکم شدند اینها وقتی با این صحنه مواجه شدند که هزاران دینارشان تبدیل به سه دینار شده از ابورافع، مسئول امور مالی حضرت پرسیدند تو چنین کاری کردی یا علی کرده است؟  

وی ادامه داد: امام علی(ع) اگر کارگزارشان در سفره‌ای شرکت می‌کرد که افراد توانگر در آن سفره دعوت بودند ولی افراد معمولی دعوت نبودند، برخورد و توبیخ می‌کردند؛ حاکم اسلامی حتی در این حد هم نباید اقدامی بکند که بوی تبعیض بدهد. حضرت در نامه‌ای با عثمان بن حنیف که استاندار بصره بود، به شدت برخورد کردند چون او در مهمانی ولیمه‌ای حضور داشت که مردم معمولی در آن نبودند. فرمودند من گمان نمی‌کردم که تو در سفره‌ای غذا بخوری که افراد عائله‌مند و محتاجان دعوت نیستند و افراد غنی حضور دارند.

قاضی‌زاده اضافه کرد: فرمودند نگاه کن به چیزی که می‌خوری، خوردن تو هم باید حساب و کتاب داشته باشد و به هر چه شک کردی از دهانت بیرون بیندازد، ای عثمان بن حنیف تو که عاشق امیرالمؤمنین و شیعه هستی بدان هر مأموم یک امامی دارد و بدان امام شما به دو لباس کهنه و به دوقرص نان اکتفا می‌کند. وقتی رویه اشرافی‌گری در حکومت رواج یابد با شدت عدلی که امام می‌خواهند در تنافی است.

رئیس مؤسس فهیم اظهار کرد: امام وقتی مالک را به عنوان استاندار مصر اعزام کردند نامه‌ای به ایشان نوشتند که در آن نحوه مواجهه حاکمان با مردم توصیه شده بود؛ اینکه رویکرد حکومت باید رویکرد شفقت به مردم باشد، امام فرمودند: بپرهیز از اینکه به خود اختصاص دهی آن چیزی را که مردم در آن مساوی هستند.

وی افزود: باز فرموده‌اند، بپرهیز از اینکه غایب شوی(تغابی؛ خود را به غیبت زدن و توجه نکردن) نسبت به اموری که مهم هستند؛ یعنی خود را به غفلت نزن؛ مثلاً ممکن است فردی خودش اهل این مسائل و ویژه‌خواری نباشد ولی اطرافیانش و یا راننده و محافظ او در غفلت این مسئول استفاده کنند و امتیاز ویژه‌ برای خود ایجاد کنند که از این هم نباید غفلت کرده و خود را به نادانی بزنی به بهانه اینکه مشغول امور مهم هستی.

قاضی‌زاده تصریح کرد: این مراقبت حتی باید در پارک اتومبیل هم رعایت شود و کسی حق ندارد چون راننده فلان مسئول است حق دارد در پارک ماشین به حق دیگران تجاوز کند؛ فرمودند: ایاک و التغابی ...؛ در حقیقت چیزی که تو چشم بر آن بستی هزینه‌اش را تو باید بدهی زیرا تو رئیس هستی و نمی‌توانی بگویی من رئیس هستم و معاونم کار خلافی کرده است؛ فرمودند نزدیک باشد که باطن کارها بر تو روشن شود و پرده امور برداشته و از تو نسبت به مظلومان دادخواهی شود.