صنایع دستی؛ ابزار توسعه فرهنگ

عباس قنبری‌عدیوی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی واحد چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایکنا درخصوص کارکردهای فرهنگی صنایع دستی‌، اظهار کرد: تاریخ، تمدن و میراث فرهنگی هر ملت عناصری دارد که این عناصر متناسب با آفریده‌ها و دست‌ساخته‌های بشری است.

وی با بیان اینکه صنایع دستی ابزاری برای توسعه فرهنگ است، افزود: در حقیقت صنایع دستی به بخشی از آفریده‌های بشری گفته می‌شود که با تلفیق فرهنگ مادی از عناصرطبیعی یک منطقه، قوم یا اقلیم ساخته می‌شود و با هنر زنان و مردان شکلی به خود می‌گیرد که به مرور زمان به عنوان یک دست‌ساخته و آفریده خاص معرفی می‌شود.

قنبری تصریح کرد: صنایع دستی متناسب با شرایط اقلیمی و نوع زندگی مردم هر منطقه ساخته می‌شود به همین دلیل صنایع دستی را می‌توان به شکل‌های مختلف از جمله اقلیمی و جغرافیایی مانند صنایع دستی مناطق سردسیری یا گرمسیری، متناسب با نوع بافت زندگی مردم و یا صنایع دستی روستایی یا عشایری و متناسب با آفریننده آن‌ها مانند صنایع دستی ساخته زنان یا مردان دسته‌بندی کرد.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: نوع دیگری از دسته‌بندی صنایع دستی نیز مربوط به افرادی است که صنایع دستی را برای کار تولیدی و تولید انبوه و عرضه به بازار آماده می‌کنند، گروه دیگری نیز صنایع دستی را برای نیاز خود تهیه می‌کنند مانند افرادی که از پشم گوسفند برای بافت فرش خود استفاده می‌کنند.

قنبری اضافه کرد: هر قومی متناسب با نوع نگاه خود به زندگی، تاریخ، فرهنگ و مذهب، صنایعی را تولید می‌کند که این صنایع با مردم قوم پیوند برقرار می‌کند، برای مثال مردمی که در یک شهر مذهبی زندگی می‌کنند کالاهایی را تولید می‌کنند که با بینش، افکار و اندیشه‌های مردم شهر تناسب داشته باشد.

وی ادامه داد: مردمی که در شهرهایی با حماسه‌های تاریخی و ملی زندگی می‌کنند دست‌ساخته‌هایی متناسب با این حماسه‌های تاریخی و ملی دارند برای مثال در شیراز، تخت جمشید و نقش رستم نشان از فرهنگ گذشته ایران دارد و صنایع دستی این مکان‌ها نیز متناسب با این فرهنگ است.

قنبری خاطرنشان کرد: در بوشهر متناسب با شرایط اقلیمی موجود، شخصیت‌هایی همچون رئیس‌علی دلواری ظهور می‌کند و در چهارمحال و بختیاری نیز شخصیت‌هایی همچون بی‌بی مریم و سردار اسعد، همچنین در حوزه شعر و ادب نیز شعرایی مثل عمان سامانی، دهقان سامانی و پژمان بختیاری نمود پیدا می‌کند که متناسب با فرهنگ و دیدگاه هر استان و منطقه است.

رئیس بنیاد ایران‌شناسی استان بیان کرد: مجموع هویت‌های مختلف موجود در هر منطقه از ایران یک هویت بزرگ‌تر یعنی هویت ملی ایران را ایجاد می‌کند که تمامی اقوام مختلف خود را وابسته به ایران و با یک هویت تاریخی تمدنی چندین هزارساله و کهن می‌دانند و بنابراین صنایع دستی متعدد تمامی این اقوام نیز متعلق به ایران است.

اهمیت تلفیق هویت ملی و صنایع دستی

وی در خصوص گسترش هویت ملی ایران از طریق صنایع دستی اقوام مختلف، گفت: اگر در کنار صنایع دستی مانند گلیم و فرش بختیاری، تندیس پل زمانخان و صنایع دستی سایر استان‌ها از پرچم و نقشه ایران استفاده شود و این صنایع دستی را با هویت ملی تلفیق کرد و به گردشگران و علاقه‌مندان عرضه داشت می‌توان جوهره ملی و وطنی پررنگ و نمایانی در این آثار ارزشمند ایجاد کرد.

قنبری تصریح کرد: افراد اغلب مواقع در مسافرت‌ها از محصولات و صنایع دستی منطقه‌ای که در آن حضور دارند تهیه می‌کنند برخی از این محصولات به صورت مواد خوراکی هستند و ماندگاری بالایی ندارند و یا لباس و پوشش خاص منطقه است که تا زمانی که فرد از این پوشش استفاده می‌کند هویت منطقه را نیز با خود همراه دارد و به نوعی معرف این هویت است.

این مدرس دانشگاه افزود: بعضی دیگر از صنایع دستی عمر بیشتری دارند و یکی از راهکارهای توسعه فرهنگ استفاده از این صنایع ارزشمند این است که افراد برای سوغات و هدیه دادن به میهمانان سایر استان‌ها یا سایر کشورها و یا کارمندان دولتی که برای بازدید به چهارمحال و بختیاری سفر می‌کنند، از این صنایع غنی بهره بگیرند، این امر باعث توسعه هنر و صنعت استان و همچنین حمایت از تولیدکنندگان و صنعت‌گران بومی می‌شود.

وی بیان کرد: در گذشته قرار دادن شیرسنگی برمزار درگذشتگان در چهارمحال و بختیاری مرسوم بود امروزه می‌توان این شیرسنگی را به صورت‌های مختلف مجسمه‌های کوچک و گردن‌آویز ساخت و با عرضه آن به بازار موجب ترویج صنایع دستی، فرهنگ و تاریخ استان همچنین حفظ میراث فرهنگی ایران شد.

قنبری تأکید کرد: باید علم، دانش، فرهنگ و صنعت را به یکدیگرد پیوند زد یعنی دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاهی باید توان پیوند دادن تولیدات در حوزه‌ تحصیلی خود را با نیاز و تنوع روز داشته باشند، همچنین می‌توان در طراحی انواع لباس از ویژگی‌های بومی - محله‌ای استفاده کرد و باعث ترویج و گسترش این عناصر و معرفی چهارمحال و بختیاری و فرهنگ و صنایع دستی آن در سطح کشوری و جهانی شد، حمایت از پژوهشگران و صنعت‌گران نیز ضرورت دارد.