کد خبر: 3981401
تاریخ انتشار : ۱۱ تير ۱۴۰۰ - ۱۰:۱۳

سرخط علم/ از اجرای پروژه موشن‌گرافی طرح ولایت تا تبیین اندیشه‌های شهید بهشتی

در هفته‌ای که گذشت شاهد رویدادهای مختلفی در سطح حوزه علمیه بودیم که از جمله باید به اجرای پروژه موشن‌گرافی طرح ولایت اشاره کرد. در همین خصوص، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی ابوطالبی بیان کرد: دوره‌های طرح ولایت سال بیست‌وششمین دوره خود را سپری می‌کند و از سال ۷۵ شروع شده است، این طرح ابتدا برای دانشجویان بسیجی پیش‌بینی شد ولی به تدریج اقشار مختلف اعم از طلاب، فرهنگیان و استادان دانشگاه و دانشجویان غیر بسیجی هم وارد این طرح شدند.

سرخط علم/ از اجرای پروژه موشن‌گرافی طرح ولایت تا تبیین اندیشه‌های شهید بهشتی

به گزارش ایکنا، در ادامه مروری بر مهم‌ترین رویدادها در سطح حوزه علمیه خواهیم داشت؛

دروس تفسیر و خارج فقه

آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی هشتم تیرماه در ادامه تفسیر سوره مبارکه تکاثر، گفت: در این سوره اشاره فرموده است که دارایی‌ها و تفاخر به آن شما را از یاد خدا و قیامت غافل کرد، اما وقتی وارد قبر و با مرگ روبرو شوید، این تکاثر و افتخار به مال و منال پایان می‌پذیرد و شما در آینده خواهید دانست که اینها مفید حال شما نیست. دوبار این تعبیر که خواهید دانست، تکرار شده است.

وی افزود: در ادامه هم فرموده است که اگر نسبت به مرگ و زندگی آخرت علم یقینی داشتید، رو به تکاثر نمی‌آوردید؛ شیخ طوسی در مورد آیه «لترون الجحیم» آورده است قبل از آنکه وارد موقف جهنم شوید، هر آینه این واقعیت را خواهید فهمید؛ علامه طباطبایی هم فرموده است که این لام، لام قسم است؛ یعنی حتما جهنم را خواهید دید و آن جزای لهو و تکاثر است.

استاد سطح خارج حوزه علمیه بیان کرد: انسان دائماً در غفلت قدرت و ثروت و دارایی و ... به سر می‌برد تا اینکه به هنگامه مرگ برسد؛ در حالی که تنها چیزی که برای انسان باقی می‌ماند، عمل او هست؛ این روحیه است که انسان را به لهو می‌کشاند و در نهایت باعث ورود به او جهنم است.

آیت‌الله هادوی تهرانی اضافه کرد: البته کسانی آشکارا به قدرت و ثروت و استعداد و خود می‌بالند و فخرفروشی می‌کنند، اما برخی آشکار نیست، ولی نوع رفتار آنها بیانگر این موضوع است که هر دو نوعی از طغیان است و سبب غفلت انسان از یاد خدا می‌شود.

وی اضافه کرد: از امام رضا(ع) پرسیدند که جایگاه ما در نزد شما چیست و ایشان فرمودند که همان جایگاه ما در نزد شما؛ بنابراین توجه به این ذوات مقدس سبب می‌شود تا انسان از گرداب دنیا و آلودگی‌های آن بیرون بیاید و این توجه کردن حتماً مؤثر است و نباید تصور کرد بی‌تاثیر است.

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: در آیات این سوره، سخن از علم الیقین و عین‌الیقین کرده است. علم یعنی تصوری هرچند واقعی و یقینی از آن دارید، ولی عین الیقین، رسیدن به خود آن واقع و ورود به جهنم است؛ علم یقین قبل از ورود و عین الیقین ورود به خود جهنم است.

آیت‌الله محمود رجبی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ششم تیرماه در ادامه سلسله جلسات تفسیر اجتماعی قرآن با اشاره به تعابیر قرآن کریم درباره لزوم عبرت گرفتن از اقوام و حوادث گذشته مانند «فاعتبروا»، گفت: اگر حادثه‌ و واقعه‌ای تکرار شود، اما ربطی به اختیار انسان نداشته باشد، یعنی سنت جبر تاریخی وجود داشته باشد، عبرت معنا نخواهد داشت که قرآن انسان را به عبرت گرفتن دعوت کند.

وی افزود: ممکن است توهم شود که آیا خداوند به وعیدهای خود لازم است عمل کند یا خیر؟ عمل به وعده‌های مثبت که قطعاً باید عمل شود، اما آیا لازم است خدا به وعده‌های شر خود عمل کند؟ برخی از دانشمندان اسلامی گفته‌اند لازم نیست خدا عمل کند، اما بنده این مسئله را به صورت مطلق قبول ندارم، زیرا اگر قرار باشد خدا به وعیدهایش عمل نکند، پس عبرت گرفتن از آن لازم نیست؛ البته همین که احتمال دارد خداوند انسان را مجازات کند دفع ضرر احتمالی هم عقلا واجب است، ضمن اینکه عمل به وعید ابعاد مختلف و قلمروهای گوناگون دارد و طوری نیست که خداوند از همه وعیدهایش صرف نظر کند و  توبه هم از شرایط آن است. 

رجبی بیان کرد: ظاهر آیات قرآن نشان می‌دهد وعیدها حتمی است و خدا در آن خلف وعده نخواهد کرد، گرچه باز ممکن است در برخی موارد گذشت کند، یعنی کلیت وعیدها به گونه‌ای است که قابل گذشت نیست. قرآن تعابیری چون سخط الهی  و انبوه تعابیر از این دست را به کار برده است و اگر بخواهیم اینها را حمل بر غیرظاهر بکنیم، خودش قابل اثبات نیست. اینکه برخی خلاف می‌کنند به تصور اینکه خدا رحیم است، خودش باعث آرامش فرد برای گناه کردن می‌شود و این موضوع با نظام تربیتی اسلام سازگار نیست. از طرفی اگر همه مردم چنین تصوری داشته باشند، آیا رقابت در گناه کردن بین مردم رخ نخواهد داد؟ هدف خلقت انسان رسیدن به کمال است و اینکه بگوییم خدا به هیچ یکی از وعیدها عمل نخواهد کرد، درست نیست و با عبرت و موعظه و ارسال رسل و رفتار و توصیه پیامبران و ائمه سازگار نیست.

آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، ۵ تیرماه در ادامه تفسیر سوره حجرات به آیه ششم این سوره «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ» اشاره کرد و گفت: در این سوره اولین چیزی که بیان شده، ادب برخورد با پیامبر و امام و رهبر جامعه است؛ مطلب مهمی هم در آیه ششم وجود دارد؛ گویا آیه همین الان نازل شده و برای امروز ما مفید است؛ البته با اینکه خطاب آیه به مؤمنان است، ولی محتوای آن برای همه انسان‌ها مفید است.   

وی افزود: فرموده است که اگر فاسقی خبری آورد، جست‌و‌جو کنید و فوراً آن را نپذیرید و براساس آن تصمیم نگیرید، زیرا ممکن است دروغ باشد. اگر کسی از ما بپرسد اگر فاسقی خبر بیاورد چه باید می‌کنید، قبل از فهم این آیه هم  دقیقا مطلب همین آیه را می‌گفتیم، بنابراین ظاهراً فهم آیه آسان است، ولی آیا ما در تمامی مراحل زندگی براساس محتوای آیه رفتار می‌کنیم؟.

آیت‌الله علیدوست تصریح کرد: اکثر مفسران گفته‌اند پیامبر شخصی به نام ولید را برای جمع زکات به سوی قبیله بنی المصطلق فرستادند؛ ولید به سمت این قبیله حرکت کرد و افراد قبیله به استقبال او آمدند، اما او چون با این قوم دشمنی داشت فکر کرد که قصد جان او را دارند، لذا فوراً بازگشت و به پیامبر گفت که اینها زکات نمی‌دهند و از دین مرتد شده‌اند؛ پیامبر فرد دیگری را فرستاد و دید که قوم بنی مصطلق نماز می‌خوانند و دروغ ولید آشکار شد و خداوند در آیه از او به نام فاسق نام برد.

استاد سطح خارج حوزه علمیه اضافه کرد: شاید همه بشریت و مخصوصاً ما ایرانی‌ها هیچ زمانی به اندازه امروز مبتلا به این مشکل مطرح شده در آیه نبوده باشیم؛ با توسعه فضای مجازی و اعتیادی که به آن پیدا کرده‌ایم، در موارد زیادی خبرهای کذب را نشر می‌دهیم و گاهی خود من و شما آن را قبول می‌کنیم؛ گاهی چند ساعت در این فضا وقت می‌گذرانیم، در صورتی که شعار اینها آن است که گاهی خبرسازی می‌کنیم و ممکن است یک میلیون نفر آن را ببینند و  اگر فقط یک دهم آنها خبر را قبول کنند و آن را در جامعه نشر دهند، برای سازندگان این خبرهای دروغین بس است.

نشست‎های علمی

عقل نقش برجسته‌ای در تفسیر اجتماعی قرآن دارد

مصطفی احمدزاده، مدیرگروه قرآن و مطالعات اجتماعی پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست مبانی تفسیر اجتماعی گفت: تاکنون مبانی تفسیر اجتماعی یکجا تدوین نشده است. از این رو کتابی را تا پایان امسال منتشر خواهم کرد.

وی با اشاره به مبانی خاص تفسیر اجتماعی قرآن، افزود: در میان متخصصان بحث‌های تفسیری در تعریف اصطلاحات اختلافات عمیقی وجود دارد که ممکن است ناشی از جدید بودن و وارد شدن از علوم دیگر باشد. همچنین چون گاهی نویسندگان و پژوهشگران دقیق نیستند، میان اصطلاحات خلط می‌کنند؛ مثلاً اصول و قواعد و اصول و مبانی و مبانی و مبادی را یکی می‌گیرند، در حالی که با هم اختلاف دارند؛ گرچه ممکن است ۵۰ تا ۶۰ درصد اشتراک با یکدیگر داشته باشند. اصول گزاره‌هایی هستند که مفسر مدلول‌های ترکیبات قرآنی را بررسی می‌کند، قواعد هم به نوعی اصول هستند و در اصول فضای کلی مورد بحث است ولی در قواعد درباره اصول جزئی بحث می‌شود.

احمدزاده بیان کرد: آیت‌الله عبدالاعلی سبزواری در مواهب الرحمان انبوهی از قواعد فقهی و تفسیری را در کتابش بیان کرده است؛ لذا در بیان اصول محدودیت داریم ولی مفسر می‌تواند هر مقداری که بخواهد قاعده بسازد؛ مبانی هم گزاره‌های اثبات‌شده درباره پیش‌فرض‌های مفسر است، در حالی که برخی مفسران مبنا ندارند و به دفعات از مبانی خود خارج می‌شوند. سنگ بنای هر دانشی مبانی است و اگر مفسر مبانی تنقیح شده خوبی داشته باشد، تفسیر فاخرتری را ارائه خواهد کرد. البته برخی فکر می‌کنند وقتی سخن از مبانی تفسیر به میان می‌آید، یعنی در هر نوع بحث تفسیری به کار می‌آید، در حالی که در تفسیر اجتماعی مراد مبانی آن است.

آیت‌الله فاضل لنکرانی چهره پرفروغ آسمان فقاهت بود

نخستین پیش‌همایش بررسی اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی، ششم تیرماه با حضور آیت‌الله سیدهاشم حسینی بوشهری، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه و استاد سطح خارج حوزه؛ آیت‎‌الله احمد مبلغی، استاد سطح خارج فقه و اصول و حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، استاد حوزه و دانشگاه، برگزار شد.  

آیت‌الله سیدهاشم حسینی بوشهری در این مراسم گفت: امام علی(ع) فرمودند که هنگامی که خدا خیر بنده‌ای را بخواهد، به او توفیق می‌دهد که عمرش را در بهترین کارها صرف کند. آیت‌الله فاضل لنکرانی از مصادیق بارز این کلام مولا و خدمتگزار صادق اسلام و مذهب تشیع و حوزه علمیه قم و حتی تمام حوزه‌های تشیع و پاسدار ارزش‌های اسلام ناب محمدی بودند.

وی با بیان اینکه رسیدن به جایگاه مرجعیت توفیق الهی است، نه موضوعی بدون حساب و کتاب، اظهار کرد: مهمترین مسئله آن است که انسان از خدا چنین جایگاهی را بخواهد و بطلبد آن طور که حضرت ابراهیم(ع) تمییز بین حق و باطل و کسب درجه بالای معرفت را از خدا طلب کرد؛ در آیه ۸۳ شعراء در این باره فرمود: «رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ». راغب فرموده که حکم و حکمت از یک ریشه گرفته شده و مقصود از حق رسیدن به علم و آگاهی است؛ یعنی خداوند نوعی قوه تیزبینی به انسان می‌دهد که سال‌ها قبل از آنکه چیزی برای مردم مکشوف شود، او می‌فهمد و بیان می‌کند و در برابر آن موضع‌گیری دارد. بارها از زبان فرزند ایشان چنین تیزبینی و آینده‌نگری و بینش را دیده‌ایم و برخی فلاسفه از این ویژگی به کمال قوه فطریه تعبیر می‌کنند.

همچنین آیت‌الله احمد مبلغی، در سخنانی در مراسم گفت: یکی از بهترین راه‌ها برای شناخت آیت‌الله فاضل لنکرانی، تبیین ایشان در ذیل مکتب امام است؛ مکتب فقهی امام دارای رویکرد به واقعیت بر روی زمین و متن جامعه داشت؛ امام اگر از زهد سخن می‌گفت معتقد بود باید وارد عرصه اجتماعی شود و می‌فرمود که اگر پیامبران در یک دوره در یک جامعه حضور داشتند اختلافی با هم نداشتند؛ عرفان امام شریعت‌مآب با حضور در جامعه بود؛ فقه امام معطوف به سیاست و جامعه بود که همان نظر ولایت فقیه است؛ امام از شیخ انصاری عبور کرد و به صاحب جواهر رسید؛ زیرا نگاهی اجتماعی‌تر دارد و فقه صاحب جواهر دریای مواج است که احتمالات به صورت گسترده مطرح و با نگاه دقیق اجتماعی و فقاهتی به فقه پرداخته است.

عضو مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: امام(ره) اگر ابتکاری ارائه می‌کرد معطوف به اجتماع بود که در نظریه زمان و مکان متبلور است؛ هرقدر از عمر امام می‌گذشت به متن مردم و جامعه و کم کردن فاصله‌ها و فهم عمیق جامعه و جهان بیشتر گرایش داشتند. امام حقیقتاً در اصول ناشناخته بودند و حوزه هم تمرکزی برای شناخت این مسئله ندارد؛ یکی از مبانی امام بحث ارتکازات و سیره‌هاست که امام را در بین سایر فقها متمایز می‌کند؛ امام، اعتبارات عقلایی را داخل در تصرفات شارع نمی‌داند و آن را مانند اعتبارات تکوینی می‌داند؛ در تحلیل این نکته چند قاعده به دست می‌آید؛ نخست اینکه اعتبارات عقلا تخطئه‌پذیر نیست؛ همچنین تشریع نمی‌تواند اعتبارات عقلا را سلب کند.

مبلغی بیان کرد: امام معتقد است که چون عقلا اعتبارات عقلایی دارند وعاء اعتباری ایجاد می‌کند که برای شارع و اهل محاوره و عقلا معتبر است و در درون این وعاء تحرک صورت می‌گیرد؛ به تعبیر دیگر عقلا و شارع هر دو از این وعاء استفاده می‌کنند؛ امام مثال زده که اگر کسی بگوید من ضامن هستم در حقیقت خواسته مصداقی برای محمول درست می‌کند. اگر شارع هم قانون‌گذاری کرد در درون این وعاء صورت می‌گیرد؛ یعنی شارع و عقلا هر دو مصرف‌کننده اعتبار هستند، بر خلاف نظر آیت‌الله خویی. امام تفکیکی بین صنع الاعتبار و استفاده از اعتبار قائل شده است.

معانی شک در قرآن / تبلیغ استدلالی دین برای جذب جوان امروزی

محمدکاظم شاکر، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، شامگاه سه‌شنبه، هشتم تیر، در نشست علمی «نسبت شک و یقین با ایمان و کفر» که از سوی پردیس فارابی دانشگاه تهران و با همکاری انجمن کلام حوزه برگزار شد، گفت: حدود ۳۰ سال قبل در یکی از رساله‌های عملیه این نکته توجه بنده را جلب کرد که هر کسی در مورد خدا و پیامبر شک کند کافر است. بعدها این سؤال به صورت جدی در ذهن من مطرح شد که آیا واقعاً هر کسی در وجود خدا شک کند، کافر است؟  

وی افزود: چند سال بعد با فردی مواجه شدم که می‌گفت دختر من از معلمشان در مورد وجود خدا پرسید و معلم به او گفته بود که نباید چنین سؤالاتی بپرسی، چون کفرآمیز است؛ این مسائل سبب شد تا بنده در قرآن تدبر جدی کنم تا به پاسخ این پرسش برسم. در نگاه نخست در قرآن دیدم که در برخی آیات یقین همراه با ایمان و شک همراه با کفر است؛ مثلا در آیه ۹ سوره ابراهیم(ع) آمد است: «أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَا يَعْلَمُهُمْ إِلَّا اللَّهُ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَرَدُّوا أَيْدِيَهُمْ فِي أَفْوَاهِهِمْ وَقَالُوا إِنَّا كَفَرْنَا بِمَا أُرْسِلْتُمْ بِهِ وَإِنَّا لَفِي شَكٍّ مِمَّا تَدْعُونَنَا إِلَيْهِ مُرِيبٍ. در آیه بعد هم فرموده است: قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِي اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرَكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى قَالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ.» در آیه ۲۱ سبا هم آمده ست: «وَمَا كَانَ لَهُ عَلَيْهِمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يُؤْمِنُ بِالْآخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فِي شَكٍّ وَرَبُّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَفِيظٌ»؛ یعنی کسانی که به قیامت شک دارند شیطان بر آنها مسلط شده است. در ابتدای سوره مبارکه بقره هم وصف مؤمنین این است که به آخرت و غیب یقین دارند. این آیات مؤید همان سخنی است که در برخی رساله‌ها وجود دارد.

شاکر با بیان اینکه این پندار، که شک درباره خدا مساوی کفر است، شاید ناشی از خلط معنای پایه و معنای ارتباطی واژگان در قرآن و حدیث باشد، اظهار کرد: متأسفانه احمد آرام در ترجمه کتاب ایزوتسو در قائل شدن دو معنای پایه و ارتباطی برای یک واژه دچار اشتباه شده و معنای ارتباطی را نسبی معنا کرده‌ است؛ گاهی در قرآن شک در برابر علم به کار رفته است؛ مانند آیه ۱۵۷ سوره «نساء»؛ «وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا»، یعنی شک مصداق ظن است. بنابراین معنای ثابت همیشگی برای یک کلمه اعم از ایمان و شک و علم و ... وجود ندارد و با توجه به عبارت و اینکه در برابر کلمه چه جانشین‌ها و همنشین‌هایی وجود دارد باید آن را معنا کنیم. در انگلیسی هم برای یک واژه گاهی تا ده معنا ذکر شده که اگر برخی از این معانی را بدون توجه به عبارت و همنشین و جایگزین‌های واژه به کار ببریم خنده‌دار می‌شود.

حضور کارشناسی روحانیت در مجلس مهم‌تر از حضور مستقیم است

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا، رئیس کمیته فرهنگی و اجتماعی دفتر قم مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس، با اشاره به کاهش حضور روحانیت در مجلس، شامگاه سه‌شنبه، ۸ تیر در نشست میزهای کارشناسی دفتر قم مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس، در دوره‌های اخیر، گفت: عوامل کاهش حضور روحانیان در مجلس شورای اسلامی نیاز به تحلیل دارد و باید بررسی کرد که آیا این مسئله یک حسن به شمار می‌آید یا عیب؟ چه بسا به جای این که نهاد حوزه و روحانیت به صورت مستقیم به عنوان نمایندگان مردم در مجلس حضور داشته باشند، بهتر باشد که حضور کارشناسی در پارلمان داشته باشد.  

وی افزود: حضور کارشناسی و تخصصی روحانیت و حوزه در مجلس، ارزشمند‌تر از آن است که یک روحانی بدون حضور ساختاری حوزه و ارتباط نهادینه شده و مستقر حوزه‌ها، در فرآیند تدوین قانون در مجلس نقش داشته باشد. حضور ۵۰  نخبه حوزوی در قالب ۹ میز کمیته تخصصی فرهنگی اجتماعی دفتر قم مرکز پژوهش‌ها، حکایت از این دارد که زمینه کاری و تخصصی این گروه‌ها، بررسی مسائل فرهنگی با رویکرد حوزوی است.  

وی ادامه داد: این مسئله بسیار ارزشمند است که اغلب افرادی که در دفتر قم حضور دارند هر یک، بخش‌هایی از حوزه یا مراکز پژوهشی و آموزشی مجموعه‌های حوزوی را نمایندگی می‌کنند. بنابراین عقبه فرهنگی و حوزوی در این کمیته ۵۰ نفره وجود دارد.

پارسانیا با ابراز تأسف از این که در گذشته آن گونه که باید در مرکز پژوهش‌های مجلس از کارشناسی‌های حوزوی بهره‌گیری نمی‌شد، گفت: رویکرد جدید مرکز پژوهش‌های مجلس، فرصت خوبی برای حوزه علمیه در مجلس ایجاد کرده است که جا دارد از این رویکرد، تقدیر و تشکر شود و تقاضا شود که این رویکرد تقویت شده و گسترش پیدا کند.

برخی قرائت‌ها از تفسیر تاریخی، سکولار است

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، صاحب تفسیر تنزیلی  و مدیر حوزه علمیه خواهران، نهم تیرماه در نشست علمی «بایسته‌ها و چالش‌های تفسیر تنزیلی»، گفت: بایسته تفسیر تنزیلی این است که مفسر در هنگام استفاده از قرائن پیرامونی، عمدتاً باید بر فضای اجتماعی و محیطی و فرهنگی زمان نزول آگاه باشد. همچنین وقتی سبک قرآن به قرآن علامه طباطبایی را کار می‌کند، ابهامات الفاظ و عبارات را با توجه به پیشینه آن مورد توجه قرار دهد و براساس عرف زمان نزول، فهم خود را تنظیم کنیم؛ همچنین باید روایاتی که به ذکر مصادیق زمان نزول پرداخته‌اند، مقیاس فهم قرار دهیم. البته هر سبب نزولی نباید وارد فرایند تفسیر شود و باید توجه کنیم اسباب نزول اسبابی است که در آن دخل و تصرف و جعل زیاد است؛ مفسر این سبک نباید گرفتار مسائل درهم آمیخته شود، مثلاً قواعد عام را قبل از کشف مراد الهی بیان کند یا تصور کند هر برداشتی از قرآن را بدون فراوری می‌توان در جامعه پیاده کرد.

وی با اشاره به اینکه کتاب تفسیر تنزیلی موضوعی به زودی منتشر خواهد شد، در پاسخ به این پرسش که چرا قرآن به ترتیب نزول مرتب نشده است، افزود: آیات قرآن همگی به ترتیب نزول در سوره‌ها چیده شده است، پیامبر همه آیات را مطابق اراده خدا در سوره‌ها چیده است. البته مسئله تنظیم سوره‌ها از معماهای بزرگ دنیای اسلام است که تا امروز هم حل نشده است؛ ظاهراً پیامبر نظرشان ترتیب نزول بوده است، زیرا مصحفی که امام علی(ع) در سه روز بعد از ارتحال پیامبر ارائه داد، ویژگی‌ آن تنظیم سوره‌ها براساس ترتیب نزول بوده است، ولی متاسفانه پذیرش نشد.

وی افزود: بنابراین مصحف براساس نظر صحابه در دوره عثمان به شکل کنونی قطعی شد، نه اینکه خود پیامبر این کار را کرده است؛ غالب محققان جمع قرآن در یک مصحف به شکل کنونی را به دوره بعد از پیامبر ارتباط می‌دهند، گرچه هیچ نگرانی وجود ندارد، زیرا همه آیات براساس نظر پیامبر در سوره‌ها چیده می‌شد؛ به تعبیر آیت‌الله معرفت، چینش سوره‌ها به ترتیب نزول کار سختی است.

وی اضافه کرد: ترتیب نزول سوره‌ها روایات مختلفی دارد؛ مثلاً در مورد اینکه سوره دهر مکی است یا مدنی میان شیعه و اهل سنت اختلاف است و ما شیعیان می‌گوییم مدنی است؛ عبدالله بن زبیر نقل کرده که مکی است؛ حسکانی، طبرسی روایاتی را که ترتیب نزول سوره‌ها را گزارش داده آورده‌اند و اثبات کرده‌اند که سوره دهر قطعاً مدنی است؛ ما هم سه سال تمامی روایات مرتبط با ترتیب نزول را جمع کردیم که ۱۹ روایت شد، چند مورد از صحابه و تابعین و برخی از اهل بیت است و برخی سند دارد و برخی هم ندارد؛ در مقایسه روایات مشخص شد که سیاق مضمونی و محتوایی قابل استخراج است، در صورتی که روایت خاصی را در ترتیب نزول نپذیریم. مثلاً ترتیب نزول بیش از ۷۰ سوره در روایات مشترک است و در تعدادی از موارد اختلاف در حد یک و دو هست و در موارد نادری هم اختلاف در ترتیب نزول زیاد است. تفسیر تنزیلی هم هر کجا اختلاف در ترتیب سوره وجود دارد، خودش داور خوبی برای اثبات ترتیب نزول است.  

ابعاد علمی و عرفانی شهید بهشتی تحت‌الشعاع مدیریت بی‌نظیرش ناشناخته ماند

آیت‌الله محمود رجبی، عضو شورای عالی حوزه و رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با ایکنا، اظهار کرد: برخی از شخصیت‌های بزرگ به خاطر برجسته شدن و شهرت یک جنبه از شخصیت‌شان، ابعاد دیگر وجودیشان تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد؛ شهید آیت‌الله بهشتی در زمره چنین شخصیت‌هایی قرار دارد که حضور مؤثرش در عرصه انقلاب و در میدان مبارزه سبب شده تا بُعد علمیشان مغفول بماند.

وی افزود: در واقع بُعد مدیریت بی‌نظیر ایشان در جامعه جلوه کرد و سبب شد تا بعد علمی، فقاهتی، تفسیری و عرفانی ایشان کمتر مورد توجه باشد؛ حقیقتاً آیت‌الله بهشتی در اخلاص، معنویت و مباحث علمی سرآمد بود؛ آیت‌الله مصباح می‌فرمود که آیت‌الله بهشتی روزی خطاب به بنده گفت که دوست داشتم مسئولیت‌های اجتماعی و سیاسی بر دوش من بار نبود و به درس و بحث و خودسازی مشغول می‌شدم، گرچه در همین وضع هم انسانی خودساخته و عارف بود.

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: ایشان در حوزه فقهی از اساتید بزرگ و پشتوانه‌های بزرگ علمی حوزه چون آیت‌الله بروجردی، محقق داماد و حضرت امام(ره) بهره بردند که هر یک از شخصیت‌های کم‌نظیر فقه و فقاهت بودند؛ در فلسفه نیز از محضر علامه طباطبایی (رضوان الله علیه) و در جلسات خصوصی درس ایشان شرکت کردند. ایشان یکی از چند شاگرد خاص علامه بود که در حلقات درسی خاص ایشان شرکت داشتند. از جمله محصولات این جلسات کتاب «خدا از نگاه قرآن» و «شناخت در قرآن» در عرصه تفسیر موضوعی است که به عنوان یک آثار علمی خوب، شایسته و قابل استفاده است.

آیت‌الله رجبی بیان کرد: شهید بهشتی در عرصه سیاسی زبانزد بود و نگاه جامع‌نگر ایشان سبب شد تا آمال حملات تند گروه‌های افراطی قرار بگیرد. در عین حال متانت خود را حفظ کرد و حاضر نبودند که به خاطر اهانت‌هایی که به ایشان می‌شود مواضعی بگیرد که سوژه دست دشمنان شود؛ صبر، تحمل و شکیبایی ایشان در راه انجام وظیفه و آینده‌نگری بسیار مؤثر و مفید به حال کشور بود.

جای شهید بهشتی در سپهر فقاهت همانند سیاست خالی است

آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، استاد سطح خارج حوزه علمیه، در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه حرف برای گفتن در مورد شهید بهشتی بسیار است، گفت: بنده توفیق نداشتم در کسوت شاگردی از ایشان استفاده کنم و یا مباحثه‌ای داشته باشم، چنانچه کمتر زمینه برای ایشان هم فراهم شد تا در زمینه فقهی اظهارنظر گسترده داشته باشند ولی همین مقداری هم که آثاری از ایشان باقی مانده کافی است تا قضاوتی درباره او داشته باشیم.

وی با بیان اینکه حضور مؤثر و مدیریت فعال ایشان در پیروزی انقلاب و بعد از آن فرصت کمتری برای درس و بحث طلبگی در اختیار ایشان قرار داد، افزود: به باور بنده اگر ایشان به شهادت نرسیده بود قطعا جزء رهبران فکری جامعه بود. ایشان شخصیتی بود که هرگز از انضباط فکری و فقهی خارج نشد؛ یعنی اظهار نظر فقهی غیرمنضبط نمی‌کرد و براساس روابط شناخته شده اجتهاد، فقاهت خود را نشان داد و طوری نبود که فقه ژورنالی و غیرمنضبط ارائه کند. 

علیدوست با بیان اینکه افرادی که با ایشان هم مباحثه بودند هنوز در قید حیات هستند و خاطره از این انضباط علمی و فقهی دارند، تصریح کرد: البته باید تذکر دهیم مطمئناً اگر ایشان زنده بود متناسب با حوادث واقعه و مقتضیات زمان و مکان اجتهاد می‌کرد و سخن می‌گفت و طوری نبود که ابتناء بر سنت، اجتهاد او را یخ‌زده کند به خصوص با توجه به فکر و اندیشه و خط مشی‌ای که از ایشان سراغ داریم؛ فقه آقای بهشتی فقه پایا و پویا، منضبط، اصولی و متناسب با اقتضائات زمان و مکان بود.

استاد سطح خارج حوزه علمیه تصریح کرد: البته نمی‌گوییم که دیدگاه‌های ایشان قابل نقد نبود، خود بنده هم بر آراء ایشان نقد دارم ولی این نقد برایندی است و نه فرایندی، یعنی او به صورت روشمند اجتهاد می‌کرد و اگرنقدی بر آراء او وجود دارد در برایند و نتیجه بحث است. به هر حال همان طور که جای ایشان در سپهر سیاست کشور خالی می‌نماید و اگر بود خلأیی را پر می‌کرد در سپهر فقاهت هم اگر بود وجودش کاملاً ملموس بود.

سایر رویدادها

ارسال/فعالیت‌های «پویش کریمانه» شعائر دینی محسوب می‌شود آیت‌الله محمدباقر تحریری، با بیان اینکه انسان همواره در هر حالی باید به دنبال کسب فضائل باشد، گفت: فعالیت‌های «پویش کریمانه» از شعایر دینی محسوب می‌شود. هر کاری که صبغه دینی داشته باشد و توجه مردم را به معارف و شخصیت و به مسیر اهل بیت(ع) سوق دهد و همچنین هر فعالیتی که از نظر دینی مطلوب باشد، مورد سفارش اهل بیت(ع) است.

وی افزود: خدمت‌رسانی در وجه فعالیت مطلوب دینی به خصوص برای مناطق محروم و کسانی که توان مالی برای زیارت ندارند، با در نظر گرفتن جنبه‌های فرهنگی بسیار حایز اهمیت است.

تولیت مدرسه علمیه مروی ادامه داد: کسانی که برای زیارت مشرف می‌شوند، خوب است با آداب زیارت و راه‌های ارتباط با امام و از این باب مسائل آشنا شوند تا هم تأثیر عملی و گفتاری برای زائرها داشته باشد و بهره‌مندی معنوی در برگشت از زیارت برای آنها به ارمغان آورده شود و بدانند باید زندگیشان بر اساس ارتباط ولایت و محبت با اهل بیت(ع) گره بخورد.

وی با بیان اینکه باید با افراد زایر رفتار کریمانه کرد، گفت: فعالیت‌های «پویش کریمانه» که  در خدمت زائرین هستند به خصوص برای زیارت اولی‌ها به حرم امام رضا(ع) و ان‌شاءالله که عتبات هم به زودی راه بیفتد برای زائرین عتبات، عملی بسیار پسندیده است و از شعائر دینی محسوب می‌شود.

آیت‌الله تحریری با تأکید بر اینکه باید همواره به اهمیت و تأثیرگزاری فعالیت «پویش کریمانه» توجه شود، گفت: در قران سوره آیه ۳۲ حج آمده است «وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»؛ یعنی کسی که به شعائر الهی  تعظیم کند، از تقوای قلب و پاکی قلب او سرچشمه می‌گیرد، مانند کسانی که به «پویش کریمانه» کمک می‌کنند و یا کسانی که  دست‌اندرکاران فعالیت این پویش هستند.

پذیرش ایده «کلام مشترک اسلام و مسیحیت» از سوی مرکز نوآوری و خلاقیت اشراقجواد دلاوری، معاون پشتیبانی و فناوری فرهنگی مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق دفتر تبلیغات اسلامی حوزه با اشاره به برگزاری سومین نشست شورای فناوری فرهنگی مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق ابراز کرد: در شورای مذکور به جهت‌دهی این مرکز و فرایندهای مد نظر پرداخته و تصمیم‌گیری می‌شود.

معاون پشتیبانی و فناوری فرهنگی مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق ادامه داد: در جلسه سوم این شورا، ایده‌های دریافتی مورد داوری اولیه قرار گرفتند که در نهایت سه ایده پذیرش شدند.

وی گفت: پس از پذیرش، نقاط قوت و ضعف ایده‌های برگزیده به صاحبان ایده‌ها اعلام شد و پس از رفع نقایص، فرم اولیه توسط ایده‌پردازان برگزیده تکمیل شد.

دلاوری ضمن تبیین عناوین این سه ایده، اظهار کرد: سه ایده تأیید شده در این جلسه، ایده آقای رضا نفری با موضوع «تربیت مدیران تراز انقلاب» وابسته به شتاب‌دهنده استعداد آنام، مورد بررسی و تأیید قرار گرفت؛ این ایده با انجام کارهای پژوهشی در این عرصه، به دنبال برگزاری دوره‌های مختلف در تمام زمینه‌ها و شناسایی، آموزش و سرمایه‌گذاری بر روی استعدادها است که در آینده مدیرانی را به مراکز و سازمان‌ها معرفی کند.

پروژه موشن‌گرافی طرح ولایت اجرا می‌شود / ۳۰ هزار نفر در نوبت طرح

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی ابوطالبی، رئیس مرکز آموزش‌های آزاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، هشتم تیرماه در نشستی خبری، گفت: دوره‌های طرح ولایت سال بیست‌وششمین دوره خود را سپری می‌کند و از سال ۷۵ شروع شده است، این طرح ابتدا برای دانشجویان بسیجی پیش‌بینی شد ولی به تدریج اقشار مختلف اعم از طلاب، فرهنگیان و استادان دانشگاه و دانشجویان غیر بسیجی هم وارد این طرح شدند و امروز متقاضیانی از تمامی اقشار حتی دانش‌آموزی داریم.

وی افزود: تا امسال حدود ۸۱ هزار نفر در این دوره‌ها فارغ‌التحصیل شده و گواهی پایان دوره را دریافت کرده‌اند؛ اصل دوره شش کتاب با موضوعات معرفت‌شناسی، خداشناسی، انسان‌شناسی و فلسفه سیاست و ... است که در قالب ۱۲ واحد درسی ارائه می‌شود و برخی مراکز دانشگاهی گواهی علمی این طرح را می‌پذیرند و معادل‌سازی می‌کنند.

ابوطالبی اظهار کرد: در کنار این آموزش‌ها، مرکز آموزش‌های آزاد مؤسسه برای پشتیبانی این کار، فعالیت تدوین متون، تربیت استاد و مدرس کتب را هم در دستور کار دارد؛ الان حدود ۴۰۰ استاد آموزش دیده برای تدریس این دوره‌ها تربیت شده‌اند؛ این طرح در سال ۹۹، در دانشگاه‌های افسری و برخی شهرهایی که مشکل کرونا کمتر بود برگزار شد و حدود هفت هزار نفر در دوره حضوری شرکت کردند. البته دوره مجازی هم از سال قبل شروع شده و در سال ۹۹ حدود هفت هزار نفر هم از این طریق آموزش دیده‌ که بخشی از آنها فارغ التحصیل شده‌اند.

انتهای پیام
captcha