اشک بر مظلومیت امام حسین(ع) ضدافسردگی است

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست بررسی ابعاد روانشناختی و تربیتی حماسه محرم از مجموعه جلسات مجازی «عاشورا و امروز ما» با حضور غلامعلی افروز، روانشناس و استاد دانشگاه تهران از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن اندیشه و قلم، برگزار شد.

افروز در آغاز این نشست با اشاره به اینکه امام حسین(ع) هدف از حرکت و قیامشان را به زبان ساده بیان فرموده‌اند، گفت: امام حسین(ع) می‌فرمایند: برای من شهادت یک افتخار است و زندگی با ستمکاران و کج‌روها و تبعیت از انسان‌های نادرست و فاسد برای من ظلمت و بدبختی است. به همین جهت بیان فرمودند قیام من برای احیای دین جدم محمد(ص) است. من برای هوای نفس قیام نکردم، حرکت من برای احیای ارزش‌های دین خداست و  ارزش‌های دین خدا بر اخلاق، معنویت، منطق و عقلانیت استوار و به همین جهات ماندگار است.

اگر نتوانم مسلمان جهان شمول باشم مشکل از من است

وی ادامه داد: ارزش‌های اسلامی به معنای دقیق کلمه ارزش‌های فطری، منطقی، معنوی و عقلانی است و از همین نگاه جهان شمول است. جهان شمولی ارزش‌های اسلامی فوق‌العاده قابل توجه است از آن جهت که پیامبر خدا رحمه للعالمین برای همه بشریت است و قیام امام حسین(ع) نیز برای احیا و ماندگاری چنین دین ارزشمندی است و اگر نتوانم مسلمان جهان شمول باشم مشکل از من است.

افروز با تأکید بر اینکه دین الهی بر فطرت، اخلاق، معنویت و عقلانیت استوار است، اظهار کرد: اگر آموزه‎ای از دین اسلام سراغ داشته باشید که فطری، عقلانی و جهان شمول نباشد، باید در دینی بودن آن تردید داشت و متأسفم که بعضاً خودمان شخصیت جهان شمول پیدا نمی‌کنیم؛ اما دین ما جهان شمول است.

وی ادامه داد: پیامبر(ص) فرمودند که دیانت همان عقلانیت است و عقلانیت همان دیانت؛ هر کس دین ندارد عاقل نیست و هر کس عاقل نباشد بی‌دین است. البته عقل با هوش متفاوت است؛ هوش وسیله و ابزار است اما عقل حکمت، بصیرت و درایت است. آدم ممکن است با سواد باشد اما عامل به گفته‌های خود نباشد اینجاست که نقصان عقلانی دارد.

استاد ممتاز دانشگاه تهران به این آیه از قرآن کریم که می‌فرماید: «چرا به آنچه می‌گویید، عمل نمی‌کنید و دیگران را به کارهای نیک دعوت می‌کنید اما خودتان را فراموش می‌کنید» اشاره کرد و گفت: انسان‌ها می‌توانند تیزهوش باشند اما رسواگری کنند و عقلانیت نداشته باشند، پس اسلام به انسان‌های عاقل بها می‌دهد نه باهوش. امام صادق(ع) نیز در اصول کافی به 60 ویژگی انسان‌های عاقل اشاره می‌کند. روانشناسی عقل جدیدترین نوع روانشناسی است؛ اکنون در دنیا همه می‌گویند روانشناسی هوش کافی است؛ چرا زندان‌ها پُر است به دلیل اینکه ما به نقصان عقل دچار هستیم.

وی به بخشی از رخدادهای قیام امام حسین(ع) اشاره و مطرح کرد: معاویه با ساختن کاخ سبز خود کج‌روی را آغاز و سلطنت را برای خود انتخاب کرد اما آنچنان با نفاق عمل می‌کرد و به نماز می‌ایستاد که دیگران را فریب می‌داد و برای فرزندش یزید با زور و تزویر سلطنت را مهیا می‌کرد اما امام حسین(ع) ذلت را نپذیرفت و حرکت خود را آغاز کرد. 

افروز با مطرح کردن این سؤال که چرا حماسه کربلا بر فراز عصرها و نسل‌ها جاودانه ماند؟ گفت: جاودانگی عاشورا از آن جهت است که پایه و بستر این پدیده عظیم جاودانه تاریخ، بر اخلاص استوار است و هدف غایی رسیدن به خداست.

وی یادآوری کرد: در تمام کشورهای دنیا مراسم عزا برپاست. حسین حسین گفتن یعنی حق‌طلبی و همانندی با حسین؛ عشق حسین یک عشق فطری است. کدام واقعه، پدیده و مراسم است که در دنیا اینگونه همه مردم از آن استقبال کنند؟ بعد اجتماعی محرم بی‌نظیر است.

این روانشناس با تأکید بر اینکه ابعاد تربیتی عاشورا همچنان ناشناخته مانده است، گفت: اخلاق‌مداری امام حسین(ع) در دنیا بی‌نظیر است. هیچ فرزندی از نظر تربیتی در جهان محیط بازی و بستر تربیتی مثل حسین(ع) نداشته است. حسین از آغوش زهرای اطهر(س) به آغوش علی(ع) و از آغوش علی(ع) به آغوش پیامبر(ص) می‌رفت. یعنی همبازی امام حسین(ع) پنج ساله، پیامبر(ص)، زهرا(س) و علی(ع) بود.

وی ادامه داد: جلوه‌های تربیتی عاشورا زیباست. شب عاشورا امام همه را جمع می‌کند و می‌گوید جایی می‌رویم که برگشت ندارد. هر کسی مهریه همسرش را بر گردن دارد بازگردد، هر کس همسر و فرزندانش از او راضی نیست برگردد، هر کس به دنبال مال و مقام آمده بازگردد و ... یعنی امام خانه تکانی می‌کند و انسان‌های مخلص و زلال را نگه می‌دارد و آنچه در جهان ماندگار است اخلاص است. آنهایی که ماندند جلوه‌های متعالی انسانیت را از خود نشان دادند. نوشته‌اند حبیب بن مظاهر لبخند می‌زد و می‌گفت هیچ شبی به اندازه امشب نشاط نداشته‌ام.  

عقد بدون جشن حتی در ظهر عاشورا ثواب دارد

افروز تصریح کرد: از نظر تربیتی رابطه حضرت زینب(س) و امام حسین(ع) را به عنوان خواهر و برادر ببینید. در مسیر حج تا کربلا چند مراسم عقد هم صورت گرفت. عقد هم اطاعت است و هم عبادت. چون قانون خلقت بر زوجیت استوار است پس به خاطر محرم و صفر مراسم‌ عقد را عقب نیندازیم. عقد حتی ظهر عاشورا هم رخ دهد ثواب دارد البته جشن نباشد اما عقد صورت گیرد.

وی یکی دیگر از ابعاد روانشناختی حرکت امام حسین(ع) را خانوادگی بودن این حرکت دانست و گفت: امام با همه وجود، هستی و خانواده به میدان آمد و به همین جهت نهضت امام حسین(ع) ماندگار شد. تأثیر این حرکت به حدی زیاد است که بسیاری از افراد در محرم مسلمان شده‌اند.

این روانشناس ادامه داد: یک روانشناس انگلیسی سال‌ها قبل نوشته بود که ما انگلیسی‌ها تبسم بلد نیستیم، قهقهه می‌زنیم، نمی‌توانیم اشک بریزیم و عموماً پرخاشگری می‌کنیم؛ خوش به حال مسلمان‌ها و شرقی‌ها که حسینی هستند، چه قدر راحت متبسم هستند و اشک می‌ریزند. محرم فرصتی است برای اشک‌های پر لطافتی که سلامت روانی انسان را تضمین می‌کند؛ اشک برای مظلومیت حسین(ع) و علی اصغر که وجودشان را در طبق اخلاص گذاشتند، ضد افسردگی است.

وی افزود: اشک‌هایی که در محرم برای امام حسین جاری می‌شود و دلسوزانه اشک می‌ریزیم ضد افسردگی است. این اشک‌ها آگاهانه، عاشقانه و با معرفت است که تلطیف روانی ایجاد و پرخاشگری و رفتارهای تهاجمی را کم و احتمال سکته قلبی را از بین می‌برد. آنهایی که راحت گریه می‌کنند و لبخند می‌زنند سکته قلبی هم ندارند.  

افروز اضافه کرد: محرم بستری برای فوران اشک‌های پرلطافت است. نشاط معنوی ایجاد شده، رقص سلول‌های درونی است و یکی از جلوه‌های سلامت، برخورداری از نشاط معنوی است. باید از درون نشاط داشته باشیم؛ نشاط معنوی درونی ماندگار و آرامش بخش است. مکتب امام حسین(ع) از نظر روانشناسی تعادل روانی ایجاد می‌کند.

این استاد دانشگاه در این بخش از سخنان خود به تجاربی که در آمریکا و روشی که تعدادی از کشیش‌های کلیسا با الهام از سبک عزاداری مراسم امام حسین(ع) با عنوان costa mesa برای برانگیختگی صحیح احساسی و روانی برگزار می‌کنند اشاره کرد و گفت: با استفاده از این روش نتایج خوبی در کاهش آسیب‌ها و سلامت روانی پیروان این کلیساها به دست آورده‌اند.

در پایان این نشست، افروز در پاسخ به این سؤال که آیا این درست است که در اروپا معنویت کم است اما انسانیت زیاد؟ گفت: در هر جای دنیا عقلانیت حاکم شود رفتارها انسانی می‌شود. آنهایی که عاقلانه رفتار می‌کنند رفتارشان معنوی و اخلاقی می‌شود یعنی دروغ نمی‌گویند، شایعه پراکنی، غیبت و ... نمی‌کنند و حق‌جو و حق‌مدار هستند. آنجایی که عقلانیت بیشتر باشد، معنویت بیشتر می‌شود. شخصیتی که عاقلانه رفتار می‌کند و اخلاق مراوده دارد، انسانیت او بیشتر است. اینکه اسلام از ما می‌خواهد نماز بخوانیم و روزه بگیریم برای این است که انسان شویم اما اگر نماز مرا آمر به معروف نکند و از فحشا باز ندارد نماز نیست. پس انسانیت انسان به نماز و روزه نیست؛ اینها فروع هستند اساس معنویت و اخلاق است و آنهایی که با گذشت و ایثار رفتار می‌کنند عملاً مسلمان هستند.

آیا افزایش روزهای عزا از نظر روانشناسی مفید است؟

افروز در پاسخ به این سؤال که شما از تأثیر مثبت گریه بر اهل بیت سخن گفتید. حد مثبت این گریه چه قدر است و آیا افزایش روزهای عزا از نظر روانشناسی مفید است؟ گفت: خیر. هر چیزی از تعادل بگذرد آسیب‌زا است. تعطیل کردن برنامه‌های پرنشاط برای دو ماه در سال کار نادرستی است. انسان می‌تواند زندگی عادی داشته باشد، ازدواج هم بکند و در مورد امام حسین(ع) نیز صحبت کند. اینکه مراسم‌ عزا را زیاد کنیم اشباع‌زدگی ایجاد می‌کند و اشباع، دلزدگی ایجاد می‌کند.

وی در خصوص تأثیر مراسم عزاداری بر شیوع کرونا، گفت: در مقاله‌ای کشورهای جهان را به دو گروه تقسیم کردم؛ آنهایی که بیشترین ابتلا و فوتی و آنهایی که کمترین مبتلا به کرونا را داشتند. بعد سبک زندگی و امکانات بهداشتی این دو گروه را با هم مقایسه کردم. کشورهایی که کمترین کرونا را داشتند کمترین امکانات بهداشتی را داشتند. کشورهای فقیرنشین جنوب آسیا، کمترین میزان کرونا و کشورهای پردرآمد بیشترین میزان کرونا را دارند. تغذیه در کشورهای فقیر ساده و با غذاهای بخارپز است و سیر و فلفل زیاد می‌خورند و البته فست‌فود نمی‌خورند.

مجلس امام حسین(ع) اگر آرامش معنوی بدهد ضدکروناست

افروز تصریح کرد: کشورهایی که مردم آنها آرامش بیشتری دارند کمتر کرونا می‌گیرند اما افرادی که مضطرب و نگرانند بیشتر کرونا می‌گیرند. آنهایی که آرامش و نشاط معنوی دارند کمتر کرونا می‌گیرند. پس اگر مجلس امام حسین(ع) آرامش معنوی بدهد ضد کروناست. نباید در مردم اضطراب ایجاد کنیم. مردم باید با فاصله بنشینند و تعداد مجالس و فضا را چند برابر کنیم. آنهایی که در این شب‌ها آرامش پیدا می‌کنند یقین داشته باشید که کرونا کمتر می‌گیرند.