بررسی تأثیر موضع‌گیری عموهای پیامبر(ص) بر کیفیت تحقق عاشورا
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به بررسی تأثیر موضع‌گیری عموهای پیامبر اکرم(ص) بر زمینه‌سازی، کیفیت تحقق و پیامدهای عاشورا در تاریخ اسلام پرداخت.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمد باغستانی کوزه‌گر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه22 مردادماه، در چهارمین نشست حسینیه مجازی پژوهشکده اسلام تمدنی، با موضوع «بررسی تأثیر موضع‌گیری عموهای پیامبر اکرم(ص) بر زمینه‌سازی، کیفیت تحقق و پیامدهای عاشورا در تاریخ اسلام»، که به‌صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: پژوهش‌های مختلفی در خصوص علل واقعی نامنتظر کربلا رخ داده است، در اینجا منظور از نامنتظر این است که به‌طور طبیعی انتظار نمی‌رفت که مسلمانان در درون یک جامعه اسلامی چنین رفتاری با نوه پیامبر(ص) داشته باشند و موجب شوند که چنین واقعه‌ای با این کیفیت رخ دهد.
وی ادامه داد: از این‌رو بود که با گذر زمان، همواره در بین پژوهشگران نیز علل و عوامل این رخداد مهم بوده و بر همین اساس مورد بحث و بررسی آن‌ها قرار گرفته و پژوهش‌های بسیاری نیز در این راستا صورت گرفته است.
مدیرگروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: در واقع این علل و عوامل را میتوان به دو گروه تقسیم کرد، گروه اول، آنچه که نزدیک به رخداد عاشورا پیش‌آمده و آنچه که پیش از عاشورا زمینه‌های آن به وجود آمده بود. برای نمونه، انتخاب جانشین و موروثی کردن خلافت در جامعه اسلامی توسط معاویه و همچنین انتخاب نادرست او در تعیین جانشینی و همچنین تلاش‌هایی که در جهت زمینه‌سازی جنگ با امام حسین(ع) داشت و این مسائل، دو عللی است که نزدیک به واقعه عاشوراست و موجب رخداد این واقعه بزرگ شد.
باغستانی بیان کرد: در این میان، برخی از پژوهشگران علل سیاسی و برخی نیز علل اقتصادی را برای وقوع واقعه کربلا که در سال‌های دور از این واقعه رخ داده و منجر به زمینه‌سازی عاشورا شده است، بیان کرده‌اند.
وی تصریح کرد: در میان یکی از مطالبی که مطرح شده، یک رویکرد قبیله‌ای نیز در میان بوده است، یعنی رقابت تاریخی گسترده‌ای در پیش از اسلام در میان بنی‌امیه و بنی‌هاشم وجود داشته که پیش از اسلام این دو قبیله مهم قریش، یک رقابت تاریخی پر دامنه‌ای با یکدیگر داشتند و تا زمانیکه اسلام ظهور کرد، نیز رقابت‌های شانه‌به شانه این دو گروه همچنان جریان داشت و بی‌تردید رقابت‌های میان این دو گروه یکی از زمینه‌سازی‌های واقعه کربلا در سال‌های دور بود.
این مدرس دانشگاه با اشاره به تأثیر موضع گیری‌های برخی از عموهای پیامبر نسبت به رسالت حضرت محمد(ص) که یکی از عومل شکل‌گیری جهت تاریخ اسلام هم بر عصر پیامبر(ص) و هم دوره‌های پس از ایشان بود، اظهار کرد: می‌دانیم که در نظام قبیله‌ای حمایت افراد از عضو خود در قبیله می‌توانست بر گسترش یک ایده تأثیرگذار باشد، به‌همین دلیل زمانیکه پیامبر(ص) به رسالت مبعوث شدند، یکی از اولین دستوراتی که به ایشان ابلاغ شد، این بود که اقوام و خویشاوندان نزدیک خود را به پذیرش اسلام دعوت کند.
باغستانی ادامه داد: بر همین اساس ایشان در یک میهمانی خویشاوندان خود را برای دعوت آن‌ها به اسلام برپا کردند که البته این میهمانی و دعوت با موضعگیریهایی همراه بود، به گونه‌ای که یکی از عموهای پیامبر(ص) به نام ابولهب مخالفت علنی خود را با پیامبر(ص) اعلام و حتی سخنان پیامبر را نیز مسخره کرد، از اینجا بود که نقش عموهای پیامبر(ص) در رسالت پیامبر(ص) آغاز شد و به‌نوعی حرکت دعوت مردم توسط پیامبر(ص) به کندی پیش رفت، اما در نقطه مقابل این رفتارها با گذشت زمان افرادی مانند عباس، حمزه و ابوطالب که عموهای پیامبر بودند، در اجرای رسالت ایشان، نقش‌آفرینی کردند.
وی اظهار کرد: اما با این وجود پس از پیامبر(ص) و حکومت‌های مختلفی که روی کار آمدند، عموهای پیامبر با حمایت‌هایی که داشتند، توانستند در تثبیت حکومت علی(ع) نقش جدی ایفا کنند و از طرفی نیز برخی از آن‌ها نیز با موضعگیریهایی که داشتند نیز در جریان شکل‌گیری واقعه عاشورا تأثیرگذار بودند.
انتهای پیام
