مقتل‌نگاری معتبر از نگاه رهبر انقلاب
«لهوف» تألیف سیدبن طاووس با ترجمه سیداحمد فهری زنجانی کتابی است که رهبر معظم انقلاب آن را مقتلی معتبر می‌دانند.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ کتاب «لهوف» تألیف سیدبن طاووس با ترجمه‌های متعدد و عناوین گوناگون منتشر شده است. عنوان کامل این کتاب «أللُّهوف عَلى قَتْلَى الطُّفوف یا ألمَلْهوف عَلی قَتْلَی الطُّفوف» از مقتل‌نگاری‌های مشهور شیعیان است. لهوف از واژه «لهف» به معنی سوگ و ناله و «طف» به معنی اندک و کم گرفته شده است.
اصل کتاب به زبان عربی است و چندین بار به فارسی ترجمه شده است. از جمله این ترجمه‌ها می‌توان به ترجمه میرزاقلی خان به نام «لجة الامم و حجة الامم»، ترجمه شیخ احمدبن سلامه نجفی، ترجمه سیداحمد فهری‌زنجانی به نام «آه سوزان بر مزار شهیدان»، ترجمه سیدمحمد صحفی، ترجمه علی‌بن شیخ العراقین که ترجمه منظومی از این کتاب است، ترجمه محمد ابراهیم معروف به «بدایع نگار» به نام «فیض الدموع» که در سال ۱۳۷۰ شمسی به چاپ رسیده است، اما احتمال می‌رود که تشابه متنی میان این دو کتاب باعث شده که تصور شود ترجمه «لهوف سیدبن طاووس» است. ترجمه محمدطاهر دزفولی به نام «سوگ‌نامه کربلا» که ترجمه نسبتاً آزادی است و در برخی موارد در ترجمه کم و یا زیاد شده است، ترجمه عقیقی‌بخشایشی، ترجمه محمد محمدی‌اشتهاردی به نام «غمنامه کربلا»، ترجمه شیخ عباس قمی، آخرین ترجمه کتاب از علیرضا رجالی‌تهرانی نیز از ترجمه‌های دیگر این اثر است و قدیمی‌ترین ترجمه لهوف، مربوط به میرزا قلی تبریزی است.
مسلک‌های سیدبن طاووس در لهوف
کتاب «لهوف» در چند فصل یا به تعبیر سیدبن طاووس به چند «مسلک» تنظیم شده است که برخی مترجمان همه مسالک و برخی یک یا چند مسلک را ترجمه کرده‌اند. مسلک اول با ولادت امام حسین (ع) آغاز می‌شود. البته این رسم در بسیاری از کتاب‌ها که در مورد حضرت نوشته شده جاریست. بعد از تولد امام حسین (ع) بخش عمده‌ای از زندگانی حضرت را در زمان پدر و برادر رها کرده و به سخنرانی اباعبدالله (ع) در مکه می‌پردازد. از این رو با همه ارزش این کتاب برای دریافت گزارش لحظه به لحظه حرکت اباعبدالله (ع) از خواندن کتب دیگر بی‌نیاز نیستیم.
بعد از سخنرانی آن حضرت در مکه به شهادت قیس بن مصهر پرداخته است. قیس فرستاده اباعبدالله (ع) به کوفه است که در آنجا دستگیر شده و پس از بلعیدن نامه، عبیدالله بن زیاد به او گفت تو را مخیر می‌کنم که از پشت بام به زمین پرتاب شده، یا گردنت را بزنم یا این که حضرت را سب کنی و نامه را افشا کنی. قیس به منبر رفت و پس از توصیف حضرت از او دفاع کرد.
بعد از شهادت قیس دیدار اباعبدالله (ع) با حربن یزید ریاحی مطرح می‌شود که در این میان حدود ۱۰ منزل و حوادث آن‌ها از قلم افتاده است؛ بنابراین با وجود مستند بودن، فاقد بخش‌های مهم است. بعد از دیدار حرّ با اباعبدالله (ع) به سخنرانی زهیربن قین و حرّ در محضر اباعبدالله (ع) پرداخته که در این فاصله هم بخش‌هایی مفقود از تاریخ کربلا شده است.
مسلک دوم از سخنرانی اباعبدالله (ع) در کربلا آغاز شده، سپس به برخورد محکم ابالفضل العباس (ع) و برادران حضرت با شمربن ذی‌الجوشن و بعد از آن به شب عاشورا، شوخی و بذله‌گویی اصحاب، سخنرانی امام (ع) و توبه حر اشاره کرده است.
بعد از آن به نماز ظهر اباعبدالله (ع) پرداخته، سپس به شهادت علی‌اکبر (ع)، حضرت علی‌اصغر (ع)، اباالفضل‌العباس (ع) و عبدالله بن الحسن (ع) پرداخته است که در این بین به شهادت سایر اصحاب و بنی‌هاشم اشاره‌ای نشده است.
مسلک سوم با خاکسپاری شهدا در شب سوم شروع شده و در این جا نیز خلأ و فاصله‌ها زیاد است و وقایع مهم نظیر شهادت اباعبدالله (ع)، غارت خیمه‌ها، برخورد با کودکان و اسرا، منزل کوفه و... بیان نشده‌اند. بعد از آن به کوفه، شام و خطبه حضرت زینب (س)، امام سجاد (ع) و ام‌کلثوم و شهادت عبدالله بن عفیف ازدی پرداخته شده است. ابن عفف از اصحاب حضرت امیرالمؤمنین (ع) است که در جنگ جمل یک چشم و در صفین چشم دیگر خود را از دست داد. در اثر سر و صدایی که در خارج کاخ یزید به راه انداخت، تعقیب و در منزل خود به شهادت رسید. به اعتقاد سید اربعین این موضوع در همان سال اول اتفاق افتاده است. حال آن که برخی در این مطلب تشکیک کرده‌اند. سپس به بازگشت کاروان اسرا به مدینه و دستگیری و سرنوشت قاتلان اباعبدالله (ع) می‌پردازد.
نظر رهبر معظم انقلاب درباره لهوف
مقام معظم رهبری در یکی از خطبه‌های نماز جمعه درباره کتاب لهوف فرمودند: این مقتل، مقتل بسیار معتبری است. این سیدبن‌طاووس - که علی‌بن‌طاووس باشد - فقیه است، عارف است، بزرگ است، صدوق است، موثق است، مورد احترام همه است، استاد فقهای بسیار بزرگی است؛ خودش ادیب و شاعر و شخصیت خیلی برجسته‌ای است. ایشان اوّلین مقتل بسیار معتبر و موجز را نوشت. البته قبل از ایشان مقاتل زیادی است. استادشان - ابن نَما (۵۲) - مقتل دارد، «شیخ طوسی» مقتل دارد، دیگران هم دارند. مقتل‌های زیادی قبل از ایشان نوشته شد؛ اما وقتی «لهوف» آمد، تقریباً همه آن مقاتل، تحت‌الشعاع قرار گرفت. این مقتل بسیار خوبی است؛ چون عبارات، خیلی خوب و دقیق و خلاصه انتخاب شده است.
ترجمه مناسب از لهوف
لهوف کتابی تأثیرگذار، روان و تأثربرانگیز است و در پی طرح درس‌ها، عبرت‌ها و مسائل عرفانی نیست. محمدرضا سنگری، عاشوراپژوه برجسته کشورمان سیدبن‌طاووس را فردی صاحب ذوق خوانده و معتقد است: چاشنی‌های ادبی در متن این اثر به وضوح به چشم می‌خورند، زیرا در بخش‌های گوناگون آن شعر‌هایی وجود دارد که در دوره صفویه و پس از آن کتاب‌هایی از این دست زیاد است و شکل افراطی به خود گرفته و گاه بیشتر از متن هستند.
مقام معظم رهبری در سخنی این اثر را معتبرترین کتاب نامیده است و شاید شیوه این کتاب، نرم‌نگاری و بهره‌گیری از شعر در متن است و ساختار داستانی دارد که الگویی برای نویسنده کتاب «روضةالشهداء» نیز بوده است.
ترجمه‌های بسیاری از کتاب «لهوف» انجام شده که همه مناسب نیستند، اما ترجمه سیداحمد فهری زنجانی مناسب است و حتی شعر‌هایی را که به زبان عربی در میان متن وجود دارد، به فارسی به نظم درآورده است که نشان از ذوق و قریحه شعری وی بوده و عنوان آن را «آهی سوزان بر مزار شهیدان» گذاشته است که به همت نشر بین‌الملل منتشر شده است.
انتهای پیام
