دلیل موفقیت «روز واقعه» فرم تعزیه‌گونه فیلمنامه آن است
«روز واقعه» مشهورترین فیلم عاشورایی در سینمای ایران است که با وجود گذشت سال‌ها هنوز دیدنی است و هنوز نظرات تازه‌ای درباره آن شنیده می‌شود.
به گزارش ایکنا؛ در سه دهه اخیر وقتی سخن از فیلم عاشورایی می‌شود، نام «روز واقعه» ساخته شهرام اسدی به میان می‌آید. گزارش زیر گفت‌و‌گویی با اهالی سینما پیرامون دلایل موفقیت این اثر است.
متنی فراتر از فیلم
طهماسب صلح‌جو؛ منتقد و کارشناس سینما درباره «روز واقعه» چنین اظهار نظر کرد: ارزش این فیلم سینمایی در گام اول به فیلمنامه آن مربوط می‌شود که بهرام بیضایی آن را نوشته است. داشته‌های بیضایی نیز در این متن از شناخت او به تعزیه حاصل شده چراکه فیلمنامه این کار را بیضایی با فرمت تعزیه و شبیه‌خوانی نوشته است.
وی افزود: در ابتدا قرار بود بیضایی این فیلم را بسازد که با آن موافقت نشد. در ادامه محمدعلی نجفی برای ساخت این کار برگزیده شد که با او نیز مخالفت به عمل آمد تا در نهایت شهرام اسدی این فیلم سینمایی را جلوی دوربین برد. در این میان اسدی هم تا حدی از عهده کار بر آمد، اما آن جزئیاتی را که بهرام بیضایی در فیلمنامه داشت را خوب در فیلم مد نظر قرار نداده است. وی بیشتر در فرم و فضای هالیوودی کارش را جلو برده، هرچند فیلم باید در فرم تعزیه و شبیه‌خوانی پیش می‌رفت.
این کارشناس رسانه تاکید کرد: روز واقعه روایتی از ماجرای مذهبی در شیعه است که شالوده و پایه آن بر فیلمنامه قرار دارد، بنابراین هر فردی که سناریوی «روز واقعه» را بخواند متوجه خواهد شد متن از فیلم بسیار جلوتر است. بهتر است بدانید فیلمنامه «روز واقعه» حتی در میان کارهایی که بهرام بیضایی آن را نوشته یکی از بهترین‌هاست.
وی متذکر شد: اگر فیلم را بیضایی جلوی دوربین می‌برد مطمئن باشید حس و حال دیگری را در کار شاهد بودیم؛ اتفاقی که باعث تاثیرگذارتر شدن آن می‌شد. بهران بیضایی تعزیه را به خوبی می‌شناسد. او تعزیه‌ای با نام «عباس» نوشته است که وقتی آن را می‌خوانید به شدت از آن لذت می‌برید و تعزیه در تعزیه را هم به خوبی در این متن مشاهده می‌کنید.
صلح‌جو در انتها تاکید کرد: در دروس دانشگاهی بسیاری از موضوعات به «برشت» نسبت داده می‌شود، درصورتیکه معتقدم در تعزیه فاصله‌گذاری‌هایی وجود دارد که در کارهای برشت دیده نمی‌شود.
فیلمنامه‌ای فراتر از فیلم
رضا درستکار؛ منتقد و فیلمساز نیز درباره «روز واقعه» می‌گوید: مهمترین شرط برای موفقیت فیلم سینمایی «روز واقعه» فیلمنامه آن است. این سناریو پردازش بسیار خوبی از درام داشته است اما درباره کارگردانی این کار باید بگویم اتفاق متوسطی را شاهد هستیم. برای همین حق این بود «روز واقعه» را خود بهرام بیضایی کارگردانی می‌کرد.
وی تاکید کرد: فیلمنامه‌های بهرام بیضایی یک ویژگی بسیار بارز و روشن دارد، آنهم اینکه سناریو را به گونه‌ای می‌نویسد که در آن میزانسن هم چیده می‌شود، برای همین هر کارگردانی آن را بسازد «روز واقعه» حداقل خواهد توانست نمره متوسط را دریافت کند.
در این زمینه کم‌کار هستیم
جبار آذین؛ دیگر منتقدی که از نظرش در این گزارش استفاده شده با درخشان خواند «روز واقعه» تصریح کرد: این فیلم یکی از آثار درخشان و ماندگار سینمای مذهبی و عاشورایی ایران است. دلایل زیادی را هم برای ماندگاری این اثر و تبدیل آن به یک کار نمادین و الگو می‌توان ذکر کرد. متاسفانه از آنجا در نگاه و سیاست مسئولان سینما و تلویزیون توجه شایسته به آثار فاخر وجود ندارد، سال‌هاست در این زمینه کم‌کار هستیم در چنین شرایطی است که «روز واقعه» عنوان یک اثر ماندگار را پس از سه دهه هنوز به خود اختصاص داده است. جالب‌تر اینکه نه تنها هنوز بعد از سال‌ها فیلمنامه‌ای در حد و اندازه‌های این کار سینمایی تولید نشده، بلکه حتی هیچ فیلمی به لحاظ کیفی به این کار نزدیک هم نشده است.
وی تاکید کرد: یکی از مهمترین شروط ماندگاری «روز واقعه» انتخاب حماسه‌ای چون عاشورا به عنوان محور داستان است. این حماسه به خوبی توسط بهرام بیضایی در قابل یک فیلمنامه با قدرت به تصویر کشیده شده و همچنین حمایت از تولید در زمان خود، شایسته بود چون در آن مقطع هنوز مدیران کاربلد سکان امور سینمایی را بر عهده داشتند. همچنین استفاده از هنرمندان درجه یک کشور و بهره بردن از مشاوره‌های فنی و محتوایی برای تولید، زمینه را فراهم ساخت تا این اثر منطبق بر نیازها، سلیقه‌ها، باورهای دینی، آیینی و ملی ایرانیان ساخته شود، هرچند این کار در خارج از ایران نیز درخشیده است.
توجه به عدالت‌خواهی امام حسین (ع)
حسین سلطان‌محمدی؛ کارشناس رسانه نیز پیرامون این فیلم می‌گوید: تعریف رویداد بدون غلو، سلامت در اجرا، استفاده از مفاهیم و استعاره‌هایی نظیر تعزیه که برای ذهن مردم آشناست و در نهایت متن قوی، دلیل موفقیت این اثر سینمایی بوده است. این کار جدا از این معنا و متنی قوی که داشته در بحث اجرا هم توانسته به موفقیت خوبی دست پیدا کند. در «روز واقعه» روایت به‌اندازه‌ای خوب صورت می‌گیرد که مردم به خوبی عدالت‌خواهی امام حسین (ع) را متوجه می‌شوند.
سفری اسطوره‌ای برای شناخت اسلام
نادر قناعت؛ کارگردان سینما هم با ماندگار خواندن «روز واقعه» گفت: اینکه چرا این فیلم ماندگار می‌شود، دلیلش را در فیلمنامه بسیار قوی آن باید جستجو کرد که فیلم بر پایه آن شکل گرفته است. داستان فیلم از نگاه یک مسیحی تازه‌مسلمان شده است که زمزمه «هل من ناصر ینصرنی» تمام وجودش را در بر می‌گیرد، پس هر آنچه دارد را وا می‌گذارد و به سمت ندای که شنیده حرکت می‌‌رود. این امر به نظرم سفری اسطوره‌ای است که در نهایت منجر به شناخت بیشتر و بهتر از دینی که به تازگی انتخاب کرده برایش می‌شود.
وی اضافه کرد: وی در طول سفر و به مسلمانانی که در مسیر راهش قرار می‌گیرند، می‌گوید؛ مسیح را ما مسیحیان به صلیب نکشیدم اما شما مسلمانان خود امامتان را شهید کردید! به هر حال، جدا از نوع ساخت و کارگردانی خوبی که فیلم دارد هر آنچه کار دارد را مدیون فیلمنامه بسیاری زیبایی که بهرام بیضایی نوشته می‌دانم. این اثر تا روزی که چیزی به نام سینما وجود دارد، ماندگار خواهد بود.
قناعت در انتها تاکید کرد: اگر این فیلم را استاد بضایی کارگردانی می‌کرد، شاید چندین برابر به ارزش‌های هنری آن افزوده می‌شد ولی متاسفانه به دلایل بسیار سطحی از ساخت این فیلم توسط استاد ممانعت به عمل آمد و شاید همین مسئله یکی از بزرگترین خیانت‌هایی فرهنگی این کشور را رقم زد.
انتهای پیام
