رسالت فعالان فرهنگ، هنر، رسانه و ضرورت توجه به پاسداشت آيين اربعين

هنر همواره و در همیشه تاریخ و با وجود تفاوت و تنوع صورت‌های هنری اقوام و ملل گوناگون جلوه‌گر اندیشه، تفكرات ناب و عرصه بیان و احساس ظریف و باریک بینانسان‌‌های  جهان بوده است و انسان در مسیر این تلاش به زبانی دست یافته كه بی‌اعتنا به مرزهای جغرافیایی؛ تمدن‌ها و فرهنگ‌های گوناگون با انسان‌های دیگر ارتباط برقرار كرده و حیطه تاثیر خود را تا اعماق تاریخ نفوذ داده است. مراسم‌های آیینی نیز وسیله اجرایی آموزه‌ها و دستورهای دینی و مذهبی در هر جامعه‌ای است و این دستورات، اغلب شامل تعالیم اخلاقی و تعدیل‌کننده افراط و تفریط‌های رفتاری برای اعضای یک جامعه است و به وضوح می‌توان به روشنی به ارتباط مستقیم مراسم آیینی با ارزش‌های اخلاقی و انسانی  پی برد، اربعین حسینی و آیین عزاداری این رویداد مهم شیعی كه همواره و در طول تاریخ مورد توجه شیعیان بوده است مصداق بارزی از  نمونه‌های آرمانی و متعالی اخلاقی افراد یک جامعه در حین برگزاری این مراسم آیینی مشاهده می‌شود و هر ساله با فرا رسیدن ایام اربعین زندگی دگرباره‌ای در سرزمین ابوتراب جریان پیدا می‌كند كه فطرت همه انسان‌های جهان در برخورد با رفتارهای انسان دوستانه و شیوه‌های كریمانه مردم عراق قابل ستایش و تكریم است؛ احترام به کار و فرهنگ، یاری متقابل، وفای به عهد، نگه داشتن حرمت سالخوردگان، مراقبت از کودکان، عشق به دین و میهن‌، سرزنش بدی و شرارت‌، نکوهش بیدادگری و ستم، مردانگی، ثبات، صمیمیت، ایثار و كرامت در رفتار و گذشتن از دارایی به منظور تكریم زایران این مسیر و ... نمونه هایی از ارزش‌های اخلاقی هستند که از طریق مراسم آیینی اربعین جدای  از جنسیت، سن و سال، ملیت و اعتقادات افراد شركت‌كننده با زبان مشترك هنر و به با ابزار گوناگون به مخاطبان جهانی منتقل می‌شوند.

پاسداری از مکتب تشیع در گرو پاسداری از فرهنگ عاشورا و اربعین حسینی و زنده نگه داشتن آیین‌ها و سنت‌هایی است كه در طول قرن‌ها پاسداری شده است و وظیفه دشوار اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه که در این وادی مقدس ضرورت دارد، تطهیر و تنزیه تاریخ عاشورا و اربعین به واسطه هنر و رسانه است، زیرا در قرن‌های گذشته دشمنان قسم‌خورده و دوستان نادان خواسته یا ناخواسته دست به دست هم داده، صدها داستان ساختگی و خرافات عامه‌پسند را در تاریخ عاشورا گنجانده‌اند و گاهی چنان تند و تیز تاخته‌اند که گویی از پیش چنین تهاجمی را بر تاریخ عاشورا و اربعین تدارک دیده‌اند. به گونه‌ای كه در سالیان اخیر با زمزمه پراکنی‌های گوناگون همواره سعی بر اختلاف انداختن دو ملت ایران و عراق در سایه برگزاری مراسم اربعین را دارند.

با پژوهش و تعمق در ابعاد مختلف عاشورا و اربعین و شناخت عمیق این واقعه می‌توان حرمت و قداست آن را پاس داشت و نه با سهل‌انگاری و خوش‌ خیالی، چراکه در آن صورت ممکن است اصل اربعین و حماسه حسینی نیز نابود شود.

سیل تحریفات در فضای مجازی

سهل‌انگاری، ساده‌لوحی و سیل تحریفات تازه‌ای که روز به روز در فضای رسانه‌ای و شبكه‌های اجتماعی در حال تزاید است و با آن‌همه تحریفات شهرت یافته، چه انتظاری جز این می‌‌توان داشت که فردایی نه چندان دور، شاهد مسخ اربعین، عاشورا و دگرگونی حماسه‌ حسینی نباشیم؟ و با وجود شبهه‌های بی‌حد و مرزی كه به واسطه گسترش علم و تكنولوژی و ظهور رسانه‌های نوظهور دوسویه، فرای مرزهای جغرافیایی در حال انتشار است آیین‌ها و سنت‌های عزاداری را را تحت‌الشعاع خود قرار داده است و نقش اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد.

نكات زیر شاید در بخش‌های گوناگون مدیریت كلان فرهنگی و فعالان حوزه فرهنگ و هنر و رسانه قابل تامل و تفكر باشد:

1-  غنابخشی فکری و محتوایی هنرمندان و  فعالان رسانه‌ای و به طور خاص مستند‌سازان و تصویربرداران و عکاسان خبری و هنری در ایام  محرم و صفر در جهت ارتقا و تعمیق بصیرت و معرفت اقشار و آحاد هنرمندان آیینی درباره فلسفه، عمق و ابعاد و تعلیمات و تبعات حماسه حسینی(ع) و مقابله با تحریفات و اکاذیب پدید آمده در این زمینه با اهتمام بیشتر به توسعه اندیشه‌ها و نظرات دانشمندان و متفکران بزرگ درباره محرم و صفر و آیین‌های عزاداری سالار شهیدان و تهیه برنامه‌های منظم و منسجم رسانه‌ای برای نقد و بررسی عکس‌ها و آثار هنرمندان عکاس  همچنین مناظره فکری فرهنگی و اجتماعی  توسط متخصصان به صورت مستمر و غیر فصلی.

ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی

2- ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی یا سامانه‌ای جامع به منظور جمع‌آوری ارشیو اسناد و تصاویر موجود در سطح ایران اسلامی از برنامه‌ها و مراسم سوگواری مناسب به منظور ایجاد بصیرت و ارتقای معرفت دینی و خنثی سازی نسبت‌های دروغین معاندین و مخالفین فرهنگ و حماسه محرم حسینی با استفاده از فناوری‌های نوین ارتباطی برای تدوین و ترویج فرهنگ صحیح عزاداری سنتی شاید بتواند به شناخت صحیح و معرفت بیشتر هنرمندان و علاقمندان به حوزه پژوهش آثار تصویری كمك موثری باشد.

3- از دیگر راهكارهای مناسب رای زمینه‌سازی فعالان این حوزه می‌توان به برگزاری  كارگاه‌های تخصصی و دوره‌های كوتاه مدتی با حضور اساتید و پیشكسوتان حوزه‌های تخصصی به منظور تبیین و تشریح فلسفه و ضرورت و نقش تاریخی  محرم و صفر و ارائه تحلیل‌های مناسب از فرآیند شکل‌گیری اربعین حسینی و نفی تحلیل‌های ناصواب غیرمنطبق با واقعه عاشورا و شعائر حسینی از طریق رسانه عکس در دوران جنگ نرم به منظور بالا بردن سواد رسانه‌ای مخاطبان با همکاری دستگاه‌های ذیربط فرهنگی و مشاركت‌كننده در برپایی راه پیمایی بزرگ اربعین اشاره كرد كه به طور حتم  صیانت از روش‌های اصیل و سنتی عزاداری و بررسی راهکارهای تقویت و توسعه آن متناسب با روح حماسی محرم و صفر و ذوق، سلیقه و گرایش های نسل امروزرا در بر خواهد داشت.

معرفی سبک‌ها، آداب و اشعار عزاداری

4-  معرفی سبک‌ها، آداب و اشعار و روش‌های اصیل و صحیح عزاداری وتجلیل از پیشکسوتان و هنرمندان آیینی با سابقه و پیشکسوت و نوآوری و تبلیغ سبک های جدید هنری متناسب با شئون مراسم سوگواری محرم و صفر نیز در كنار برنامه‌ریزی به منظور ارتقای معرفت و آشناسازی هنرمندان علاقمند با سیره زندگانی و مراثی و مقاتل ائمه معصومین علیهم السلام در معرفی بهتر و شناخت بیشتر به هنرمندان مفید فایده است.

از آنجا كه اربعین تنها یك آیین ساده نیست و واسطه‌ای برای جهانی شدن و شناساندن مظلومیت شیعه به جهانیان است و با این باور كه از بعثت نبی مكرم اسلام حضرت محمد مصظفی علیه السلام تا ظهور منجی جهان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اقامه عزای سیدالشهدا علیه‌السلام توانسته است پابرجا بماند و ظهور نیز به واسطه نام مقدس سیدالشهدا علیه‌السلام به جهانیان معرفی خواهد شد دین و وظیفه سنگیینی را بردوش هنرمندان آیینی و مروجان فرهنگ و هنر قدسی می‌گذارد تا در زدودن انحرافات و خرافات با تمسك به ساحت هنر و فرهنگ و رسانگری از هیچ تلاشی دریغ نكنند چراكه  در آستانه ظهور نخستین جملاتی که حضرت پس از ظهور می‌فرمایند: از جمله آن­ها، روایتی است كه محدث بزرگوار، شیخ علی حائری یزدی(ره) نقل كرده است. ایشان می­‌فرماید: «زمانی كه قائم آل محمد ظهور كند، ما بین ركن و مقام می‌­ایستد و پنج ندا را سرمی‌­دهد:

«الا یا اهل العالم انا الامام القائم    

الا یا اهل العالم انا الصمصام المنتقم

الا یا اهل العالم ان جدی الحسین قتلوه عطشانا

الا یا اهل العالم ان جدی الحسین طرحوه عریانا

الا یا اهل العالم ان جدی الحسین سحقوه عدوانا»

«آگاه باشید ای جهانیان كه منم امام قائم

آگاه باشید ای اهل عالم كه منم شمشیر انتقام گیرنده

بیدار باشید ای اهل عالم كه جد من حسین(ع) را تشنه كام كشتند

بیدار باشید ای اهل عالم كه جد من حسین را عریان روی خاك افكندند

آگاه باشید ای جهانیان كه جد من حسین را از روی كینه توزی پایمال كردند»

آری اولین فرمایش امام زمان یادآوری و ذکر مصیبت سیدالشهداست که در آن حقایق بسیاری نهفته است برای کسانی که پیرو امام زمان خویش‌اند. آری امام زمان علیه السلام از همه ما بیش‌تر و پیش­‌تر به گریستن بر جد شهیدش تاکید دارد؛ چراکه ذکر مصیبت امام حسین(ع)، حس انتقام­جویی از دشمنان اهل بیت علیهم‌السلام را در دل شیعیان حفظ می­‌کند تا پس از قیام قائم آل محمد(عج) شرایط این انتقام عظیم فراهم شود.

مهدی توکلیان