فهم مشترک ایران و روسیه از منافع امنیتی و تجربه موفق در مقابله با تروریسم
مدیرعامل مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران گفت: به واسطه فهم راهبردی ایران و روسیه، بحران سوریه به همکاری‌های امنیتی میان این دو کشور منجر شد، لذا به نظر من فهم مشترک از منافع امنیتی بسترساز شکل‌گیری پیمان‌های دوجانبه می‌شود.
عابد اکبری، مدیرعامل مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران در گفت‌وگو با ایکنا، در تحلیل تأثیرگذاری سفر رئیس جمهور به روسیه گفت: عدم درک صحیح از معادلات منطقه و شاید معادلات نظام بین‌الملل اشتباهات تاریخی را به ما یادآوری می‌کند. در ابتدای دوره صفویه تحولاتی در اروپا در حال وقوع بود و در این تحولات روسیه نقش پررنگی داشت و بازیگری فعالانه‌ای را ایفا می‌کرد. نظام سیاسی ایران در آن دوره درک درستی از این تحولات و نوع نقش‌آفرینی روسیه نداشت. این باعث شد علی‌رغم اینکه صفویه حکومت مقتدری محسوب می‌شد، فروبپاشد و در فاصله 100 ساله حکومت صفویه تا حکومت قاجار شاهد بودیم روس‌ها فعالیت‌هایی را در یک‌سری مناطق مرزی با ایران انجام می‌دهند و پیامد آن جداسازی بخش قابل توجهی از اراضی ایران بود. هدف من از بیان این مطالب این نبود که اتفاقات ترکمنچای و گلستان را یادآوری کنم بلکه می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که در هر دوره تاریخی رصد بازیگران و نوع بازیگری قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای از جانب حکومت مرکزی ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است.
وی افزود: امروز هم اگر ما با همان درس‌آموخته تاریخی به این پدیده نگاه کنیم به این نکته پی خواهیم برد روسیه یک بازیگر بسیار تأثیرگذار در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی محسوب می‌شود. بنابراین اگر جمهوری اسلامی ایران بنا دارد سیاست خارجی راهبردی داشته باشد و یا استراتژی بلندمدتی برای سیاست خارجی در نظر بگیرد تا بتواند در مناقشات منطقه‌ای به ایفای نقش‌های کلیدی بپردازد، باید توانایی داشته باشد تعاملات راهبردی را براساس منافع ملی با قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برقرار کند.
توسعه رابطه با روسیه به معنی نفی سیاست «نه شرقی، نه غربی» نیست
تحلیلگر مسائل منطقه در پاسخ به شبهاتی نسبت به نادیده گرفته شدن سیاست نه شرقی، نه غربی اظهار کرد: اساساً مطرح کردن این‌گونه بحث‌ها مسیر ما را منحرف خواهد کرد. این شعار یکی از شعارهای اساسی انقلاب اسلامی به شمار می‌رود و به مانیفست انقلاب اسلامی تبدیل شده، اما باید ابتدا بررسی کرد این شعار چگونه شکل گرفته است. امام خمینی(ره) به‌عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی و بعد از ایشان مقام معظم رهبری این شعار را تبیین کرده‌اند و بعدها رگه‌هایی از آن در قانون اساسی آمده است. شعار نه شرقی نه غربی یعنی شرق و غربی که در آن دوران جزء نظام سلطه بودند را نفی می‌کنیم و یک روایت دیگری به اسم جمهوری اسلامی را در مقابل نظام سلطه ارائه می‌دهیم. اکنون نظام سلطه دیگر شرق و غربی ندارد و تک‌محوری شده است. امروز هم در متن بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی بر استقلال سیاست خارجی جمهوری اسلامی تأکید شده و اساس را بر نفی نظام سلطه گذاشته است. من در بسیاری از صحبت‌هایم به جمله معروف جلال آل‌احمد در جزوه غرب‌زدگی اشاره می‌کنم. جلال آل‌احمد می‌گوید غرب و شرق در حقیقت یک مفهوم جغرافیایی نیستند. وی مثال می‌زند با وجود اینکه ژاپن در شرقی‌ترین نقطه عالم قرار دارد ولی برای ما بخشی از غرب تعریف می‌شود.
اکبری در این رابطه ادامه داد: من معتقدم گفتمان جمهوری اسلامی گفتمان نفی نظام سلطه است. هر جغرافیایی، هر کشوری و هر دولت-ملتی که بتواند در این راستا اهداف ما را محقق کند و یا کمک کند، می‌توان با آن‌ها روابط راهبردی و سطح بالا داشت و در مقابل هرچیزی که ما را در برابر نظام سلطه تلطیف کند یک سیاست اشتباهی می‌تواند باشد؛ چون امنیت هستی‌شناختی جمهوری اسلامی ایران را به خطر می‌اندازد.
توسعه روابط ایران و روسیه از مسیر پیمان‌های دوجانبه
وی در بخش دیگیری از این گفت‌وگو به ضرورت یا عدم ضرورت تشکیل پیمان دوجانبه میان ایران و روسیه در شرایط کنونی به‌ویژه در جریان مذاکرات برجام اشاره کرد و گفت: پیمان دوجانبه یا استفاده از پول مشترک و یا استفاده از رمزارز مشترک میان ایران و روسیه نیازمند پیش‌شرطی است؛ امروز نظم‌ها و نظام‌های امنیتی در منطقه ما در حال تغییر است. پیمان امنیت جمعی مانند ناتو کارکرد خود را در منطقه از دست داده و پیمان‌های امنیتی جدیدی در حال هویت‌یابی هستند و من فکر می‌کنم پیمان امنیتی شانگهای یکی از این پیمان‌هاست. هم روسیه به حضور ایران در پیمان شانگهای نیاز دارد و هم ایران معتقد است که با حضور در این پیمان می‌تواند منافع خود را تأمین کند. نقش‌آفرینی در امنیت که نیاز متقابل ایران و روسیه به یکدیگر قلمداد می‌شود همان پیش‌شرط یا پیش‌درآمدی است که به آن اشاره کردم. اگر این پیش‌درآمد به خوبی تبیین و تحلیل شود در نهایت دو کشور فهم مشترکی از منافع هم خواهند داشت. مثلاً به واسطه فهم راهبردی ایران و روسیه، بحران سوریه به همکاری‌های امنیتی میان این دو کشور منجر شد، لذا به نظر من فهم مشترک از منافع امنیتی بسترساز شکل‌گیری پیمان‌های دوجانبه می‌شود.
مدیرعامل مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران به تأثیرگذاری همکاری ایران و روسیه در مقابله با گسترش افراطی‌گری و تروریسم در منطقه و محیط پیرامونی روسیه اشاره کرد و افزود: ایران و روسیه هر دو با پدیده تشکیل گروه سلفی-تکفیری مواجه هستند که مقابله با این پدیده در سوریه به همگرایی میان ایران و روسیه منجر شد و توانستند از طریق این همگرایی دستاوردهای خوبی داشته باشند و روند ثبات در سوریه رو به بهبود است. امروز در اروپا به‌دلیل پروژه «نورد استریم 2» رویکردها به روسیه در حال تغییر است به عنوان مثال اگر این پروژه عملیاتی شود قیمت گاز در آلمان یک‌چهارم کاهش می‌یابد، لذا افکار عمومی آلمان به این نتیجه رسیده‌اند با روسیه می‌توان روابط سازنده‌تری داشت. به نظر من امروز در اروپا دوگانگی تعامل با روسیه یا ادامه ضدیت با روسیه شکل گرفته است و این دوگانگی سبب شده تا روسیه قدرت خنثی‌سازی تحریم‌ها را به دست آورد.
اکبری در پایان به اهمیت کریدور شمال به جنوب اشاره کرد و گفت: این کریدور می‌تواند منافع ایران را در قفقاز تأمین کند و هم اینکه خواسته دیرینه روس‌ها را که همان دسترسی به آب‌های گرم است را تحقق بخشد و امیدوارم که سفر آقای رئیسی به روسیه منجر به راه‌اندازی این کریدور شود.
گفت‌وگو از سعید امینی
انتهای پیام
