نقش حضرت امیر (ع) در تمدن‌سازی
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر در استان قزوین گفت: نگاه حضرت علی (ع) به جریان، حکومت و اجتماع نگاه تمدن‌سازی است، حضرت در همه کارها، انتخاب واژه و رفتار توجه داشتند و مواردی که امروز در حوزه تمدن مطرح است حضرت در آن دوران انجام می‌دادند. بدون شک تمدن محقق نمی‌شود مگر اینکه علم وجود داشته باشد پس اولین ویژگی شخصیت تمدن‌ساز ویژگی علمی است.
محسن حق‌شناس، دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر در استان قزوین، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، اظهار کرد: ما می‌توانیم به سیره امامان رویکرد تمدنی داشته باشیم؛ قرآن کریم تمدن‌سازی را وظیفه همه انبیا و دینداران عالم می‌داند و با این رویکرد می‌توانیم به سیره آن بزرگواران نگاه کنیم. پیامبر (ص) تمدن اسلامی را پایه‌گذاری کردند و حضرت علی (ع) آن را استمرار دادند اگر علی (ع) نبودند زنجیره تمدن اسلامی در ابتدای کار از بین می‌رفت.
وی خاطرنشان کرد: امروزه یک بحث جدی در جامعه مطرح است بحث نوسازی تمدن نوین اسلامی است؛ اگر بخواهیم تمدن اسلامی را مطالعه و نوسازی کنیم بدون شک به الگوی مناسب نیاز داریم. در بررسی مؤلفه‌های تمدن اسلامی در سیره معصومین شاید هیچ دوره‌ای به اندازه دوران حضرت علی (ع) حائز اهمیت نیست چون حضرت موفق به تشکیل حکومت اسلامی شدند و تمدن اسلامی در سایه‌سار این حکومت بسط پیدا کرد از این جهت اندیشه تمدن‌ساز حضرت علی (ع) نسخه حیات‌بخش برای همه عالم است.
نظم اجتماعی در تمدن‌سازی
این نهج‌البلاغه‌پژوه در خصوص واژه تمدن تصریح کرد: تعاریف متعددی در خصوص تمدن وجود دارد یکی از آن‌ها نظم اجتماعی است که در پی آن خلاقیت‌های فرهنگی هر جامعه‌ای امکان بروز و ظهور پیدا می‌کند و خواجه نصیر می‌گوید تمدن حالت اجتماعی شدن است؛ علامه جعفری تمدن را حیات معقول انسان‌ها می‌داند که یک تشکل هماهنگی از انسان‌هاست که در حیات معقول ضوابط عادلانه دارد و همه افراد اجتماع سعی دارند اهداف مادی و معنوی خود را پیش ببرند.
وی اضافه کرد: «تمدن» پیشرفت و توسعه همه‌جانبه‌ای که مجموعه‌ای از دستاوردهای مادی و معنوی بشر را برای ما ایجاد می‌کند، «تمدن» محصول تعالی فرهنگی است. تمدن بدون فرهنگ محق نمی‌شود زیربنای همه تمدن‌ها ساختار فرهنگی آنان است.
حق‌شناس تصریح کرد: وقتی به تمدن اسلامی می‌رسیم می‌گوییم تمدن اسلامی یا تمدن دینی همان تمدن گذشته است اما باید همه محورهای آن دینی و بر اساس نگرش توحیدی باشد. «تمدن اسلامی» مجموعه‌ای از ساخته‌ها و اندوخته‌های مادی و معنوی است که انسان را به سمت کمال می‌برد.
وی اعلام کرد: تمدن اسلامی 2 جنبه دارد، یک جنبه آن در اسلام به وجود آمده و منشأ آن قرآن کریم، پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) هستند. جنبه دوم تمدنی است که از تمدن‌های قبلی در قلمرو اسلام وجود داشت که توسط مسلمانان توسعه و تکامل یافت.
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر در استان قزوین با طرح این پرسش که نقش حضرت امیر (ع) در تمدن‌سازی چیست؟ مطرح کرد: نگاه حضرت به جریان، حکومت و اجتماع نگاه تمدن‌سازی است، حضرت در هر کار، انتخاب واژه و رفتار توجه داشتند و مواردی که امروز در حوزه تمدن مطرح است حضرت در آن دوران انجام می‌دادند. بدون شک تمدن محقق نمی‌شود مگر اینکه علم وجود داشته باشد پس اولین ویژگی شخصیت تمدن‌ساز ویژگی علمی است، شیعه و سنی می‌گویند پیامبر فرمود «أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِی بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ الْعِلْمَ فَلْیأْتِ الْبَابَ؛ من شهر علمم و علی درِ آن شهر است. هر که دنبال علم است، باید از این در وارد شود».
وی افزود: پیامبر اکرم (ص) در حدیث دیگری فرمودند «اَعلُم اُمتّی مِن بَعدی علی‌بنُ ابی‌ِطالب؛ داناترین امت من بعد از من علی‌بن ابی‌طالب است» همچنین درباره گستردگی علم علی (ع) فرمودند «خداوند آن‌قدر از فهم و دانش به او -علی (ع)- عطا فرمود که اگرفهم و دانش او را بین زمینیان تقسیم کنند، همه را در بر خواهد گرفت» ایشان در حدیث دیگری می‌فرمایند «حکمت به 10 بخش تقسیم‌شده است، به علی 10 قسمت آن داده شده و بقیه مردم یک بخش».
این مسئول اشاره کرد: فرمایشات حضرت علی (ع) نشان می‌دهد در بحث خداشناسی، دین‌شناسی، حکومت، اخلاق و عبادت در حد اعجاز حرف می‌زنند که نشان‌دهنده اوج علمی ایشان است. جرج جرداق مسیحی می‌گوید «علی‌بن‌ابی‌طالب، در خرد، یگانه بود، او قطب اسلام و سرچشمه معارف و علوم عرب بود، هیچ دانشی در عرب وجود ندارد، مگر آن که اساسش را علی (ع) پایه‌گذاری کرده یا در وضع آن، سهیم و شریک بوده است».
وی متذکر شد: تنها داشتن علم کافی نیست بلکه شخصیت تمدن‌ساز باید بینش مبتنی بر علم را در بین جامعه ایجاد کند، یعنی باید دیگران را به سمت علم بکشاند. علی (ع) علم را سلطان و عامل پیش‌روندگی جامعه می‌دانند. حضرت علی (ع) به کمیل می‌گویند «علم بهتر از یا مادیات» حضرت دست کمیل بن زیاد را گرفتند و او را به سوی گورستان بردند و چون به صحرا رسیدند، آهی از نهاد برکشید و به او فرمود «ای کمیل! دانش بهتر از دارایی است؛ زیرا دانش از تو نگهبانی می‌کند امّا از دارایی تو باید نگهبانی کنی، دارایی با خرج کردن کم می‌شود، امّا دانش با انفاق زیاد می‌گردد و دست پرورده مال و ثروت با از بین رفتن آن از بین می‌رود». بنابراین حضرت بر علم توصیه دارند.
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر در استان قزوین ادامه داد: امام باقر (ع) نقل کرده‌اند که حضرت علی (ع) بعد از طلوع خورشید ساعت‌ها می‌نشستند و افراد فقیه مانند اَبوالاَسْوَدِ دُؤَلی، سلمان فارسی و حارث همدانی برای دین‌شناسی نزد ایشان می‌آمدند. حضرت علی (ع) فقط عالم نبودند بلکه ترویج علم می‌کردند و مکتب علمی کوفه متعلق به ایشان است و اگر کوفه مرکز علمی شد از نگاه علمی حضرت بود.
رویکرد آینده‌پژوهی حضرت علی (ع)
وی گفت: حضرت علی (ع) بینش تمدنی داشتند و برای تمدن‌سازی چارچوب طراحی کرده بودند و مولفه‌های تمدن‌سازی را در بین مردم تبیین و بدان عمل می‌کردند و البته پای تحقق آن‌ها می‌ایستادند. حضرت علی (ع) برای حکومت اسلامی برنامه داشتند و رویکرد آینده‌پژوهانه داشتند.
حق‌شناس تأکید کرد: حضرت علی (ع) زمانی به حکومت رسیدند که اسلام در اوج انحراف بود اگر مولفه‌های تمدن‌سازی حضرت علی (ع) نبود انحرافاتی که در دوران بنی‌امیه اتفاق افتاده بود مانع بالندگی اسلام در دوره‌های بعدی می‌شد و این نگاه قوی تمدن‌سازی بود که باعث شد اسلام به جایگاه خود برسد.
وی اظهار کرد: از شاخصه‌های تمدنی حضرت امیر (ع) اخلاق و سیره عملی وی است، از نظر علی (ع) کرامات اخلاقی سبب برتری انسان‌هاست و البته خودشان بالاترین اخلاق را داشتند و می‌گفتند اگر قرار است به چیزی تعصب داشته باشیم آن چیز اخلاق است.
این نهج‌البلاغه‌پژوه خاطرنشان کرد: حضرت علی (ع) اخلاق را خصلت و رفتار نمی‌دانستند میدان اخلاقی حضرت علی (ع) صفر تا صد زندگی ازجمله کردار و فکر انسان بود. حضرت می‌گفتند انسان‌های با شخصیت در اخلاق، بردباری هنگام خشم و خصلت نیکو از هم پیشی می‌گیرند. وقتی جامعه‌ای متمدن است که اعضای آن در به لحاظ اخلاق از هم سبقت بگیرند؛ جامعه وقتی متمدن است که مسابقه آن جامعه در حوزه اخلاق باشد در خطبه 192 نهج‌البلاغه به این نکته اشاره دارند.
وی بیان کرد: حضرت علی (ع) برای شخصیت و کرامت انسان احترام قائل هستند؛ واژه عزت و کرامت از کلیدواژه‌های اصلی نهج‌البلاغه است که آنان را مساوی با حیات و لذت و خاری را مساوی با مرگ می‌دانند. هرکجا انسان احساس عزت کند زنده است و ویژگی آن فرد تمدن‌سازی است. حضرت علی (ع) با زنده کردن فطرت انسان تلاش کردند تمدن‌سازی کنند؛ رفتار حضرت علی (ع) با مردم حکومتش بر مبنای عزت و کرامت بود.
این مسئول تصریح کرد: از منظر حضرت علی (ع) انسان بودن افراد در جامعه عاملی است که باید بر مبنای آن حقوق انسانی فرد کسب شود؛ در عهدنامه‌ای که برای مالک اشتر می‌نویسند، می‌گویند مالک مهربانی با مردم را پوشش خود قرار بده مبادا مانند یک حیوان شکاری خوردن را غنیمت بدانی، مردم یا برادر دینی تو یا انسان هستند.
انتهای پیام
