غفلت از جایگاه شخصیت حضرت خدیجه(س) در ادبیات دینی

خدیجه(س) دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی، از خاندان قریش و فاطمه بنت زائده بود. سال تولد ایشان را پانزده سال قبل از عام‌الفیل و رحلتش را در سن ۶۵ سالگی در 10 ماه رمضان سال دهم بعثت خارج از شعب ابوطالب دانستند. همه مسلمانان نیک می‌دانند که خدیجه از بانوان برجسته قریش شناخته می‌شد و به «سیده زنان قریش» و «طاهره» معروف بود. ایشان در زمانی به همسری نبی مکرم اسلام(ص) درآمد که از ثروتمندان این قبیله بود و خواستگاران بسیار داشت.

تاریخ زندگی حضرت خدیجه(س) ثابت می‌کند که ایشان حتی در دوران جاهلیت نیز از کرامات اخلاقی و معنوی برخوردار بوده است. ایشان در دوران زندگی خود به بانویی پاکدامن و الگویی برای بانوان معروف بوده است و عفت آن حضرت باعث شده است افراد بسیاری از سران و بزرگان قریش خواهان ایشان باشند. پس از ازدواج با پیامبر(ص) وفاداری و تلاش برای تحقق ارزش‌های اسلامی از سوی ایشان از دید مورخان پنهان نمانده است. چراکه تا آخرین لحظه دوشادوش پیامبر(ص) برای اعتلای اسلام و قرآن جنگید و تردید به دل راه نداد.

علاوه بر فضائل اخلاقی و معنوی از دانش و اطلاعات بسیار در امور مختلف نیز برخوردار بود و از نظر درایت و باهوشی بر بانوان عصر خود و حتی بسیاری از آقایان همان عصر برتری داشت. از این صفات و شاخصه‌های رفتاری، عملی و داشتن مراتب علمی آن حضرت باید به سمع و نظر همه بانوان و آقایان دوره‌های مختلف برسد و با ابعاد زندگی ایشان آشنا باشند.

خدیجه(س) بانویی ایثارگر و مقاوم بود که برای اعتلای قرآن و اسلام از جان خود بخشید و تمام ثروت خود را صرف امور اسلام و در راه خدا خرج کرد. ایشان قریب به 25 سال کنار پیامبر(ص) زندگی کرد و در طول زندگی با فراز و نشیب‌های بسیار روزگار را سپری کرد و در راه بندگی حضرت حق رشد کرد. آن حضرت عارفی پاک سرشت بود که سرشت او از سوی حضرت حق مورد عنایت بوده است. چراکه داشتن فرزندی همچون حضرت فاطمه(س) و نوه‌هایی نظیر امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) اتفاقی نیست و پیشینه‌ای برای آن از بارگاه الهی تعریف شده است.

تاریخ اسلام گواه بر این ادعا است که حضرت خدیجه(س) از لحظه بعثت نبی مکرم اسلام تا آخرین لحظه زندگی نقش کلیدی در حمایت پیامبر(ص) و اهداف ایشان دارد. ایشان با پشتیبانی از همسر خود زمینه بالندگی قرآن و اسلام را فراهم کرد. از این رو لزوم شناخت اقدامات ایشان در ابعاد مختلف باید مدنظر کارشناسان حوزوی و دانشگاهی قرار گیرد و حتی نویسندگان با ارائه داستان‌های کودکانه نسبت به شناخت کودکان اقدام کنند، اما متأسفانه کمتر شاهدیم جلوه‌های بارز اخلاقی، کرامات انسانی، کرامات و فضایل معنوی آن حضرت منتقل شود.

تعریف سبک زندگی اسلامی از جمله مطالبات مقام معظم رهبری است که در برخی سخنان خود به آن اشاره می‌فرمایند و متأسفانه کمتر مورد توجه بود و در حد شعار باقی مانده است، چراکه وقتی مردم مسئولان را در قاب زندگی به قول معروف لاکچری و تجملاتی تصور می‌کنند رغبتی برای توسعه سبک زندگی درست از خود نشان نمی‌دهند و این مهم در حد شعار باقی مانده است. حضرت خدیجه(س) از جمله بزرگ بانوانی است که زندگی ایشان در دو بُعد قبل از ازدواج و پس از ازدواج قابل ارائه است و کمتر مورد توجه و اهمیت است و آن حضرت نقش بسیار ارزنده و مهمی در گسترش اسلام داشتند که نباید مورد غفلت قرار گیرد.

تبیین الگوهاى رفتارى مناسب در حوزه‌های اجتماعى، فرهنگى یکی از مهم‌ترین نیازها در جامعه بشری است و همه جوامع به آن نیازمند هستند. زندگی حضرت خدیجه(س) می‌تواند نمونه کامل از تحول مثبت و سیر به سمت کمال باشد. ایشان قریب به چهل سال از عمر خود را در دوران جاهلیت گذراند و با غلبه بر تضادها و خرافه‌گرایی آن زمان دل به اسلام و سنت حسنه نبوی سپرد. تحلیل گاه به گام زندگی ایشان برای بانوان نوجوان و جوان می‌تواند دسترسی به الگویی مثبت را رقم زند.

بدون تردید حضرت خدیجه(س) یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین بانوان صدر اسلام شناخته می‌شود، اما متأسفانه علی‌رغم جایگاه والای ایشان در اسلام و زندگی پیامبر(ص) در ادبیات دینی ایران و حتی جهان جایگاه ممتازی ندارد و آثار در حد شعر، مداحی در زمان رحلت ایشان محدود شده است. بهتر است نویسندگان زبده و صاحب‌قلم در این زمینه دست به قلم شده و اجازه ندهند شاخصه‌های رفتاری، عملی و علمی ایشان به دست فراموشی سپرده شود.

آیاتی نظیر 132 سوره مبارکه «طه»: «وَ أْمُرْ أَهْلَک بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیها»، سوره «شعرا» آیه 214 :«وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَک الْأَقْرَبِینَ»، سوره مبارکه «فرقان» آیه 74: «وَ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً» و سوره مبارکه «ضحی» آیه 8: «وَ وَجَدَک عائِلًا فَأَغْنی» از جمله آیاتی هستند که به نحوی به حضرت خدیجه(س) اشاره دارند. توضیحات آیات در کتاب «انوار درخشان» و «تفسیر جامع» ذکر شده است.

با توجه به فضایل و کرامات انسانی حضرت خدیجه(س) بسیار ضروری است محققان، پژوهشگران، نویسندگان و رسانه با نگاه ویژه‌تر ابعاد زندگی ایشان را در قالب‌های مختلف تعریف و در اختیار نسل نوجوان و جوان بگذارند. این رسالت بر دوش همه ماست و نباید کرامات و فضایل ایشان را فقط به مداحی و مرثیه‌سرایی در روز وفات ایشان محدود کرد.

یادداشت از مریم روشن، سردبیر ایکنای استان مرکزی