انحصار و تقاضای اندک در بازار؛ موانع اصلی توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان + صوت
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: تا زمانی‌که در بازار اقتصادی کشور انحصار وجود دارد و تقاضا برای محصولات دانش‌بنیان اندک است، نمی‌توان انتظار توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان را داشت.
حسن حیدری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، درباره شرایط شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: حدود دو دهه درباره تأثیر شرکت‌های دانش‌بنیان بر رشد اقتصادی سخن گفته می‌شود و موضوع جدیدی نیست. منتها مانند سایر فعالیت‌های اقتصادی تا زمانی‌که شرایط کسب‌وکار در کشور امن و تسهیل نشود، شرایط کاری برای شرکت‌های دانش‌بنیان همواره با مشکلات و سختی‌هایی همراه خواهد بود.
وی مسیر ناهموار کسب مجوز، چالش خدمات حقوقی و قضائی و مشکلات دسترسی به منابع اعتباری و مالی را سه مشکل عمده برای کسب‌وکارهای دانش‌بنیان عنوان کرد و در این باره گفت: تا زمانی‌که این مشکلات رفع نشود مقررات قیمت‌گذاری و فروش کالاها حل‌وفصل نخواهد شد.
بیشتر بخوانید:
کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: شرایط نه‌چندان مساعد اقتصادی بر فضای کسب‌وکار شرکت‌های دانش‌بنیان اثرگذار بوده است. نارسایی‌های اقتصاد کلان، تشدید روزافزون تورم، نوسانات نرخ ارز و مباحث مرتبط با تحریم و غیره بر دامنه مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان افزوده است.
دانش‌بنیان‌ها در وسط زنجیره دانش و به‌کارگیری آن
حیدری اضافه کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان را باید در وسط زنجیره خلق دانش و به‌کارگیری دانش در نظر گرفت، پس بنابراین باید تمام زنجیره کارکرد داشته باشد اما متأسفانه وضعیتی که اکنون وجود دارد این است که از شرکت‌های دانش‌بنیان انتظار داریم همانند لشکر یک‌نفره عمل کنند؛ یعنی به تنهایی به جنگ با مشکلات بروند و به تنهایی در بازار محصولاتش را به فروش برسانند، به عبارت دیگر این شرکت‌ها همه کار را به تنهایی انجام دهند.
وی با بیان اینکه فعالیت‌های فناورانه خطرات بسیار بالایی دارد، گفت: اگر فعالیت عادی اقتصادی ریسک 20 درصدی داشته باشد، ممکن است شرکت‌های دانش‌بنیان با ریسک 100 درصدی مواجه باشند، بنابراین کسب‌وکارهای دانش‌بنیان با شرایط حادی مواجه هستند.
این استاد دانشگاه معتقد است که بعضی از شرکت‌های دانش‌بنیان اصلاً با هدف خلق دانش و تولید کالا تأسیس نشده‌اند و هدف از تأسیس آنها فقط استفاده از مزیت‌های قانونی است.
دولت؛ سرمایه‌گذار شرکت‌های دانش‌بنیان
حیدری با بیان این مطلب که به‌طور عمده سرمایه‌گذاری بر روی دانش باید از جانب دولت انجام شود، گفت: متأسفانه بودجه‌های تحقیق و توسعه در دانشگاه‌ها و مراکز علمی به شدت کاهش پیدا کرده و با توجه به نرخ ارز و ارزش اقتصادی کشور، بودجه تحقیقاتی کشور به یک درصد GPD هم نمی‌رسد و وقتی شرایط این‌چنین ادامه داشته باشد و برای تحقیق و توسعه هزینه نشود، شرکت‌های دانش‌بنیان از نظر دانشی ورودی نخواهند داشت و ایده‌ای را از سوی آنها مشاهده نخواهیم کرد. همچنین اگر شرکت‌های دانش‌بنیان از حمایت مالی دولت بهره‌مند نشوند خودشان مجبور هستند تمام بار کم‌کاری دولت را بر دوش بکشند و واضح است که شرایط برایشان سخت خواهد بود.
ارتباط بخش خصوصی با دانش‌بنیان‌ها
وی درباره ارتباط بخش خصوصی با شرکت‌های دانش‌بنیان بیان کرد: فرآیند خصوصی‌سازی در ایران یک فرآیند معیوبی است و اهداف مدنظر از خصوصی‌سازی تا به امروز به محقق نشده است. هدف این است که دولت تصدی‌گری اقتصادی را کاهش دهد و حکمرانی اقتصادی را در پیش بگیرد و فعالیت‌های اقتصادی را به بخش خصوصی واگذار کند، اما این فرآیند در ایران بنا به دلایل مختلف مانند فساد و فقدان فضای مشوق کار و تولید معیوب بوده است. ارتباط دانش‌بنیان‌ها با شرکت‌های خصوصی خیلی ارتباط روشن و مستقیمی نیست تا هر شرکت خصوصی را دانش‌بنیان تلقی کنیم، اما به‌طور مشخص شرکت‌های دانش‌بنیان از درون شرکت‌های خصوصی متولد می‌شوند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس اضافه کرد: کارکرد و ماهیت شرکت‌های دانش‌بنیان هرگز دولتی نبوده که دولت بخواهد آنها را تأسیس کند. معمولاً شرکت‌های دانش‌بنیان با همکاری عده‌ای محقق جوان که ایده‌ای در ذهنشان دارند شکل می‌گیرد، یعنی محل تولد آنها بخش خصوصی است نه بخش دولتی. اما مهمترین کاری را که دولت باید انجام دهد، تخصیص بودجه‌های تحقیق و توسعه به شرکت‌های دانش‌بنیان و خلق دانش است.
حیدری معتقد است که تحقیقات بنیادین باید در دانشگاه‌ها انجام شود و انجام چنین تحقیقاتی هم نیازمند بودجه دولتی است.
وی بیان کرد: خلق دانش مهمترین وظیفه دانشگاه‌هاست و برای اینکه دانش عملیاتی شود باید آن را به فناوری تبدیل کرد، اما برای اینکه فناوری از دانشگاه به بازار برسد، فاصله‌ای وجود دارد که مراکز تحقیقاتی پل ارتباط میان دانشگاه و بازار محسوب می‌شوند.
این استاد دانشگاه به فقدان راهبرد در حوزه توسعه صنعت اشاره کرد و گفت: اگر هم راهبردی در این حوزه وجود دارد، این راهبرد معیوب است و مبتنی بر رقابت نیست و انحصار به آفت آن تبدیل شده است. وقتی در بازار تقاضایی برای دانش وجود نداشته باشد، ایده‌پرداز یا استاد دانشگاه هم از خلق دانش مأیوس می‌شود. به‌عنوان مثال اگر خودروسازان کشور تقاضای راهکارهای توسعه صنعت خودروسازی را از شرکت‌های دانش‌بنیان داشته باشند، اساتید دانشگاه و محققان شبانه‌روز برای پاسخ به نیاز خودروسازان تلاش می‌کنند، اما در ایران نه بودجه‌ای کافی به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص داده می‌شود و نه تقاضایی در بازار وجود دارد.
گفت‌وگو از سعید امینی
انتهای پیام
