زندوکیلی: توجه به گرایشات معنوی «نیایش ما» را جذابتر می‌کرد

به گزارش  ایکنا به نقل از روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، پانزدهمین جلسه پایگاه نقد کتابخانه مرکزی پارک شهر به بررسی کتاب «نیایش ما» اختصاص داشت که با حضور ایمان پورنصیر، نویسنده کتاب و علیرضا زندوکیلی، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران به عنوان منتقد اثر با همکاری شهرداری ناحیه ۲منطقه ۱۲ در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر برگزار و به صورت زنده از شبکه‌های اجتماعی پخش شد.

در ابتدای این نشست سمانه رحیمی؛ دبیر محفل ادبی جوانه‌های کتابخانه مرکزی پارک شهر که اجرای نشست را بر عهده داشت به معرفی اجمالی اثر پرداخت و گفت: کتاب «نیایش ما» نوشته ایمان پورنصیر به همت انتشارات طه در اختیار علاقه‌مندان به کتاب و فریضه الهی نماز قرار گرفت.

وی افزود: این اثر کوششی است برای بازخوانی و گزارش رویه و درونمایه نماز؛ در این کتاب، مخاطب، در کنار بخش‌هایی از نامه خدا با برگردان زیبا و روان استاد علی موسوی گرمارودی، با حدیث‌هایی روبه‌رو می‌شود که از برگزیدگان پاک آفریدگار بازگو شده‌اند. در این گزارش چشم‌های جست‌وجوگر با حدیث ساختگی یا سست برخورد نخواهد کرد و آن چه بازگو شده است، بر پایه دانش شناخت حدیث پذیرفته شده و استوار است.

در ادامه ایمان پورنصیر، نویسنده کتاب در معرفی اثرش توضیحاتی ارائه کرد و گفت: کتاب‌های دینی ما بیشتر برای افراد مذهبی نوشته شده‌اند در حالی که ما در جامعه افراد خاکستری داریم بدین معنی که نه خیلی مذهبی هستند و نه خیلی هم دین‌گریز. این افراد خاکستری شخصیت‌هایی هستند که دین‌گریز نشده‌اند. اکثر کسانی که دین را کنار گذاشته‌اند به سوی بی‌اخلاقی هم رفته‌اند گرچه استثنا هم وجود دارد. بنابراین یکی از مخاطبان اصلی این کتاب این دسته از افراد هستند..

او ادامه داد: درباره نماز هم کتاب‌های بسیاری نوشته شده اما برای افراد غیرمذهبی کمتر اثری نوشته است. یکی از آثاری که برای مخاطبان غیرمذهبی نوشته شده کتاب «نماز چیست» نوشته شهید بهشتی است که بسیار خوب اما موجز و کوتاه است. شهید بهشتی را بیشتر به عنوان شخصیت سیاسی می‌شناسند، درحالی‌که او مبلغ دینی بسیار خوبی بود.

پورنصیر با بیان اینکه کتاب «نیایش ما» با زبان ساده و روان با مخاطب صحبت می‌کند، افزود: بسیاری خدا را قبول دارند اما این سوال را مطرح می‌‌کنند که چه نیازی است برای نیایش با خدا نماز بخوانیم. من در این کتاب سعی کردم به این سوال پاسخ دهم.

وی با اشاره به اینکه در کتاب تلاش شده از احادیث معتبر استفاده شود، یادآور شد: متاسفانه در بسیاری از کتاب‌های مذهبی احادیثی آورده می‌شود، درحالی‌که یک کذاب آن را روایت کرده و حدیث تحریف شده‌ای است. ما سعی کردیم در این اثر، سره را از ناسره تشخیص دهیم و روایت‌های معتبر را ذکر کنیم و روی این موضوع حساسیت داشته باشیم.

در ادامه علیرضا زند‌وکیلی گفت: مولف در این زمینه کتاب اولی است اما من کتاب و نثرش را دوست داشتم. قبل از نقد این کتاب باید بگویم، ما در نقدمان به کتاب و فیلم و اساسا در هر نقدی باید فلسفه آن را بشناسیم و این سوال را بپرسیم که چرا باید یک اثر را نقد کنیم. پاسخ این است، چون اگر چیزی در آن مغفول مانده به آن پرداخته شود و به نویسنده برای بهبود اثر کمک کنیم.

زندوکیلی با اشاره به نظریه مرگ مولف گفت: این بدین معنی است که کتاب باید آنقدر گویا باشد که مولف به آن سنجاق نشود، بنابراین باید کتاب به قدری واضح و شفاف باشد که تمام منویات مولف را شرح دهد. از این منظر نثر کتاب خواندنی است.

وی افزود: با توجه به اینکه نویسنده، مخاطبان کتاب را افرادی می‌داند که نه خیلی بی‌دین هستند نه دیندار، باید بگویم مخاطب کتاب باید سواد بالایی برای درک آن داشته باشد و مخاطب عام برای خواندن این اثر با مشکل مواجه می‌شود. بنابراین اصل متن برای مخاطب عام ثقیل است و مولف، کتاب را برای مخاطب عام ننوشته است. از این جهت فکر می‌کنم این هم نقطه قوت از جهتی و هم ضعف اثر از این جهت است.

زندوکیلی با اشاره به اینکه متن کتاب غلبه بر مفهوم دارد و گاهی بر آن سوار است، گفت: مولف در بخشی از کتاب حوصله به خرج داده و گاهی در بخش‌هایی با کم‌توجهی رد شده است. دیدگاه مولف در کتاب این است که اگر ما سلام بدهیم گویی فرد خودش را در مقامی می بیند که در محضر پیامبر است و ایشان جوابش را می‌دهند. مولف می‌توانست این را بیشتر شرح دهد که معصوم مرده و زنده ندارد و جواب می‌دهد، اما چون مبنایش بر ایجاز بوده می‌توان از آن گذر کرد.

وی افزود: نویسنده کتاب مخاطب را متاله و دیندار در نظر گرفته و اصل را بر دینداری مخاطب گذاشته درحالی‌که می‌شود به مخاطبان غیر دیندار هم توجه کرد.

وی خطاب به نویسنده اثر گفت: اگر به مقام خلیفه‌الهی انسان می‌پرداختید و از این منظر وارد نماز می‌شدید، بهتر بود؛ چون باید نسبت به مخاطب یک فضای شخصیتی بسازیم و این مقام خلیفه‌الهی برای این فضاسازی بسیار مهم است. بسیاری از بزرگان ما از این شروع می کنند و به حرف اصلی می رسند، بنابراین رنگ مسائل عرفانی در کتاب کم بوده است.

زندوکیلی تصریح کرد: در کتاب برخی از آیات با معنی آمده و برخی هم نه، درحالی‌که می‌شد، هارمونی بهتری وجود داشته باشد و به‌طور مثال همه آیات با معنی ذکر شوند. برخی از واژگان کتاب نیز حالت فانتزی دارند، مثلا مولف از نیایش آزاد و ویژه نام برده، درحالی‌که این واژگان خاص مولف است و بیشتر حس فانتزی به مخاطب می‌دهد.

وی با بیان اینکه بخش درون مایه، دو سوم کتاب را در برگرفته، توضیح داد: فلسفه نماز با درونمایه‌های نماز فرق دارد. مولف به هر کدام از این‌ها گریزی زده و اگرچه درونمایه‌های کتاب، بی درونمایه نبود اما کامل هم نیست و در واقع با ایجاز نوشته شده در حالی که بهتر بود برای درک بهتر مخاطب ارجاع به منابع بیشتر داده می‌شد.

زند‌وکیلی با بیان اینکه از منابع دست اول خوبی مانند عیون اخبار الرضا، احادیث کلینی، شیخ مفید و صدوق در کتاب استفاده شده، افزود: ارجاعات به توضیح‌المسائل در کتاب فقط یک مرجع داشته و به‌طور مثال همه از آقای شبیری زنجانی بوده و چند مورد هم به آیت‌الله سیستانی اشاره شده، در حالی که شاید اگر از نظرات مراجع دیگر هم استفاده می‌شد، بهتر بود.

وی سخنان خود را با چند پیشنهاد به مولف کتاب ادامه داد و افزود: جا داشت از کتاب آداب‌الصلاه امام خمینی (ره) برای بخش دوم کار استفاده می‌کردید. همچنین کتاب اسرار الصلاه نوشته میرزا جواد‌آقا ملکی‌تبریزی می‌توانست برای بخش درونمایه نماز استفاده شود. حجت‌الاسلام قرائتی هم نگاه جالبی دارد که می شد از آن در کتاب استفاده کرد.

مدیرکل کتابخانه‌های استان تهران گفت: در کتاب از واژه آسیب نماز استفاده شده که واژه درستی نیست، باید به مسائلی بپردازید که به نماز آسیب می‌زند.

زندوکیلی با بیان اینکه رشته فلسفه سنگین بوده و همه‌فهم نیست، گفت: از عرفان به معنای اعم نه علمی که جذابیت بالایی دارد، می‌توانستید در اثر استفاده کنید؛ بنابراین اگر در این اثر به گرایشات معنوی بیشتر پرداخته می‌شد، بهتر و جذابتر بود.

بخش پایانی این نشست به بیان نظرات حضار درباره کتاب اختصاص داشت که در آن به نکاتی چون آشنایی‌زدایی و نگاه جدید به نماز، زبان سالم و پاکیزه کتاب، استفاده از منابع جامع و متنوع، استفاده از آثار خارجی مانند الیاده و دوباتن درباره موضوع کتاب و نیز بیان نکات  خواندنی و کمتر ذکر شده درباره نماز اشاره کرد.