مدیریت اسلامی از نگاه امام رضا(ع)

علی ابن موسی‌الرضا(ع) در 11 ذی‌القعده سال 148 (ه.ق) متولد و در آخرین روز از ماه صفر سال 203(ه.ق) توسط مأمون عباسی به شهادت رسید. «رضا» یکی از معروف‌ترین القاب ایشان که تقریباً همه مردم جهان آن حضرت را بدین نام می‌شناسند. نقل است حدیثی از امام جواد(ع) که فرمودند: »لقب رضا از سوی خداوند به ایشان داده است». این امام همام به «عالم آل محمد و امام رئوف» نیز بین مردم شهرت دارد.

امام رضا(ع) در سال 183(ه.ق) به مدت 20 سال مقارن با حکومت هارون عباسی، محمد امین و مأمون عباسی به امامت رسیدند. ایشان پیش از عزیمت به طوس در مدینه می‌زیستند و در سال 200 یا 201 به دستور مأمون عباسی به خراسان سفر کرده و با اکراه ولایتعهدی را پذیرفتند. حدیث «سلسله‌الذهب» در باب توحید و شرایط آن از ایشان نقل شده است. در نهایت ایشان در آخرین روز از ماه صفر با مسموم شدن توسط مأمون به شهادت رسیدند و امروز حرم مطهر ایشان به میعادگاه عشاق و دلدادگان به اهل‌بیت(ع) تبدیل شده است.

 روز میلاد و شهادت ائمه اطهار بهانه‌و انگیزه‌ای است تا از حضرات معصومین سخن گفته و در حد بضاعت خود گوشه‌ای از سبک و سیره ایشان را به رشته تحریر درآوریم. امروز، 21 خرداد  1401 (ه.ش) مقارن با 11 ذی‌القعده سال 1443(ه.ق) است و بهانه‌ای است که به یمن خجسته زادروز امام رئوف چند خطی در مورد ایشان بنویسم؛ چراکه این امام همام به امام مهربانی‌ها بین مدم معروف هستند و هریک از ما شاهد کرامات بسیار از سوی ایشان در زندگی هستیم.

امروز توسعه سبک زندگی اسلامی – ایرانی از سوی مقام معظم رهبری مود تأکید است و هریک از ما به میزان وسع و توان خود باید به تحقق آن لبیک بگوییم. از جمله مواردی که به تحقق این مهم کمک می‌کند اشاعه سبک زندگی رضوی است که خوشبختانه مورد توجه مسئولان قرار گرفته و با برگزاری مسابقات کتابخوانی متعدد همچون جشنواره کتابخوانی رضوی گامی در این راستا برداشته شده است؛چراکه امام رضا(ع) برای کوچکترین مباحث زندگی از کامل‌ترین راه‌ها استفاده می‌کردند و همین عامل باعث شده است تا ماندگارترین راه حل‌ها برای رفع مشکلات رقم خورده و امروز با مطالعه و پیاده‌سازی آن در زندگی گره‌گشایی می‌کنیم.

زندگی فردی و اجتماعی باید منطبق با سبک زندگی رضوی، فاطمی و علوی باشد تا بتوانیم از گرداب‌های ایجاد شده در زندگی عبور کنیم. زندگی فردی دارای چارچوب و اصولی است که هریک از ما با با توجه به فرهنگ خانوادگی، دریافت‌های محیطی و آموزش به آن پایبند هستیم. زندگی اجتماعی از قاعده و قانون‌هایی برخوردار است که به همان اندازه زندگی فردی برای ما مهم بوده و لازم است برای رفتار با انسان‌های اطراف آموزش‌های لازم را فراگیریم که یکی از منابع کسب اطلاعات، مطالعه زندگی ائمه اطهار(ع) و بزرگان دین همچون امام رضا(ع) است.  

مدیریت اسلامی یکی از عناوین سبک زندگی اجتماعی است که پس از به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفته است، مدیریت برپایه اسلام بدین معنا است که مجموعه‌ای تمام توان خود را برای رسیدن به اهداف طبق مبانی توحیدی و اخلاقی به کار گیرند. نحوه مدیریت توحیدی و الهی از دیدگاه امام رضا(ع) می‌تواند به توسعه این نگاه کمک کند.

تکریم ارباب رجوع از نگاه امام رضا(ع)

برخورد صحیح و به دور از غرور با دیگران از جمله مواردی است که امام رضا(ع) به آن توجه ویژه داشتند و امروز این برخورد به تکریم ارباب رجوع در دستگاه‌های مختلف مود توجه است. امام رضا(ع) در حدیثی فرمودند: « در میزان عمل چیزی سنگین تر از خوش خلقی نیست». ( شیخ صدوق،ج۲، ح ۹۸). خوش‌خلقی از جمله مواردی است که نبی‌مکرم اسلام(ص) نیز برآن تأکید بسیار دارند و این امر نشان از اهمیت موضوع دارد. رفع مشکل و گرفتاری مردم شاخصه و مؤلفه‌ای انسانی است و در کشورهای اسلامی که مردم با نگاهی دیگر به مدیران مراجعه می‌کنند این رسالت سنگین‌تر است. برخورد با دیگران و تکریم ارباب رجوع برای آن حضرت بسیار اهمیت دارد تاجاییکه فرمودند: «اگر خواستی درباره کسی حرفی بزنی نام خانوادگی‌اش را بگو و اگر نبود با نام (نیک) از او یاد کن»(کلینی،ج۲،ص ۶۷۱) .

داشتن وجدان کاری از جمله مواردی است که در زندگی اجتماعی بسیار حائز اهمیت است و پایبند بودن به این مهم یکی از شاخصه‌های رفتار اسلامی به شمار می‌آید که نتیجه آن در آبادانی جامعه‌ای نمایان می‌شود. وجدان کاری باید منطبق با خداباوری باشد؛ چراکه اگر در انجام امور خدا را در نظر نگیریم شاید به پوچ‌گرایی و مادی‌پرستی دچار شویم، اما در نظر گرفتن خدا در کار نه تنها ما را از لحاظ معنوی راضی می‌کند، بلکه از نظر مادی نیز تأمین می‌شویم. امام رضا(ع) در حدیثی فرمودند: «کسی که دارای نعمت فراوان است درلبه پرتگاه است؛ زیرا حقوقی از سوی خداوند بر او لازم شده است. به خدا قسم هنگامی که نعمت‌هایی و اموالی از پروردگار به من می‌رسد، همواره از ادای شکر آن بیمناک هستم و حقوقی که از سوی خداوند برعهده من از بابت آن نعمت‌ها واجب شده، نگرانم تا آنگاه که از عهده آن وظایف الهی برآیم. (کلینی،ج۳،ص۵۰۲).

داشتن تکبر و حس خودبزرگ‌بینی و خودبرتربینی در دین اسلام مورد نهی قرار گرفته و گناه محسوب می‌شود. تواضع در مقابل تکبر از شاخصه‌های رفتاری هریک از ما است که در زندگی فردی و اجتماعی کاربرد دارد. یاسر، خدمتگزار امام گفته است: «امام رضا(ع) هر وقت فرصت پیدا می‌کردند همه خدمتگزاران از کوچک و بزرگ را دور خود جمع می‌کرد و با آنان به گفت‌و‌گو نشسته و مأنوس می‌گشت و آنان هم با او انس پیدا می‌کردند. و هر گاه سر سفره می‌نشست، از هیچکدام آنان غفلت نمی‌کرد، چه کوچک و چه بزرگ، حتی اصطبل‌دار و حجامت‌گر را هم کنار خودش بر سر سفره می‌نشاند. (شیخ صدوق،ج۲،صص۱۷۰و۱۹۷،ح۲۴).

توجه به ادیان الهی از شاخصه‌های رفتاری امام رضا(ع)

توجه به اقلیت‌های مذهبی یکی دیگر از شاخصه‌های رفتاری امام رضا(ع) است که پس از پیروزی انقلاب نیز مود توجه مسئولان امر نظام قرار دارد. زندگی آزادانه اقلیت‌های مذهبی در کنار مسلمانان باعث شده تا این افراد نسبت به ائمه اطهار(ع) شیعیان از جمله امام حسین(ع)، حضرت عباس(ع) و امام ضا(ع) ارادت خاص و ویژه داشته باشند. بسیاری از اقلیت‌های مذهبی ساکن ایران به آستان مقدس و ملکوتی امام رئوف(ع) مراجعه و عرض ارادت داشته‌اند و این امر برای خود ارامنه افتخاری محسوب می‌شود. ملت ایران فقط با حرف از امام خوبی‌ها در مقابل اهانت‌ها دفاع نمی‌کنند، بلکه حضور میلیون‌ها عاشق و دلباخته ایرانی و خارجی چه مسلمان و غیرمسلمان جواب دندان‌شکنی به اهانت دشمنان است. وظیفه نویسندگان و فیلم‌سازان در این حوزه بسیار خطیر است؛ چراکه با نوشتن فیلم‌نامه‌های قوی می‌توانند سبک زندگی رضوی را به نوجوانان آموزش داده تا نوجوانان بتوانند آینده خود را براین اصل بنیانگذاری کنند.

دکترمیشال کعدی، نویسنده متفکر مسیحی، در نشست بین‌المللی «امام رضا(ع) و ادیان» که مره ماه سال گذشته به میزبانی مشهد مقدس برگزار شده است اینطور گفته است: «هنگامی که از ائمه اطهار(ع) سخن می‌گویم به شادی روحی می‌رسم، چرا که این بزرگواران زندگی خود را وقف اتصال به خالق هستی کردند و ما نیز با صحبت درباره آن‌ها به خالق هستی نزدیک‌تر می‌شویم و احساس آرامش می‌کنیم. ما در برابر امامی بزرگ هستیم که به عبادت همراه با دعا، عشق و محبت به خالق هستی شناخته شده و این یکی از ویژگی‌های خاص ایشان است.

روزی‌که برای زیارت امام رضا(ع)، به حرم ایشان آمدم، به این امام بزرگوار وعده دادم کتابی برای معرفی بیشترشان تالیف کنم، از همین رو کتاب «ابعاد روحی و علمی امام رضا(ع)» را تالیف کردم. امام رضا(ع) به من یاد داد ایمان را در دینم مجسم کنم و به دین حنیف پیامبر اکرم(ص) وفادار باشم؛ همچنین به من آموخت از تعالیم قرآن و سخنان گهربار ایشان بهره بگیرم و به پیروان دین مسیح، محبت بورزم. همچنین دعاهای امام رضا(ع) مرا بسیار مورد تاثیر قرار داد؛ این دعاها در قالب بعد روحی و مناجات دینی و معرفتی در زندگی من  تجسم یافت»¹.

1.نقل از قدس آنلاین

یادداشت، مریم روشن سردبیر ایکنای مرکزی