امام حسین(ع) چگونه 25 بار پیاده به حج رفته است؟

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر ذاکری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه دوم شهریورماه در نشست علمی «سیره عبادی امام حسین(ع)» از سلسله درس‌گفتارهای تخصصی عاشورا که از سوی مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام خمینی(ره) برگزار می‌شود، گفت: برخی سیره را مرادف سنت  و راه و روش گرفته‌اند، ابن فارس در معجم سنت را سیره دانسته و سنت رسول‌الله(ص) را به معنای سیره آن حضرت معنا کرده است و سنت اصطلاحا به معنای سخن، رفتار و تقریر معصوم خواهد بود و در بحث ما هم این معنا مدنظر است البته سیره می‌تواند بد یا خوب باشد.

وی با اشاره به واژه عبادت، افزود: عبادت را برخی انقیاد و خضوع و خشوع و تسلیم در برابر چیزی عنوان کرده‌اند، که می‌تواند در برابر خدا یا بت‌ها باشد، در اصطلاح عبادت به چند مورد مانند نماز، روزه و حج اطلاق می‌شود البته دعا و مناجات هم به گونه‌ای جزء عبادات هستند. عبادت اعمالی است که در آن قصد قربت لازم است و بدون قصد قربت هیچ ارزشی ندارد. برخی فقها معنای عام‌تری ذکر کرده‌اند؛ شیخ طوسی معتقد است عبادت سه گونه است؛ بدنی، مالی و جانی.

یادگاری امام حسین(ع) در ابتدای نماز

ذاکری تصریح کرد: هفت تکبیر در هنگام تکبیرة الاحرام از یادگارهای امام حسین(ع) طبق اقوال است، نقل است که ایشان در بچگی مقداری لکنت زبان داشت و پیامبر(ص) فرمودند که تکبیر را هفت مرتبه تکرار کنند و این باعث شد تا به صورت سنت در بیاید که در من لا یحضره الفقیه ذکر شده است. این مسئله اهمیت شخصیت آن حضرت نزد پیامبر(ص) را می‌رساند. نکته دیگر اهتمام امام حسین(ع) به نماز و آموزش نماز است؛ گزارشی از عبدالرحمان نقل است که وی الحمدلله رب العالمین (سوره حمد) را به فرزند امام حسین(ع) آموخت و امام(ع) هزار دینار به او بخشید.

وی افزود: در دورانی که حسنین(ع) خردسال بودند دیدند پیرمردی وضو می‌گیرد ولی درست وضو نمی‌گیرد و ایشان از حالت تغافل استفاده کردند لذا گفتند شما در وضو بین ما دو نفر داوری کن و وقتی وضو گرفتند متوجه شد که خودش در وضو گرفتن مشکل دارد.  این نشان می‌دهد امام حسن و امام حسین(ع) هم خودشان به عبادت توجه داشتند هم دیگران را تشویق و ترغیب کرده و آن هم حکیمانه این رفتار را انجام می‌دادند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: طبق نقل ابن طاووس از ابن عبد ربه ذکر شده امام حسین(ع) گاهی شبی هزار رکعت نماز می‌خواندند، این تعبیر برای امام علی و امام سجاد(ع) هم نقل شده است. اوج اهتمام امام(ع) به عبادت را باید در شب عاشورا جست‌وجو کنیم و مهلتی که آن حضرت از عمر سعد خواست تا به تلاوت قرآن و نماز و استغفار و دعا بپردازند. امام فرمودند من کثرت دعا و استغفار و قرائت قرآن را دوست دارم و ابوالفضل(ع) رفت و مهلت گرفت. البته برخی گفتند مهلت ندهید ولی برخی دیگر گفتند اگر کفار ترک و دیلم (اشاره به گیلان و مازندران امروز که هنوز مسلمان نشده بودند) بودند مهلت می‌دادیم و حال چرا به حسین بن علی مهلت ندهیم.

گریه‌های مناجات در شب عاشورا

ذاکری تصریح کرد: خیلی‌ها گزارش داده‌اند که صدای گریه و ناله و عبادت از کاروان امام حسین(ع) در شب عاشورا شنیده می‌شد و طبق نقل ابن طاووس، 32 نفر وقتی این آه و ناله‌ها را شنیدند به سپاه امام حسین(ع) پیوستند زیرا تبلیغ کرده‌ بودند که اینها خارجی و بی دین هستند ولی وقتی این عبادات را شنیدند دیدند دیندار هستند. ضحاک بن عبدالله مشرقی گفته است که حسین و اصحابش تمام شب را مشغول تضرع و نماز و استغفار و دعا بودند. ضحاک جزء کسانی بود که به امام حسین(ع) پیوست البته گفته بود من تا زمانی با شما هستم که حضورم کارآیی داشته باشد و به همین دلیل در روز عاشورا از حضرت جدا شد.

وی اضافه کرد: جلوه دیگر عبادت امام(ع) نماز روز عاشورا است و برخی گفته‌اند ایشان نماز خوف خواندند، بنابراین در بحبوحه نبرد و درگیری با دشمن هم از یاد و عبادت خدا غافل نبودند و یاران آن حضرت هم در حین نماز به شهادت رسیدند. بنابراین ما که مدعی پیروی از اهل بیت(ع) هستیم باید به نماز اهمیت بیشتری بدهیم و الحمدلله چندین سال است که تعطیلی عزاداری در هنگام نماز ظهر روز عاشورا در هیئات و سینه‌زنی‌ها سنت شده است.

تجلی عبادت امام(ع) در دعای عرفه

ذاکری بیان کرد: دعای عرفه امام(ع) با آن مضامین بلند و عالی از دیگر جلوه‌های عبادی امام است که در جبل الرحمه در عرفات ایراد کردند و جزء سنن حسنه است.

وی اضافه کرد: امام(ع) در عبادت شهره بودند، البته به خاطر اینکه دوره امام مجتبی(ع) و دوره امام حسین(ع) دوره خفقان بود آثار کمتری از این بزرگان داریم ولی در مورد شخصیت امام حسین(ع) از مصعب زبیری نقل شده است که «حسین فکان فاضلا دینا کثیر الصوم و الصلاة و الحج». حسین بن علی شخصیتی فاضل و متدین و بسیار اهل نماز، روزه و حج بود. آن حضرت در مورد فلسفه روزه هم فرمودند که روزه واجب شد تا غنی و ثروتمند، طعم گرسنگی را بچشند و به کمک به افراد مستمند بپردازند و آیه سوره دهر نشان می‌دهد که این خاندان اهتمام زیادی به کمک به فقیر و مسکین و یتیم داشته‌اند.

25 حج از سوی امام حسین(ع)

ذاکری تصریح کرد: جلوه دیگر عبادی آن حضرت بحث حج است، ایشان کثیرالحج بودند و طبق آنچه مصعبن بن عبدالله زبیری نقل کرده، امام حسین(ع) 25 حج انجام داده است. ابن سعد در طبقات الکبری هم از کثرت حج امام(ع) سخن گفته است. وی سه روایت نقل کرده و آورده است که امام حسین(ع) 25 حج انجام داده است. از جمله این روایات، روایت حفص از امام صادق(ع) و روایت دیگری از امام باقر(ع) ذکر شده است و در 25 حج، حضرت به صورت پیاده حج (حجة ماشیا) را انجام دادند. صاحب مناقب یعنی شهرآشوب هم از عبدالله بن عبید نقل کرده که حسین(ع) 25 حج پیاده رفته است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه  علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: ابن اثیر اشکالی مطرح کرده و گفته در گزارشات نداریم که امام حسین(ع) در دوره امیرالمؤمنین(ع) پیاده به حج رفته باشد و اگر در نظر بگیریم امام علی(ع) در سال 40 به شهادت رسیدند بنابراین اگر هر سال هم حج رفته باشند به 25 حج پیاده نمی‌رسد و البته این اشکال در مورد امام حسن(ع) هم بیشتر وارد است زیرا ایشان ده سال بعد از پدر بزرگوارشان به شهادت رسیدند.

وی با بیان اینکه مراد از حج پیاده عمدتا رفتن از مدینه به مکه است، تاکید کرد: البته یک روایتی از رفاعه داریم که از امام صادق(ع) سؤال شد که این حج‌های پیاده از مدینه به مکه بوده یا از داخل مکه به سمت اماکن حج و امام صادق(ع) فرمودند از مکه بوده است و در این صورت شبهه ابن اثیر پاسخ داده می‌شود، یعنی امام حسین(ع) در دوره بعد از وفات پیامبر(ص) زیاد از مکه به کعبه و بیت الله الحرام می‌رفتند و اشکال آماری 25 حج رفع خواهد شد.

پاسخ به اشکال ابن اثیر

ذاکری تصریح کرد: در مورد ابن عباس نقل شده که وی از اینکه حج پیاده نداشته، تاسف خورده است با اینکه  وی در مکه زندگی می‌کرده است و تاسفش از این است که نتوانسته به مشعر و منا و طواف و ... برود و اهتمامی نداشته است. بنابراین با این تفسیر از حج پیاده فایده دیگری هم مترتب است و آن اینکه افراد مستقر در مکه و ساکن آنجا باید از فرصت استفاده کرده و هر ساله به حج بروند.