استقلال‌طلبی مهم‌ترین ویژگی دوره نوجوانی است

نیما حقیقی، روانشناس و درمانگر حیطه کودکان و نوجوانان در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان، دوره نوجوانی را مهم‌ترین دوره زندگی هر فرد دانست و اظهار کرد: قبل از هر چیزی برای درک بهتر نوجوان باید با ویژگی‌های سنی آنها آشنا باشیم و بدانیم چه رفتارهایی در این دوره طبیعی و اقتضای سنی آنها است.

وی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های دوره نوجوانی بحث استقلال‌طلبی آنها است، افزود: بسیاری از نوجوانان می‌خواهند خود برای زندگی و امور روزمره نظیر اینکه چه لباسی بپوشند، چه رشته‌‌ای را انتخاب کنند، چه کتابی مطالعه کنند، چه موسیقی را گوش دهند و... تصمیم بگیرند؛ در خیلی از مواقع این استقلال با نظرهای والدین همسو نیست و ممکن است دچار تعارض و مشکل شوند.

حقیقی با بیان اینکه نوجوانی حدواسط بین کودکی و بزرگسالی بوده و یک دوره گذار است، گفت: خیلی از مواقع وقتی از والدین می‌پرسیم که شما فرزندت را بیشتر کودک می‌بینی یا بزرگسال؟ اغلب والدین معتقد هستند که هنوز آنقدر بلوغ و پختگی ندارد که بتوانیم به عنوان بزرگسال ببینیم. وقتی که از نوجوان همین سؤال را می‌پرسیم پاسخ‌ها این است که دیگر بزرگ شدم و می‌توانم کارهای خود را انجام دهم. همین تفاوت نظر بین والدین و نوجوان علت اغلب اختلافات بین والدین و فرزندان است.

این دانشجوی دکتری روانشناسی کودکان استثنایی ادامه داد: والدین باید به یکسری از این استقلال‌ها که آسیب‌زا نیست احترام بگذراند، وقتی که خط قرمز‌های منطقی برای خانواده مشخص کنیم و آنها را برای فرزندان با دلایل و منطق بیان کنیم یا در موارد جزئی که مربوط به خود نوجوان است دخالت نکنیم، تعارض‌ها خیلی کاهش می‌یابد.

وی ویژگی دوم دوره نوجوانی را بحث هویت‌یابی بیان کرد و گفت: نوجوان در حال کسب هویت خود مبنی بر اینکه «من کی هستم» است، برخی از آنان در سنین پایین‌تر خیلی زود هویت خود را کشف می‌کنند که اصطلاحاً به آن هویت پیش‌رس یا زودرس می‌گویند و شغل یا رشته تحصیلی را انتخاب می‌کنند، بسیاری از افراد هم هویت دیررس دارند و در سنین بالاتر تازه کشف می‌کنند که «می‌خواهند چه کسی باشند یا چه کسی هستند».

حقیقی بیان کرد: اکثر نوجوانان دارای هویت آشفته هستند یعنی یک روز باید دیدن یک فیلم یا سریال به تبعیت از نقش برجسته آن، تمایل دارند قهرمان یا دانشمند شوند یا روز دیگر با دنبال کردن مسابقات ورزشی مختلف می‌خواهند فوتبالیست یا والیبالیست شوند. به عبارتی در حال کسب هویت یا تجربیات هویت‌های متعدد هستند و والدین باید به این قضیه تا جایی که می‌توانند احترام بگذراند و فرصت و بستر لازم را فراهم کنند تا نوجوان بتواند هویت‌های مختلف را تجربه کند و در نهایت دست به انتخاب بزند.

روانشناس و درمانگر حیطه کودکان و نوجوانان افزود: یکسری از والدین به فرزند نوجوان خود القا می‌کنند که باید شغل یا حرفه خاصی را ادامه دهند که آنها در حال القای هویت به فرزند‌شان هستند، که می‌تواند منجر به آشفتگی هویت آنها شود. لذا والدین باید سعی کنند تا جایی که می‌توانند تفکرات و اندیشه خود را به شکل القایی به فرزندان‌شان انتقال ندهند.

وی با بیان اینکه ویژگی بعدی دوره نوجوانی ارتباط با همسالان بوده که بسیار هم قدرتمند است، گفت: والدین هر چقدر ارتباط خوبی با نوجوان داشته باشند، باز می‌بینیم که ارتباط با والدین در دوره نوجوانی کم کم کاهش پیدا می‌کند و ارتباط با همسالان افزایش می‌یابد؛ خیلی از والدین در این بازه سنی از عدم همراهی نوجوان با آنها در محافل و مهمانی‌ها یا در اتاق ماندن گله‌مند هستند که این یکی از ویژگی‌های رایج دوره نوجوانی است که باید به آن احترام گذاشته شود.  

این دانشجوی دکتری روانشناسی کودکان استثنایی بیان کرد: والدین نمی‌توانند مانع یا سوق‌دهنده نوجوان به سمت شخص خاصی باشند و آن را به عنوان الگو به فرزند خود معرفی کنند، خیلی کنترلی بر این قضیه وجود ندارد که نوجوان از همسالان خود الگوبرداری کند ولی والدین می‌توانند بسترهایی را فراهم کنند که نوجوانان ارتباطات سالم‌تری را تجربه کنند، به طور مثال دوستی‌هایی که  در فضاهای سالم تری نظیر کلاس‌های آموزشی یا ورزشی ایجاد می‌شود، خیلی بهتر از سایر دوستی‌هایی است که در فضای پارک یا خیابان ایجاد می‌شود.

حقیقی تصریح کرد: والدین می‌توانند بسترهایی را فراهم کنند که نوجوان بتواند با افراد هدفمند یا دغدغه‌مندتر ارتباط برقرار کند، به نوعی الگوهای سالم‌تر را در اختیار فرزندان‌تان قرار دهند تا اگر قرار است الگو برداری شود از یک همسال، سالم‌تری این اتفاق بیافتد.

روانشناس و درمانگر حیطه کودکان و نوجوانان با اشاره به انواع بلوغ دوره نوجوانی، اظهار کرد: بیشتر نگرانی‌ها و دغدغه‌ها به بلوغ جسمی و جنسی برمی‌گردد که ممکن است رفتارهایی مثل ارتباط با جنس مخالف یا تماشای فیلم‌های نامناسب اتفاق بیافتد که خیلی مورد قبول نباشد، اینها بخشی متناسب با شرایط اجتماعی و سنی تا حدی طبیعی است، ولی بخشی ممکن است تبدیل به آسیب شود. در صورتی که والدین نسبت به این رفتارها احساس نگرانی می‌کنند می‌توانند با متخصص سلامت روان یا روانشناس مشاور مشورت و راهکار بگیرند.