بزرگداشت «حکیم الهی» برگزار شد

به گزارش ایکنا از قم، مراسم بزرگداشت «حکیم الهی» به مناسبت چهل و یکمین سالگرد ارتحال دانشمند بزرگ جهان اسلام، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی شب گذشته 25آبان‌ماه در دارالقرآن و مدرسه عالی تفسیر علامه طباطبایی برگزار شد.

در ابتدای مراسم، حجت‌الاسلام و المسلمین سلیمانی پژوهشگر و استاد حوزه علمیه، ضمن ارائه گزارشی از کتب در حال تألیف در دارالقرآن علامه طباطبایی، بیان کرد: کتب و مقالات مختلفی در موضوعات متنوع از سوی پژوهشگران این مجموعه راهی بازار نشر می‌شود.

وی موضوعات تألیفی پیرامون ابعاد شخصیتی علامه طباطبایی را در سه دسته تقسیم‌بندی کرد و افزود: مکتب تدریسی، شاگردپروری و محتوای دروس ایشان که مشتمل بر زندگینامه و خاطرات شاگردان علامه و اجازات برای 750 نفر از علمایی است که در محضر علامه شاگردی کرده و در موضوعات مختلف تفسیری، فقهی و فلسفی کسب فیض نموده‌اند.

سلیمانی تصریح کرد: تقریرات دروس علامه در موضوعات فقه، اصول و عقاید که توسط شاگردان ایشان نگارش شده در حال جمع‌آوری و تدوین در قالب یک کتاب است که می‌تواند کتابشناسی جامع از آثار و تألیفات علامه به زبان فارسی و عربی باشد.

در ادامه مراسم، آیت‌الله احمد عابدی مدیر دارالقرآن علامه طباطبایی با اشاره به اینکه جوانان ما علامه را درک نکردند، بیان کرد: مرحوم علامه احترام ویژه‌ای برای اقشار مختلف مردم قائل بود و در روضه‌هایی که صبح جمعه داشتند در برابر دیگران و حتی یک کودک تمام قد می‌ایستادند همچنین به نامه‌هایی که یک طلبه نوجوان، مثلا در مسائل ساده احکام یا از این هم ساده‌تر می ‌رسید، با دست‌خط خودشان پاسخ جامع و کامل می‌دادند.

وی با بیان این که أم الکتاب تألیفات حضرت علامه کتاب شریف تفسیر المیزان است، افزود: تفسیر «المیزان» دارای امتیازات فاخر و برجسته‌ای است که در آثار شاگردان علامه هم کمتر مشاهده می‌شود که در این باره شهید مرتضی مطهری معتقد بود:« ارزش تفسیر المیزان صدسال دیگر شناخته خواهد شد».

عابدی با اشاره به مطالعات گسترده علامه در آثار و کتاب‌های مختلف، تصریح کرد: نقل‌قول‌هایی از کتب نظامی کمیاب برخی امرای ارتش در المیزان به چشم می‌خورد، همه این کتاب به قلم و نگارش خود علامه بوده و تمام آن را خودشان به تنهایی نوشته‌اند و فقط یک جا در موضوع نجوم از آیت‌الله حسن‌زاده کمک گرفته‌اند.

وی تصریح کرد: پرداختن به جریان‌های فکری زمان‌ خود از جمله وهابیت و سلفیت تکفیری که پیش از عربستان، رشیدرضا و عبده و سید قطب در مصر آغازگر این جریان بودند از دیگر موضوعات مطرح شده در این تفسیر است که علامه نسبت به آنان و اهدافشان آگاهی داشت و وضعیت کنونی را پیش‌بینی کرد و در المیزان به نقد تفسیر المنار و مجله المنار که چند برابر تفسیر المنار است، پرداخت.

عابدی با اشاره به سایر موضوعات مطرح شده در این تفسیر، اظهار کرد: اسلام التقاطی که منافقین دست‌پرورده ایشان هستند، تفکرات کمونیستی امثال حزب توده، طرفداران کتاب بیان الفرقان از دیگر موضوعات است که علامه بیش از سایر تفکرات به نقد این جریان پرداخته است.

وی با بیان اینکه علامه نگارش حکیمانه داشت، تصریح کرد: یعنی هیچ حشو و تطویلی در کلام علامه نیست و این موضوع در تمام آثار ایشان مشهود است و هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که این جمله علامه را خلاصه‌تر بیان می‌کنم به گونه‌ای که وافی به مقصود باشد.

استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: از دیگر خصوصیات بارز در آثار علامه این است که با وجود اینکه فارس نبوده‌اند اما نگارش فارسی ایشان ویژه است و این را در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم به خوبی می‌توان دریافت.

مدیر دارالقرآن علامه طباطبایی گفت: خدا را شاکریم که بیت شریف علامه طباطبایی امروز به محل برگزاری دروس تفسیر قرآن کریم و دیگر آثار علامه توسط علما و مفسرین قرآن کریم تبدیل شده و همه روزه جمع کثیری از طلاب سطوح عالی در این محل به درس و بحث حوزوی مشغول می‌شوند.

در ادامه مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا عابدینی، استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: امام خمینی(ره) و علامه طباطبایی دارای «تفکر منظومه‌ای» و دارای شاگردان مشترکی بودند که سبب بسط و تفصیل افکارشان در جامعه و رسیدن آن افکار بلند به دست عموم مردم بود.

عابدینی با اشاره به اهمیت مباحث علامه و به ویژه در تفسیر المیزان افزود: در تفسیر شریف المیزان در همه مسائل آن به توحید پرداخته شده است درواقع به اعتقاد بسیاری از اساتید حوزوی، علامه طباطبایی وکیل پایه یک خدا در دفاع از توحید در تفسیر المیزان است همانگونه که قرآن صرفا القای مفاهیم نیست بلکه خودش هدایت‌گر و انسان‌ساز است، المیزان نیز صرفا تبیین مفاهیم نبوده و انگیزه‌بخش و حرکت‌‌آفرین است.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: مرحوم علامه قائل به وجود غُرَر در آیات و روایات و معارف الهی هستند؛ برای مثال آیه22 سوره مبارکه قاف «لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ»، آیه‌ای است که تفاوت نظام ادراکی انسان را در دنیا و آخرت بیان می‌کند و از جمله غُرَر در آیات است که در کتاب المیزان مطرح می‌شود.

وی ادامه داد: آیاتی از قبیل سوره مبارکه أسراء آیه 110 «أَيًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى»، سوره مبارکه نجم آیه 42 «وَأَنَّ إِلَى رَبِّكَ الْمُنْتَهَى»، سوره مبارکه حج. آیه شریفه 62 «ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ »، سوره مبارکه حجر، آیه شریفه 21 «وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» از دیگر نمونه‌های غُرَر در آیات مطرح شده در تفسیر المیزان است.

وی برخی از روایات را نیز دارای همین ویژگی برجستگی دانست و تصریح کرد: یکی از نمونه‌های غُرَر در روایت، روایتی از امام باقر(ع) ذیل آیه شریفه «و الأمر یومئذ لله» است که می‌فرماید:« والیوم کله لله؛ روز قیامت روز حاکمیت نیست، چون حاکمیت همیشه برای خدا بوده و هست، بلکه روز روشن شدن حاکمیت خدا برای همه کسانی است که در دنیا فکر می‌کردند حاکمیتی دارند».

استاد و مدرس تفسیر المیزان، معارف الهی را سرشار از این نمونه‌های بارز توحیدی و برجسته دانست و با اشاره به برخی دیگر از غُرر معارف در تفسیر المیزان، تصریح کرد: یکی از این نمونه‎‌ها گفت‌وگوی هابیل و قابیل است که آشکار شدن تمام فطرت است. این ماجرا نمونه‌ای است از گفت‌وگو با کسانی که در دنیای امروز تفکر مادی دارند و یا اوج فطرت در ماجرای حضرت ابراهیم مشاهده می‌شود.

عابدینی با بیان اینکه علامه دارای نگاه منظومه‌ای به معارف دین بود، افزود: علامه با تحلیل و ترکیب در نظام اندیشه‌ای در جلد دوم المیزان به بیان مسالک اخلاقی پرداخته است و براساس تفسیر المیزان مسالک اخلاقی به انواع مادی‌گراها، مدح و ذم عامه و مسلک انبیا تقسیم‌بندی می‌شود.

وی با اشاره به اینکه‌ مادی‌گرایان، افرادی هستند که نگاهشان در زندگی بر اساس مطامع و اهداف مادی است، ادامه داد: براساس تفسیر المیزان مسلک مدح و ذم عامه نیز بیانگر نگاه ارسطویی و فیلسوفان قدیم است که هر چه را عامه مردم می‌پسندند، خوب است و هرچه را نمی‌پسندند، بد است. خود این نگاه دو حالت دارد که اگر پسند و ناپسند بر اساس نظام فطرت باشد، مدح و ذم فطری است و پذیرفته می‌شود اما اگر بر اساس آداب و رسوم و فرهنگ‌ها باشد، به نسبی‌گرایی شدید دچار خواهد شد.

عابدینی افزود: براساس نگاه علامه طباطبایی، مسلک انبیا، مسلک ثواب و عقاب است که بر اساس آن مدح و ذم افعال سنجیده می‌شود اما مسلک نبی ختمی حضرت محمدمصطفی (ص) مسلک حبّی است.

وی تصریح کرد: علامه در ذیل آیاتی که در این مبحث مطرح می‌کند، بسیار مبتهج از معانی شده و اوج می‌گیرد برای مثال در آیات سوره یوسف «رب قد آتیتنی من الملک...» خواننده احساس می‌کند علامه با حضرت یوسف همراه است و در حال اوج گرفتن است.

وی با بیان اینکه علامه قرآن را دارای یک غرض واحد می‌داند، که هر سوره بخشی و هر آیه جزئی از همین هدف را دنبال می‌کند، گفت: از مبدأ احدیت نازل شده و به همان جا نیز دعوت می‌کند. برخلاف سایر ادیان که از مبدأ واحدیت نازل شده و به آنجا دعوت می‌کند، در حرکت حبی و در این مسیر، رابطه انسان با امام به صورت درونی‌ترین شکل ممکن تصویر شده است تا جایی که به رابطه «معی» منتهی می‌شود و به اطلاق و ارسال می‌رسد؛ همراهی با مقام ولایت و امام عامل سرعت سیر در این مسیر حرکت حبی و معیت است.

پایان بخش این محفل أنس با علامه در بیت شریف ایشان، به عنوان هدیه به روح مطهر ایشان، توسل و ذکر مصائب أهل بیت(ع)بود.

یادآور می شود بیت شریف علامه طباطبایی که محل زندگی مرحوم علامه در 14 سال پایان عمر شریفشان بوده است، اکنون به دارالقرآن و مدرس عالی تفسیر و محل برگزاری دروس تفسیر قرآن کریم توسط علمای حوزه علمیه تبدیل شده است. این مجموعه روزانه به طور میانگین میزبان 300  نفر از طلاب سطوح عالی و علاقه‌مندان به مباحث تفسیر قرآن کریم است.