نقد و بررسی دیدگاه لایب‌نیتس در مورد جوهر مادی در فصلنامه «آیین حکمت»

به گزارش ایکنا، چهل و نهمین شماره از فصلنامه علمی پژوهشی «آیین حکمت» به صاحب امتیازی دانشگاه باقرالعلوم(ع) منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «نقد و بررسی دیدگاه لایب‌نیتس در مورد جوهر مادی از منظر ملاصدرا»، «تأملی در حقیقت قوه واهمه و ادراکات آن، بر اساس آرای صدرالمتألهین»، «شیوه‌های بیان شرط و کارکرد آن در گزاره‌ها از منظر منطقی»، «روش‌شناسی تشکیکی صدرایی با تأکید بر برهان صدیقین»، «تبیین و تحلیل مبانی تناقض‌نمای هبوط و عروج از منظر حکمت متعالیه و عرفان نظری»، «مجرد و مادی: انحصار یا اشتراک صفات».

در چکیده مقاله «نقد و بررسی دیدگاه لایب‌نیتس در مورد جوهر مادی از منظر ملاصدرا» آمده است: «حقیقت جسم و جوهر مادی همواره مورد بحث و نظر میان فیلسوفان بوده است و نظرات مختلفی در مورد آن وجود داشته و دارد. لایب‌نیتس با ابداع مفهوم مناد و برشمردن اوصافی برای آن تبیین خاصی از حقیقت جسم می‌دهد. هدف پژوهش حاضر نقد و بررسی دیدگاه او در مورد جسم و ویژگی‌های آن بر اساس روش عقلی در حکمت اسلامی ‌می‌باشد. یافته تحقیق این است که او گرچه در مواردی همچون اثبات جوهریت برای جسم و ادراک تشکیکی برای مطلق جسم به حکمت متعالیه نزدیک می‌گردد اما با تعریف نادرستی که از مفهوم اتصال می‌دهد در پی آن است که برخلاف حکمت اسلامی‌ امتداد را در جسم نه امری ذاتی بلکه امری ثانوی و عرضی معرفی کند. همچنین او با موهوم دانستن بُعد و امتداد در جسم، مفهوم «نیرو» را بـه عنوان اصل اشیاء مطرح می‌کند در حالی که بنابر فلسفه اسلامی ‌نیرو عرض بوده و نمی‌تواند تشکیل دهنده جوهر و ذات جسم باشد.»

در طلیعه مقاله «تأملی در حقیقت قوه واهمه و ادراکات آن، بر اساس آرای صدرالمتألهین» آمده است: «در فلسفه اسلامی قوه واهمه یکی از قوای باطنی معرفی شده که عملکرد آن ادراک معانی جزئی است. فیلسوفان معمولاً کارکرد این قوه باطنی را به ادراک محبت و عداوت و امثال آن از معانی نهفته در افعال ارادی انسان و حیوانات اختصاص داده‌اند. صدرالمتألهین دو تحول عمده در رابطه با این قوه نفسانی انجام داده است: یکی اینکه قوه واهمه انسان را همان عقل نازل به مرتبه جزئیات دانسته است؛ دوم اینکه گستره آن را به صورت مشخّص، از حد ادراک برخی معانی نهفته در افعال ارادی انسان و حیوان، به ادراک مطلق محکی معقولات ثانیه فلسفی تعمیم داده است. در این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی، نخست به بیان دیدگاه فیلسوفان پیشین درباره حقیقت قوه واهمه و قلمرو ادراکات آن پرداخته‌ایم. سپس ضمن بیان تفسیر صدرالمتألهین از حقیقت قوه واهمه و گستره ادراکات آن، اشکالات معطوف به این نظریه را پاسخ داده‌ایم. در نهایت نیز به تأثیر آن بر کیفیت دست‌یابی به محکی معقولات ثانیه فلسفی اشاره کرده‌ایم. هدف پژوهش این است که نشان دهد علم به محکی معقولات ثانیه فلسفی از طریق اتصال قوه واهمه (عقل نازل) به خارج انجام می‌پذیرد و برای انتزاع این دسته مفاهیم از حقایق خارجی، نیاز به طرح پیچیده برخی فیلسوفان معاصر نیست.»

در چکیده مقاله «شیوه‌های بیان شرط و کارکرد آن در گزاره‌ها از منظر منطقی» آمده است: «گزاره گاهی بدون شرط و گاهی همراه با شرط است. شرط در قضایا با اهداف خاصی بیان می‌شود. منطق که عهده‌دار تحلیل قضایا و بیان احکام آن است، قضایایی را معرفی کرده‌ است که در آنها شیوه‌های مختلفی از شرط ارائه شده است. این مقاله به دنبال امکان وجود شرط در قضایا و ارائه شیوه‌های مختلف شرط در آنهاست. کارکرد شرط در هر کدام و بیان تمایز آنها هدف بعدی این نوشتار است. قضیه دارای ارکان و اجزایی است و شرط‌ها می‌توانند ناظر به هر کدام از آنها بررسی گردند. شرط در قضایا ناظر به حکم، جهت و موضوع است. حکم در قضایا جزمی است؛ لذا اگر حکمی تعلیقی و مشروط است، در قالب قضیه شرطیه بیان می‌شود تا از سویی جزمی‏بودن حکم و از سوی دیگر تعلیق در حکم را در خود داشته باشد. شکل‏های دیگر شرط در قالب قضایای حملی و بیشتر در ناحیه موضوع است. موجهات مشروط قضایایی‌اند که شرط در آنها ناظر به جهت است و در قضایای حقیقیه، مشروطه، فرضیه و لابتیه شرط ناظر به موضوع است.»