وداع با مردی که دغدغه‌هایش را زندگی کرد

به گزارش خبرنگار ایکنا، صبح امروز شنبه ۲۶ فروردین، مسجد دانشگاه تهران میزبان پیکر مرحوم عماد افروغ، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه دین بود تا پس از وداع با دانشگاه راهی خانه ابدی شود.

در بدو ورود به دانشگاه تهران افراد چهره آشنا را می‌توان دید که راهی مسجد دانشگاه هستند تا در مراسم تشییع پیکر مرحوم افروغ حضور یابند. افراد شناخته شده طیف‌های متفاوت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آمده بودند تا ارادت خود را به مرحوم افروغ اعلام کنند و به خانواده داغدارش تسلیت بگویند. محمدباقر قالیباف، محمدمهدی اسماعیلی، سیدرضا صالحی امیری، علی ربیعی، علی بهادری جهرمی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسعیدرضا عاملی، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، حسین انتظامی، فرشاد مهدی‌پور، عباس سلیمی نمین، بیژن نوباوه، مسعود ده نمکی، پیروز حناچی، سیدمجید امامی، حسینعلی امیری، تقی آزاد ارمکی، علیرضا مختارپور، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری، سعید زیباکلام، رضا پورحسین، عبدالحمید احمدی، حجت‌الاسلام والمسلمین نقویان، غلامرضا غفاری و... از جمله چهره‌های حاضر در مراسم وداع با جامعه‌شناس صدیق روزگار ما بودند.

ندای «وَبَشِّرِ الصَّابرِینَ الَّذینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» قاری قرآن در مسجد دانشگاه برخاسته بود و گوش‌های شنوا «إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» بودن حیات را مرور می‌کردند. رفته رفته مسجد از جمعیت‌ پُر می‌شود، پس از قرائت قرآن مجید، مداحی جمع را به سوگ عماد می‌نشاند.‌

بیشتر ببینید:‌

گزارش تصویری مراسم تشییع پیکر مرحوم عماد افروغ 

مداحی که پایان یافت حضار به امامت حجت‌الاسلام‌ والمسلمین محمدیان بر پیکر مرحوم افروغ نماز گزاردند و جمیعاً «اللهم إنا لا نعلم منه إلا خیراً» گویان، نماز را به پایان رسانند. پس از پایان نماز در مسجد دانشگاه تهران پیکر او رهسپار آرامگاه ابدی در مرقد امام خمینی(ره) می‌شود.

آشنا با عمق دردهای جامعه

حین تشییع افراد بسیاری را می‌بینم که یا «لا اله الا ‌الله» گویان هستند یا در حال گفت‌وگو با هم در رابطه با شخصیت مرحوم افروغ. حجت‌الاسلام ناصر نقویان را می‌بینم، جلو می‌روم؛ از او در رابطه با شخصیت این استاد از دست رفته می‌پرسم، پاسخ می‌دهد: «عماد افروغ از شخصیت‌های ممتاز دانشگاهی بود که جامعه‌شناسی علمی و جامعه‌شناسی عملی ایشان با هم توأم شده بود. او صرفاً تئوری‌پرداز در خلأ نبود و با عمق دردهای جامعه آشنا بود و به عنوان یک شخصیت دغدغه‌مند و دردمند اظهارنظر می‌کرد. مصاحبه‌ها و نوشته‌‌های ایشان گویای این مطلب است و تجلیل از او صرفاً برگزاری تشییع باشکوه و مراسم ختم نیست بلکه تجلیل از ایشان این است که مسئولان به انتقادهای‌ سازنده و راهکارها و پیشنهادهای صحیح ایشان توجه کنند و آنها را در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های کشور اعمال کنند.»

دردمند نسبت به سرنوشت کشور

در ادامه مسیر سیدرضا صالحی امیری، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی را می‌بینم و نظر او را در رابطه با مرحوم عماد افروغ جویا می‌شوم که می‌گوید: «مرحوم افروغ به لحاظ فردی، اندیشه‌ای و رویکرد جامعه‌شناختی شخصیت ممتازی بود. ایشان به لحاظ شخصی فردی وارسته، بافضیلت، بااخلاق و به لحاظ اجتماعی نسبت به جامعه، مردم و سرنوشت کشور دردمند بود و به اصطلاح امروزی کاسب سیاسی نبود بلکه یک شخصیت مستقل با صراحت لهجه بود که شخصیت مستحکمی داشت.

افروغ در بحران‌ها، حوادث و شرایط مختلف متزلزل نشد. من سالیان طولانی از زمان وزارت در فرهنگ و ارشاد اسلامی با ایشان محشور بودم و در پنج سال اخیر که ایشان عضو ثابت کمیسیون فرهنگی بودند همواره از نواندیشی و نگاه‌های خلاقانه ایشان بهره‌مند می‌شدم.

انصافاً شخصیت دردمند دانشمندی بودند. ویژگی مهم مرحوم افروغ این بود که آن چیزی را که در مطالعات و اندیشه‌ورزی خود به نتیجه‌ می‌رسید با کم‌ترین ملاحظه و با صراحت آن تحلیل را ارائه می‌کرد و همه دوستان ایشان معتقدند که این مرد خودساخته و خداجو بود.»

جامعه‌شناس منتقد به حاشیه رفته

اکنون به در اصلی دانشگاه تهران رسیدیم و پیکر مرحوم افروغ را سوار بر خودروی حمل پیکر کردیم. برخی افراد سوار اتوبوس برای رفتن به مرقد امام خمینی(ره) ‌شدند و بقیه نیز راه خود را پیش گرفتند و رفتند. حین بازگشت تقی آزاد ارمکی، استاد جامعه‌شناس دانشگاه تهران را می‌بینم از او در رابطه با همکار تازه درگذشته‌اش می‌پرسم و می‌گوید: «آقای دکتر افروغ مسائل اساسی و بنیادی کشور را به چالش کشیده بود و مورد بحث قرار می‌داد. چون دغدغه او جامعه‌شناسی بود و به معرفت جامعه‌شناسی باور داشت. به همین دلیل از میان مجموعه اصول‌گرایی که می‌شناسیم توانایی این را داشت که مسائل اساسی کشور را بشناسد و تحلیل کند.

پدیده جمهوری اسلامی، از موضوعات تقریباً مورد غفلت قرار گرفته دانش اجتماعی ایرانی موضوعی بود که دکتر افروغ بر آنها تأکید عمده می‌کرد و بر ظهور، تحول و دگردیسی و احتمالاً آفت‌های جمهوری اسلامی توجه داشت. او این مسائل را در قالب انقلاب اسلامی مطرح می‌کرد اما دغدغه اساسی او سرنوشت پدیده نوظهور جمهوری اسلامی بود که به کجا خواهد انجامید. به همین دلیل در گفت‌وگوهای ایشان می‌بینیم که می‌گویند جمهوری اسلامی چقدر از جامعه ایرانی و انقلاب اسلامی فاصله گرفته است و چه سرنوشت‌ها و سناریوهایی برای آینده آن امکان‌پذیر است.

اینکه آیا جمهوریت و اسلامیت در جمهوری اسلامی مانده یا خیر مسئله‌ای بود که دکتر افروغ بر آن متمرکز شده بود و دیگران خیلی به این معنا و بیانی که مرحوم افروغ داشت تأکید نداشتند و این موضوع نکته بسیار مهمی است که او طرح و دنبال کرده که قابل تجلیل، تکرار، بررسی و مفهوم‌پردازی است.»

 بازشناسی فهم افروغ

وی در رابطه با اینکه آیا راه مرحوم افروغ با شاگردانشان ادامه پیدا کرده خواهد کرد گفت: «در ایران معلوم نمی‌شود که شاگردان چگونه راه استاد خود را پی می‌گیرند و این موضوع به این بازمی‌گردد که آنچه استاد می‌گوید می‌تواند تبدیل به یک نگاه، رویکرد و گفتمان بشود یا نه. به همین دلیل باید آینده را دید که در آینده نه چندان دور آیا افروغ هم مثل خیلی از متفکران ایرانی به حاشیه می‌رود و از او عبور می‌شود یا به شکل جدیدی باز تولید شود. تصور نمی‌کنم که جبهه اصول‌گرا تمایل و ظرفیت ارجاع به افروغ را داشته باشد. شاید نیروهای مستقل دانشگاهی و فرهنگی در ایران بتوانند ارجاعی به افروغ داشته باشند و چیزی به نام فهم افروغ را مورد بازشناسی قرار دهند و شاگردپروری در آن شکل بگیرد.»

عماد افروغ راهی خانه ابدی شد تا در جوار رحمت حق آرام گیرد. دل‌ها به یادش غمگین است اما نام نیک او از اذهان فراموش نخواهد شد.

روحش شاد و یادش گرامی باد.