توصیه‌های عرفانی امام خمینی(ره) در تربیت نفس

 

بی‌تردید امام خمینی(ره) از جمله شخصیت‌های کم‌نظیر در تاریخ معاصر ایران است. در همه فرهنگ‌ها مرسوم این است که ویژگی‌های شخصیتی انسان‌های تأثیرگذار مورد کنکاش و پژوهش قرار می‌گیرد. سالروز ارتحال رهبر کبیر انقلاب فرصت مغتنمی است تا ویژگی‌های شخصیتی امام راحل نیز مورد تأمل و توجه قرار گیرد.  

 

یکی از بارزترین و اساسی‌ترین وجوه شخصیتی امام خمینی(ره)، وجه عرفانی ایشان است. برای اهل نظر، تسلط ایشان به عرفان نظری و عملی آشکار است و برای غیر اهل نظر تألیفات فراوان، نامه‌های کوتاه عرفانی و سایر تألیفات غیرعرفانی که مشحون از تذکرات عرفانی است، شاهد مشهودی بر مقام عرفانی اوست. در توصیف مقام عرفانی ایشان همین بس که در 27 سالگی کتاب «شرح دعای سحر» را نگاشته‌اند. متأسفانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی کمتر بستر مناسبی برای بروز و ظهور منویات عرفانی امام خمینی(ره) مهیا شد؛ به ویژه آنچه که درباره اصلاح و مراقبت از نفس یا جهاد اکبر متذکر شدند. همین امر آسیب‌های فراوانی نیز به همراه داشته است. 

 

پرداختن به وجوه عرفانی امام خمینی خارج از استطاعت بنده است. غرضم در این گفتار بیان برخی جملات عالی و نکات ظریف و مؤثر عرفانی ایشان در تربیت نفس است، در ذیل به برخی از بیانات عرفانی ایشان اشاره می‌شود:

 

ـ خدا نکند انسان پیش از آنکه خود را بسازد، جامعه به او روی آورد و در میان مردم، نفوذ و شخصیتی پیدا کند.

 

ـ توجه به خدا را از یاد نبرید؛ توجه به خدا، منشأ خیرات است.

 

ـ باید به قلبتان برسانید که هر کاری انجام می‌دهید، در محضر خدا هستید.

 

ـ دوراندیش باشید؛ عواقب امور را بسنجید؛ عقبه‌های خطرناکی که دارید، به یاد آورید و از فشار قبر، عالم برزخ، مشکلات و شدایدی که به دنبال آن است، غفلت نکنید.

 

ـ مقامی که برای بندگان صالح خدا در نظر گرفته شده، تمام دنیا و مافیها ـ با آن جلوه‌های ساختگی ـ در مقابل آن، به قدر پشیزی ارزش ندارد.

 

ـ خود را به ساده زیستن عادت دهید و از تعلق قلب به مال و منال و جاه و مقام بپرهیزید.

 

ـ آنچه که انسان را به مراتب عالی انسانیت می‌رساند، کوشش خود انسان است.

 

ـ آنچه که در عالم آخرت واقع می‌شود، چیزی است که در این دنیا تهیه شده است.

 

ـ قلب انسان، مانند آینه صاف و روشن است و بر اثر توجه فوق العاده به دنیا و کثرت معاصی، کدر می‌شود.

 

ـ از حالا که جوان هستید و قوای جوانی محفوظ است، جدیت کنید به اینکه هوای نفس را از نفس خودتان خارج کنید.

 

ـ خدای تعالی دوست دارد که در وقت ذکر او، بنده، منقطع به سوی او و متضرع و خالص باشد.

 

ـ حب دنیا و نفس، بزرگ‌ترین حجاب‌های رخسار محبوب است.

 

ـ علم توحید هم اگر برای غیرخدا باشد، از حُجب ظلمانی است.

 

ـ دلبستگی به رحمت حق، منشأ تربیت نفوس و نرم شدن قلوب می‌شود.

 

ـ تقویت روح، به این است که توجه تان به خدای تبارک و تعالی زیاد باشد.

 

ـ دلبستگی به هرچه که غیر حق است، خار طریق سلوک الی‌اللّه است.

 

ـ از نتایج صبر، تربیت نفس است.

 

ـ قبل از آنکه عنان اختیار از کف شما ربوده شود، خود را بسازید و اصلاح کنید.

 

ـ علم و تقوا اگر در کسی جمع باشد، در دنیا و آخرت سعادتمند است.

 

ـ توجه به زرق و برق دنیا، انسان را از آن احساس انسانی‌اش می‌برد.

 

ـ خودبینی، ارث شیطان است.

 

ـ تمام فساد‌هایی که در عالم پیدا می‌شود، از خودخواهی پیدا می‌شود.

 

ـ علم نور است، ولی در دل سیاه و قلب فاسد، دامنه ظلمت و سیاهی را گسترده‌تر می‌کند.

 

ـ علمی که انسان را به خدا نزدیک می‌کند، در نَفس دنیا طلب، باعث دوری بیشتر از درگاه ذی‌الجلال می‌شود.

 

ـ گمان نمی‌کنم عبادتی بالاتر از خدمت به محرومان وجود داشته باشد.

 

ـ نماز خوب، فحشا و منکر را از یک امت بیرون می‌کند.

 

ـ طبقه‌ای که می‌خواهند مردم را ارشاد کنند، باید اقوالشان با اعمالشان موافق باشد.

 

ـ با خَلق خدا حسن سلوک داشته، نیکو معاشرت کنید و با نظر عطوفت و مهربانی به آنان بنگرید؛ اهل آخرت با هم در صلح و صفا هستند و قلب‌هایشان مملو از محبت خدا و بندگان خداست. 

 

ـ انبیای خدا برای این مبعوث شدند که آدم تربیت کنند؛ انسان بسازند؛ بشر را از زشتی‌ها، پلیدی‌ها، فساد‌ها و رذایل اخلاقی دور سازند و با فضایل و آداب حسنه آشنا کنند.

 

ـ کسی که دیگر مسلمانان از دست و زبان و چشم او در امان نباشند، در حقیقت مسلمان نیست.

 

ـ آن کس قلمش قلم انسانی است که از روی انصاف بنویسد.

 

در آستانه سالگرد آن عارف وارسته علو درجات را برای ایشان و پیمودن سلوک الی‌الله را برای همگان از خداوند بزرگ مسئلت دارم.