عید قربان، فرصتی برای تقریب مذاهب است

الهه عبدالعلی‌نژاد، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از کرمان، در خصوص جایگاه و اهمیت عید قربان، گفت: عید قربان یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان و یادآور زیباترین نمونه تعبد انسان در برابر خداوند متعال است. عید قربان، عید فداکاری، ایثار، قربانی، اخلاص و عشق و یادآور سربلندی ابراهیم نبی(ع) در فدا نمودن فرزند دلبند خود در برابر اراده الهی است.

وی افزود: مهمترین ره‌آورد عید قربان در ساحت فردی، رسیدن به مقام بندگی، عبودیت خداوند و تسلیم حضرت حق بودن است که در این عید تجسم یافته و بزرگ داشته شده است. مسلمانان هر سال عید قربان را جشن می‌گیرند تا این اصول و ارزش‌های الهی را همواره مدنظر داشته باشند و پیوسته برای تبعیت از دستورات خداوند و کسب رضایت الهی آماده هرگونه ایثار و فداکاری باشند.

این پژوهشگر دینی با بیان اینکه عید قربان علاوه بر کارکردهای فردی در سطح کلان نیز کارکردهایی دارد، تصریح کرد: ایجاد شادی به‌صورت عام و عمومی در میان تمام مسلمانان جهان، هویت بخشی به امت اسلامی و ایجاد همگرایی و احساس هویت واحد تحت عنوان امت واحده اسلام، از جمله کارکردهای طبیعی این عید بزرگ در سطح کلان است.

وی در پاسخ به سؤالی مبنی براینکه آیا عید قربان فرصتی برای تقریب مذاهب است، گفت: با توجه به اینکه عید قربان از بزرگترین اعیاد مشترک مسلمانان است اگر به نحو صحیح به دستورات مربوط به این عید عمل شود، احساس عید واحد و در کنار هم بودن به امت اسلام دست می‌دهد و حتماً دل‌های اجزای امت اسلامی فارغ از هر گونه تعلق به مذهب و نژادی به هم نزدیک می‌شوند. کافیست به حج که تجلیگاه اجتماع عظیم مسلمانان است نگاه کنید، اینکه مسلمانان از هر نقطه دنیا، با هر نژاد، زبان و رنگ پوستی همه می‌آیند و در یک مناسک مشترک شرکت می‌کنند، خود بهترین گواه بر همدلی و اتحاد و تقریب مذاهب است.

عبدالعلی‌نژاد در ادامه به فلسفه قربانی کردن در عید قربان پرداخت و اظهار کرد: قلمرو معرفت انسان نسبت به مصالح امور محدود است و چه بسا عقل انسان به فلسفه وجودی برخی احکام دست نیابد اما آنچه مهم است، پذیرش بی چون و چرای احکام الهی و رسیدن به مقام عبودیت و تسلیم است. همان درسی که از ذبح عظیم فرزند ابراهیم (ع) فرا می‌گیریم.

وی افزود: هنگامی که ابراهیم(ع) برای قربانی فرزندش مورد خطاب قرار گرفت علت کار را نپرسید و هر چه خداوند دستور داد همان را انجام داد. اسماعیل(ع) گفت: «يا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ، پدرم هر چه دستور دارى اجرا كن، به خواست خدا مرا از صابران خواهى يافت»(سوره صافات، آیه ۱۰۲). این است مقام تسلیم و بندگی که هر آنچه خدا گفت، بدون چون و چرا بپذیریم.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: برحسب آموزه‌های دینی، حکمت‌های متعددی برای قربانی کردن ذکر شده که قرب و نزدیک شدن به خداوند از مهمترین این حکمت‌ها است که اگر عمل بر پایه تقوا باشد این نزدیک شدن حاصل می‌شود. طبق آیه ۳۷ سوره حج خداوند می‌فرماید «لَن ینَالَ اللهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکن ینَالُهُ التَّقْوَی مِنکمْ، هرگز [نه‌] گوشت‌های آن‌ها و نه خون‌هایشان به خدا نخواهد رسید، ولی [این‌] تقوای شماست که به او می‌رسد». نکته قابل توجه این است که تقوا نه تنها به سوی خدا صاعد می‌شود و بالا می‌رود بلکه به خدا می‌رسد.

وی رها شدن از تعلقات دنیوی و ذبح کردن تمنیات در پیش پای مشیت الهی را دیگر حکمت قربانی کردن دانست و افزود: در حقیقت عید قربان می‌تواند زمینه‌ساز رهایی ما از قیود و بردگی‌ها باشد تا به قلمرو بندگی خدا در آییم.

عبدالعلی‌نژاد با بیان اینکه برخی فقها شکرگزاری از خداوند برای هدایت و توفیق بندگی را از حکمت‌های قربانی‌کردن دانسته‌اند، اظهار کرد: یکی دیگر از حکمت‌های قربانی کردن، اطعام فقرا و نیازمندان است. رسول خدا(ص) در حجة‌الوداع صد شتر برای قربانی با خود آوردند و حکمت واجب شدن قربانی را رسیدگی به فقرا عنوان کردند.

وی در پاسخ به این سؤال که چرا مهمترین فلسفه قربانی کردن که همان قربانی نفس است را محدود به عید قربان کرده‌ایم، گفت: قربانی کردن، یک حکم الهی است که دارای حکمت و حقیقتی است. اگرچه حکمت و حقیقت قربانی (قربانی نمودن نفس و فدا کردن تعلقات دنیوی و گذشتن از تمنیات دل در راه رضای ربوبی) همیشه جاری و ساری است و محدود به مکان و زمان خاصی نیست اما حکم قربانی به معنای خاص آن یعنی ذبح حیوان که به‌عنوان یکى از اعمال حج، یک فریضه مسلم و دستور صریح اسلام است که مختص به روز دهم ذى‌الحجه است.

 شروط مهم برای مقبولیت قربانی

این مدرس حوزه علمیه تصریح کرد: در واقع قربانی کردن حیوان، چه از سوی حاجیان در «منا» و چه از سوی غیر حاجیان در روز عید قربان انجام شود برای زنده کردن خاطره فداکارى بزرگ مرد الهى، قهرمان توحید، حضرت ابراهیم خلیل(ع) و تکریم آن حماسه معنوی و ایثار عظیم ابراهیم و اسماعیل(ع) است.

وی در خصوص شروط مهم برای مقبولیت قربانی، بیان کرد: قبولی هر عملی مشروط به تقوا در همان عمل است زیرا بر اساس آیه شریفه «إنّما یتقبّل الله من المتّقین»، خداوند تنها اعمال متقین را می‌پذیرد؛ بنابراین قربانی آنگاه مقبول است که با تقوا انجام گیرد و روح این عمل تقوا باشد. لذا همانطور که هیچ عملی بدون تقوا پذیرفته نیست، قربانی اگر بدون تقوا واقع شود، پذیرفته نخواهد شد.

عبدالعلی‌نژاد در پایان به مهمترین آداب و مناسکی که در عید قربان ما را به خداوند نزدیک می‌کند پرداخت و گفت: عید سعید قربان فرصت بسیار خوبی است تا مؤمنان، با انجام عبادات، ضمن بهره‌وری از فیوضات الهی، به پروردگار خویش تقرب یابند. در کتاب‌های ادعیه، علاوه بر بیان فضیلت و اهمیت این روز بزرگ، اعمال بسیاری، برای این روز ذکر کرده‌اند که غسل کردن، نماز عید قربان، قربانی کردن و تناول از گوشت قربانی، قرائت دعای ندبه و همچنین دعای مخصوص امام سجاد(ع) و زیارت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) از جمله این اعمال است. براساس منابع دینی، روزه گرفتن در عید قربان مانند عید فطر حرام است.