توجه به تقویت رابطه علم و ارزش‌های دینی

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، جمیله علم‌الهدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در مراسم افتتاحیه رویداد بزرگ بین‌المللی هفته علم جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق که با حضور بیش از ۶۰ دانشگاه دو کشور به همت مرکز همکاری‌های علمی بین‌الملل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، امروز، 15 مهرماه در هتل پردیسان مشهد برگزار شد، با تأکید بر اهمیت علم و ارزش، اظهار کرد: در چند سال اخیر که رهبر انقلاب فرمودند به اسلامی‌سازی علوم پرداخته شود، به تقویت رابطه علم و ارزش‌های دینی توجه بیشتری شده است.

وی ادامه داد: امروز تقریباً همه و کسانی که با علوم انسانی آشنایی دارند، فهمیده‌اند که علم گرانبها و ارزشمند است، اما اکنون می‌خواهیم به این موضوع بپردازم که کدام ارزش‌ها در علم رواج دارند و تأثیرگذارتر هستند و چرا همچنان درگیر مباحث علم و ارزش هستیم؟ ارزش‌های مؤثر در علم، ارزش‌های اقتصادی است، به عبارت دیگر رویکرد اقتصادی و ارزش‌های مربوط با آنکه با مفاهیمی چون قیمت دیده می‌شوند، وارد جریان‌های پژوهشی و آموزشی جهان شده‌اند و حتی سیطره پیدا کرده‌اند و براساس اصل منفعت که از اصول مهم اخلاق است، آمده‌اند و ارزش‌های مادی را به منفعت گره زده‌اند.

دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: در چنین شرایطی وضعیت همین می‌شود که جهان حتی به محیط زیست هم بی‌تفاوت می‌شود و پرسرعت در زمینه تولید آلاینده‌های زیست‌محیطی پیش می‌رود. اکنون دیگر کسی نمی‌تواند جلوی بحران‌های زیست‌محیطی را بگیرد. فردگرایی ذاتی این تمدن از یک طرف و گره خوردن ارزش منفعت به ارزش مطلق میل از طرف دیگر، باعث بروز چنین وضعیتی شده است.

ارزش مطلق حقیقت در قرآن

علم‌الهدی با بیان اینکه در این بین قرآن از ارزش مطلق حقیقت سخن می‌گوید، تصریح کرد: در قرآن و دین اسلام، تنها حقیقت ارزش دارد. خداوند می‌گوید من کل آفرینش را آوردم که حقیقت را به شما نشان دهم، بنابراین چالش اصلی ما در علم و فرهنگ، تماماً به دعوای بین ارزش مطلق میل و ارزش مطلق حقیقت باز می‌گرد. این دو مورد با هم به تعارض رسیده است و سؤال این است که آیا علما می‌توانند به این موضوع ورود پیدا کنند و یا مخصوص رشته‌های فلسفه و علوم اجتماعی است؟.

همسر رئیس‌جمهور افزود: اگر به قرآن مراجعه کنیم، می‌بینیم دانشمندان علوم طبیعی و علوم فنی و مهندسی، حتی بیش از سایرین می‌توانند به این موضوع ورود کنند و شاید علت اینکه ما 30 سال درگیر این تعارض هستیم، این است که تنها رشته‌های علوم اجتماعی به بررسی علم و ارزش می‌پردازند و سایر علوم به این حوزه وارد نشده‌اند، در حالی‌که در جهان علم و فناوری به کمک، علوم طبیعی و علوم مهندسی در حال حرکت در این حوزه هستند، یعنی زیرساخت علم و فناوری در جهان براساس علوم طبیعی و علوم مهندسی شکل گرفته است.

واقعیت منفعت و ضرر، براساس حقیقت

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه، همه اشیای طبیعی در آسمان و قرآن دارای نطق است و در قرآن می‌خوانیم: «اللهُ الَّذِي اَنْطَقَ كُلَّ شَيْءٍ»، گفت: براساس آیات قرآن، منفعت و ضرر وقتی واقعی است که با حقیقت گره بخورد، نه وقتی که با میل و خواسته صرف همراه باشد، گفت: امروز برای شناخت جهان، بیشتر از استعاره ماشین‌ها استفاده می‌شود و چنین رویکردی تهدیدی جدی محسوب می‌شود، چراکه ممکن است باعث شود انسان احساس کند از خدا بی‌نیاز است و بی‌خدایی ترویج یابد. اساساً نگاه صنعتی، کارخانه‌ای و ماشینی، به‌طور ذاتی به توسعه الحاد کمک و یا خدای خالق را القا می‌کند که در زمانی این ماشین بزرگ را ایجاد کرده است و یا به‌طور کلی هیچ خدایی را ترویج می‌دهد، بنابراین آموزش الهیات به کودکانی که همواره در حال استفاده از ماشین‌ها و تکنولوژی‌اند، بسیار سخت است که درکی از جهان‌شناسی داشته باشد، که در آن خداوند باشد چه برسد به اینکه بخواهیم دینی را به آن‌ها آموزش دهیم.

علم‌الهدی بیان کرد: رویکرد اقتصادی و اقتصاد صنعتی بر سازمان‌ها و نهادهای علمی به توسعه الهیات کمکی نکرده و باورهای دینی را تقویت نمی‌کند و اگر بخواهیم به همین طریق ادامه دهیم، نه تنها برای الهیات که برای بحران‌های زیست‌محیطی نیز نمی‌توان کاری انجام داد. کمااینکه اکنون تلاش‌های سازمان ملل در زمینه کاهش CO2 هم نمی‌تواند راه به جایی ببرد. در این میان باید گفت جریان منفعت اقتضا می‌کند، دیگران فقیر و محرومان را در بهره‌برداری منفعت‌طلبانه از طبیعت سهیم کنیم.

تقدم ارزش بر علم

وی با بیان اینکه براساس نگاه قرآن، ارزش بر علم تقدم دارد، اظهار کرد: ارزش‌ها فطری هستند و بعد علم به وجود می‌‌آید، بنابراین اگر ارزش‌ها دستکاری شود، احتمالا علم نیز به همان سمت خواهد رفت. لذا رویکرد اقتصاد صنعتی با دستکاری ارزش‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز علمی جهان را به سمت نابودی زمین و تهدید حیات بشر پیش می‌برد، این مسئله تنها به سلاح‌های کشتار جمعی و هسته‌ای اختصاص ندارد، چراکه فناوری در نهایت به جایی می‌رسد که رفاه و لذت بیشتر و طلب آن‌ها، جایی برای ادامه حیات زمین و انسان باقی نمی‌گذارد و تهدید جدی است و بنابراین باید به ارزش‌های اخلاقی بازگشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه نسبتی که بین نطق طبیعت و انسان برقرار می‌شود، نشان می‌دهد جهانی که با او سرکار داریم، جهان علم، عالم و معلم است، ادامه داد: معلم اصلی، خداست و به همه چیز در جهان وحی می‌کند. خداوند صانع جهان نیست و عالم و معلم جهان است. امروز با جریان فسادی مواجه می‌شویم که کتاب همه بشریت و همه نسل‌ها را می‌سوزاند، اما چندان در بین دانشگاهیان، دانشجویان و... ایجاد دلهره و نگرانی نمی‌کند.

علم‌الهدی در پایان گفت: در دانشگاه‌های ایران در تلاش هستیم موضوع علم و قرآن را به صورت بسیار جدی پیش ببریم و مذاکراتی را هم برای تعریف گرنت‌هایی جدی در این زمینه انجام داده‌ایم و خصوصاً از دانشگاه‌های عراقی انتظار داریم به همراه دانشگاه‌های ایرانی در این مسیر قدم بردارند.